چکیده

یکی از حوادث مهم و بزرگ تاریخ اسلام، حادثه غدیر است. این حادثه ی بزرگ که در اواخر عمر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رخ داده است، منشأ بسیاری از حوادث، تحوّلات، گرایش‌ها، فرهنگ‌ها، عقاید و ایده‌ها گردید. در طول1400سال گذشته، محققان و اندیشه مندان بسیاری، به پژوهش و تجزیه‌ و تحلیل و بررسی این واقعه ی تاریخی پرداخته‌اند. پایه ی همه این بررسی‌ها بر فرض صحت و تحقق حادثه غدیر استوار است. آیا حادثه ی غدیر ساخته و پرداخته شیعیان است؟ آیا حادثه ی غدیر در گفتار دیگران آمده است؟ و ده‌ها سؤال دیگر.
در این گفتار مختصر، به یکی از جوانب، یعنی غدیر از منظر عالمان و منابع اهل سنت پرداخته می‌شود.
کلید واژه‌ها: غدیر، حدیث غدیر، حادثه ی غدیرخم.

مقدّمه

با بعثت پیامبراکرم، حضرت محمد صلی الله علیه و آله تحولی بزرگ در جهان بشریت ایجاد شد؛ تحولی که از جنبه ‌های مختلف، جهان را تحت تأثیر قرار داد و در زمانی کوتاه از منطقه ی مکه و مدینه، (از زادگاه اصلی خود) خارج شد و سراسر جهان را فراگرفت و به عنوان یک فرهنگ برجسته، مورد توجه جهانیان قرار گرفت.
بی‌تردید تحولی که ظهور اسلام در جهان بشریت ایجاد کرده است،در نوع خود بی ‌نظیر بوده است؛ همان‌طوری که ادیان بزرگ گذشته نیز در ظرف زمانی خود، تحولی بزرگ ایجاد کرده‌اند. امتیازات و برجستگی‌ های دین اسلام سبب شد تا تحولات آن نیز بیشتر و گسترده‌تر باشد و با فاصله‌ای کوتاه، مورد توجه و قبول انسان‌های علاقه‌مند قرار گیرد و از محدوده ی جزیرة‌العرب خارج شده، به امپراتوری ایران و رم برسد.
لحظه‌ لحظه ی حیات پیامبراکرم صلی الله علیه و آله خاطره و تحول است. اولین خاطره، نزول قرآن ‌کریم بود که با آیه ی شریفه «إقرَأ بِاسمِ رَبِّکَ ‌الَّذِی خَلَق» آغاز شد و سپس هر روز شاهد حوادث و تحولات بسیاری بوده‌ایم که شمارش آن از این گفتار خارج است. هر یک از آن حوادث، فرهنگی بسیار ارزشمند در بردارد و شایسته است محققان درباره ی آن تحقیق کنند و آثار نو و جدید آن را معرفی نمایند.
یکی از این حوادث مهم و باارزش و ماندگار- که در اواخر عمر آن حضرت صلی الله علیه و آله رخ داده است- حادثه غدیرخم بود که منشأ بسیاری از حوادث بعدی گردیده است. گویی حادثه ی غدیر، حادثه‌ای بس عظیم و بزرگ بوده است که با درخشش آن، تحولی بزرگ در انقلاب کبیر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله ایجاد شده است.
تا قبل از حادثه غدیر، بسیاری تصور می‌کردند با رحلت پیامبراکرم صلی الله علیه و آله، رشد و توسعه و گسترش اسلام در ابعاد متعدد، بسته خواهد شد و همچون ادیان بزرگ گذشته، دین اسلام نیز به نقطه ی پایان خواهد رسید و دوران رکود و انحطاط آن آغاز خواهد شد و دین جدید که دوران شکوفایی خود را در زمان حیات آن حضرت آغاز نموده است، بعد از سال‌ها به یک دین متروک و کهنه تبدیل خواهد شد؛ ولی حادثه ی غدیر، افق جدیدی در برابر دین اسلام گشود. آری اگر این حادثه تحقق نمی‌یافت، دین اسلام نیز مانند ادیان گذشته به سر حد کمال نمی‌رسید و نمی توانست به عنوان یک دین جاودانی معرفی گردد، زیرا بدخواهان و دشمنان برای رحلت آن رسول‌ خدا، لحظه ‌شماری می‌کردند و خیال می‌کردند با رحلت آن حضرت، دین اسلام نیز چون ادیان گذشته، به نقطه ی پایان خواهد رسید و آن‌ گاه، دوران قهقرایی و رکود را طی خواهد کرد و با گذشت زمان، بسیاری از احکام آن ازبین خواهد رفت و جز نام، چیزی از دین جدید باقی نخواهد ماند.
با اعلام عمومی جمله ی معروف «من کنت مولاه فعلی مولاه» توسط پیامبراسلام صلی الله علیه و آله که بعد از اجتماع عمومی مسلمانان جهان در مجمع و کنگره بین‌الملی حج انجام گرفت، سرفصل جدیدی در دین اسلام گشوده شد و دین اسلام وارد مرحله ی تازه و نویی شد که در ادیان گذشته، سابقه نداشت؛ چه اینکه با حرکت این رودخانه بزرگِ فرهنگ غنی اسلام، همه ی انسان‌ها از آن سیراب خواهند شد.
آری، حادثه غدیر، کامل‌کننده حادثه بزرگ بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است و به همان‌ اندازه تأثیرگذار و باارزش است. اگر حادثه غدیر نمی‌بود، خاتمیت دین اسلام مورد اشکال و ایراد بود؛ زیرا لازمه ی خاتمیت دین، استمرار آن است. دینی که در یک نقطه ی زمانی به پایان برسد، نمی‌تواند دین کامل، فراگیر و دائمی باشد؛ قطاری که نقطه ی پایان داشته باشد و در یک مسیر خاص و زمان خاص حرکت کند، نمی‌تواند همه مسافران را به مقصد برساند؛ رودخانه‌ای که در یک زمان و مکان خاص جاری باشد، نمی‌تواند همه ی مزارع و دشت‌ها را سیراب کند.
اگر شیعه اصرار بر ترویج فرهنگ غدیر دارد، تنها برای حمایت از یک فرد یا افرادی خاص نیست. شاید بعضی خیال کنند شیعه به علت تعصب بی‌جا، از یک فرد یا افرادی حمایت می‌کند و دلباخته ی آنان است. جدای از دلباختگی و علاقه‌مندی، به اعتقاد محققان و دانشمندان شیعه، اسلامِ بدون غدیر، ابتر و ناقص است.
حادثه غدیر، از زوایا و ابعاد گوناگون قابل بحث و تحقیق است؛ زیرا این حادثه ی بزرگ، آغاز و منشأ بسیاری از حوادث بعدی بوده است. ما در این گفتار به بررسی یکی از این زوایا می‌پردازیم: «غدیر از منظر عالمان و منابع اهل سنت».
برخی از جوانان خیال می‌کنند حدیث غدیر تنها توسط محدثان و عالمان شیعه مطرح شده است و گویی این ساخته و پرداخته عالمان شیعه است و در منابع حدیثی اهل سنت مطرح نشده است؛ تا جایی ‌که برخی خیال کرده‌اند حدیث غدیر افسانه‌ای بیش نیست و شیعیان آن را طراحی کرده‌اند. برای رفع این ابهام، محققان شیعه زحمات بسیاری متحمل شده‌اند که از جمله آنان، علامه امینی مؤلف کتاب گرانسنگ الغدیر است؛ لذا با توجه به آنچه گذشت، از این فرصت استفاده می‌شود و گزارش مختصری در مورد حدیث غدیر در منابع اهل‌ سنت با استفاده از منابع معتبر و اصلی آنان تقدیم می‌گردد.
امید است این اثر ناچیز، در نزد خداوند متعال و مولی‌ الکونین علی علیه السّلام مورد قبول واقع شود.

بقیه در ادامه مطلب

ادامه مطلب...

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:46 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

د) حدیث غدیرخم در منابع اهل سنت

حدیث غدیرخم، از احادیث نادر و کمیابی است که بر خلاف تصور بسیاری از افراد ناآگاه یا مغرض، در بسیاری از منابع و کتاب‌های معتبر اهل ‌سنت آمده است. برخی از محدثان بزرگ اهل‌ سنت، حدیث غدیر را با بیش از بیست سند، از صحابه بزرگ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده‌اند؛ به طوری ‌که تنها با مطالعه ی احادیثی که در این منابع آمده است،انسان به تواتر آن یقین پیدا می ‌کند؛ و این جدای از منابع معتبر شیعه است که به طور گسترده، این حدیث مطرح شده است.
نکته قابل ‌توجه اینکه بیشتر محدثان اهل‌ سنت این حدیث را نقل کرده‌اند. ما در این گفتار با توجه به محدودیت نوشتاری، به برخی از این احادیث به طور گذرا اشاره می‌کنیم:
1. احمد بن حنبل (امام فرقه حنابله) متوفای241ه‍.ق در کتاب مسند به طور گسترده به بیان حدیث غدیر پرداخته است. وی در جلد اول کتابش، بیش از دوازده حدیث با چندین سند از صحابه ی بزرگ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را روایت کرده است. در این احادیث بیش از سی ‌تن از صحابه بر صحت غدیر شهادت داده‌اند؛ از جمله آن افراد، سعید بن وهب، زید بن یثیع، زاذان بن‌ عمر، ابوطفیل، عبدالرحمن بن ابی‌لیلی، براء بن عازب، زید بن ارقم، ابونعیم، ریاح ‌بن حرث و ابوایوب انصاری است.
عطیه ی کوفی می ‌گوید: از زید بن ارقم خواستم حدیثی در شأن و منزلت علی علیه السّلام در روز غدیر بگوید، گفت: ما در جحفه با پیامبر صلی الله علیه و آله بودیم.پیامبر صلی الله علیه و آله بازوی علی علیه السّلام را گرفت و فرمود: «من کنت مولاه فهذا علی‌ مولاه» (احمد بن حنبل، [بی‌تا]، ج1،صص84، 88 و118، ج4، صص381 و270، ج5، ص419).
2. ابو جعفر اسکافی معتزلی متوفای 220ه‍.ق در کتاب المعیار و الموازنه
حدیث غدیر را از احادیث متواتر در بین مسلمانان قلمداد کرده است و در جواب کسانی‌ که معتقدند: منظور حدیث، دوستی حضرت‌ علی علیه السّلام است نه ولایت او، می‌گوید: اول حدیث و آخر آن، این سخن را باطل می‌کند؛ زیرا در آغاز حدیث، پیامبر صلی الله علیه و آله می ‌فرماید: «الست اولی بالمؤمنین من انفسهم؟» آیا من از مؤمنان به خودشان نزدیک ‌تر نیستم؟ همین ‌طور در آخر حدیث می‌ فرمایند: «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه»: خداوندا دوست بدار کسی که علی را دوست می‌ دارد و دشمنی کن با کسی که با علی علیه السّلام دشمنی می‌کند.جدای از این، تبریک عمر به علی علیه السّلام که با جمله «بخ ‌بخ» آغاز شده بود، بر آن دلالت دارد(اسکافی، [بی‌تا]، ص26).
3. ابن شیبه کوفی متوفای 235ه‍.ق در کتاب المصنف، حدیث غدیر را با چندین سند، از ابوایوب انصاری، سعد بن ابی ‌وقاص، بریده، جابربن عبدالله انصاری، ابوهریره، عبدالله ‌بن شداد، ابن‌عباس، ریاح ‌بن حارث، براء بن عازب و زید بن یثیع با عبارت «من کنت مولاه فعلی مولاه» در بیش از ده حدیث آورده است(ابن ابی ‌شیبه کوفی، [بی‌تا]، ج7، صص495 و502).
4. ابی‌ عاصم ضحاک متوفای287ه‍.ق در کتاب اسنه بیش از 33حدیث با سند خودش از زید بن ارقم، ابن ‌عباس، ابن‌ عمرو، عبدالله ‌بن بریده، ابوایوب انصاری،جابر بن ‌عبدالله ‌انصاری، ابوهریره، سعد بن ابی ‌وقاص، ابوسعید و... آورده است و حدیث غدیر را با عبارت «من کنت مولاه فعلی مولاه» نقل کرده است. او در ادامه می‌گوید: حدیث غدیر، حدیث صحیحی است که از سوی گروهی از صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است. ابن ‌عاصم همچنین برخی از احادیث را با چند سند نقل کرده و سند آنها را جزء سلسله ی احادیث صحیحه بیان نموده است(ضحّاک، 1412ق، صص552، 590-596).
وی همچنین در کتاب اللاحاد والمثانی، حدیث غدیر را با چند سند از صحابه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده است(ضحاک، [بی‌تا]، ج4، ص325).
5. ترمذی(محمد بن عیسی) متوفای279ه‍.ق از محدثان برجسته اهل ‌سنت و یکی از نویسندگان صحاح سته در کتاب سنن ترمذی، حدیث غدیر را با چند سند از زید بن ارقم، ابوطفیل و ابی ‌سریحه نقل کرده است(ترمذی، [بی‌تا]، ج5، ص297).
6. ابن‌ ماجه (محمد بن یزید قزوینی)متوفای 275ه‍.ق یکی از نویسندگان صحاح سته و از محدثان بزرگ اهل سنت، در دو مورد حدیث غدیر را با عبارت «من کنت مولاه فعلی مولاه، هذا ولی من انا مولاه» بیان کرده است(ابن‌ ماجه، [بی‌تا]، ج1، صص43 و45).
7. ابن ‌قتیبه(امام ابو محمد عبدالله‌ بن مسلم) متوفای376ه‍.ق در کتاب تأویل مختلف‌ الحدیث، حدیث غدیر را نقل کرده است(دینوری، [بی‌تا]، صص14 و44).
8. نسائی شافعی (ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب) متوفای303ه‍.ق از محدثان معروف اهل سنت در کتاب السنن الکبری حدیث غدیر را با چندین سند، در بیش از پانزده حدیث از صحابه بزرگ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده است(بیهقی، [بی‌تا]، ج5، صص45 و108).
وی همچنین در کتاب خصائص امیرالمؤمنین، حدیث غدیر را از طرق مختلف به طور گسترده بیان کرده است(نسایی، [بی‌تا]، صص50، 64، 92-95 و 100-132).
9. ابو داوود طیالسی متوفای204ه‍.ق از محدثان برجسته اهل سنت با چهار سند حدیث غدیر و داستان عمامه‌ گذاری او را از ابوراشد حبرانی آورده است(طیالسی، [بی‌تا]، ص23).
10. بیهقی(احمد بن حسین‌ بن‌ علی)متوفای 458ه‍.ق در کتاب السنن الکبری با پنج سند، حدیث غدیر و داستان عمامه‌ گذاری علی علیه السّلام را بیان نموده است(بیهقی، [بی‌تا]، ج1، ص14).
11. طبرانی(سلیمان ‌بن احمد) متوفای360ه‍.ق از محدثان معروف و برجسته اهل‌سنت، در چندین کتاب معتبرش، حدیث غدیر را با چندین سند از صحابه بزرگ اهل ‌سنت، با چند عبارت «من‌کنت مولاه فعلی مولاه، من ‌کنت مولاه فهذا مولاه» نقل کرده است(ر.ک به: طبرانی، [بی‌تا]، «الف»، ج1، ص65 و71/ همو، [بی‌تا]، «ب»، ج1، ص112، ج2، صص24،275، 324 و368، ج6، ص218 و ج7، ص70/ همو، [بی‌تا]، «ج»، ج2، ص357،ج3، ص179، ج4، ص17، ج5، صص166و170، ج12، ص78 و ج19، ص291/طبرانی، 1417ه‍.ق، ج3، ص223).
12. هیثمی(نورالدین) متوفای 708 ه‍.ق در کتاب مجمع‌الزوائد و منبع‌الروائد، حدیث غدیر را با چندین سند، از 29 نفر از صحابه بزرگ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در 33حدیث بیان کرده است(هیثمی، [بی‌تا]، ج9، ص103-109).
13. حاکم نیشابوری متوفای 405ه‍.ق در کتاب المستدرک حدیث غدیر را با دوازده سند، از ابوطفیل و زید بن ارقم و با پنج سند از ابن‌ واثقه و با نه سند از سعید بن جبیر از ابن‌ عباس از بریده و با سه سند از یحیی ‌بن جحده از زید بن ‌ارقم ذکر کرده است و در پایان حدیث نوشته است: این حدیث، صحیح است(حاکم نیشابوری، [بی‌تا]، ج،صص109، 110 و533).
14. ابن ‌حجر عسقلانی متوفای 852ه‍.ق در کتاب فتح‌ الباری فی‌ شرح صحیح‌ البخاری، بعد از بیان فضائل و مناقب علی علیه السّلام و نقل ده حدیث در این باب، به بیان حدیث غدیر می‌پردازد و می‌نویسد: این حدیث را ترمذی و نسائی نقل کرده‌اند و از طرق بسیاری روایت شده و ابن‌ عقده در کتاب مفرد آن را به طور گسترده بیان کرده است و بسیاری از اسناد آن صحیح و حسن است و آن را از امام احمد بن حنبل روایت کرده و گفته است:آنچه در مورد علی علیه السّلام گفته‌ایم، در مورد کسی از صحابه نگفته‌ایم(ابن ‌حجر عسقلانی، 1405ه‍.ق، ج7، ص61).
15. ابن ‌ابی‌ الحدید متوفای 656ه‍.ق از علمای بزرگ اهل سنت، در کتاب شرح نهج‌البلاغه، داستان غدیر را بعد از مسئله ی خلافت ابوبکر و عمر و عثمان بیان کرده و نظر امامیه را در مورد خلافت مطرح نموده است و از شریک‌ بن عبدالله روایت کرده که دوازده نفر از صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله شهادت دادند: در غدیرخم، پیامبر صلی الله علیه و آله دست علی علیه السّلام را گرفت و فرمود: «من کنت مولی فهذا علی مولاه» (ابن‌ابی‌الحدید، [بی‌تا]، ج2، ص289، ج3، ص208، ج4، ص74، ج6، ص168، ج8، ص21، ج12، ص88).
ابن ابی ‌الحدید همچنین داستان احتجاج علی علیه السّلام با طلحه و زبیر و عایشه را در جنگ جمل بیان کرده است(همان، ج17، ص174) و گفته است: معاویه در یوم‌ الغدیر حاضر بود، چون با مسلمانان در حجةالوداع بود(همان، ج18، ص24). در داستان رحبه در کوفه، علی علیه السّلام فرمود: آیا شما جمله «من کنت مولاه فعلی مولاه» را نشنیدید؟ گروهی بر آن شهادت دادند. علی علیه السّلام به انس‌ بن‌ مالک گفت: تو هم حاضر بودی، چرا شهادت ندادی؟مالک گفت:ای امیرالمؤمنین! سن من زیاد شده و بسیاری از مطالب را فراموش کرده‌ام. حضرت فرمود: اگر دروغ گفتی، خداوند تو را بیضاء کند. در تاریخ ثبت شد که انس ‌بن مالک به بیماری برص مبتلا شد(همان، ج19، ص217).
16. واحدی نیشابوری(ابوالحسن علی ‌بن احمد) متوفای 468ه‍.ق در اسباب نزول ‌الایات، در ذیل آیه شریفه «یَا أیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغ مَا أنزِلَ...» با شش سند از عطیه و ابوسعید خدری روایت کرده است: این آیه در روز غدیر خم در مورد حضرت‌ علی علیه السّلام نازل شده است(واحد نیشابوری، 1388ه‍.ق، ص135).
17. حاکم حسکانی(عبیدالله ‌بن ‌احمد) متوفای قرن پنجم در ذیل آیه شریفه «ألیَومَ أکمَلتُ لَکُم دِینَکُم...» گفته است: ابوهریره روایت کرده است: کسی که روز
18 ذی‌الحجه روزه بگیرد، خداوند برای او شصت روز روزه می‌نویسد و 18ذی‌الحجه روز غدیر خم است که پیامبر صلی الله علیه و آله دست علی علیه السّلام را گرفت و فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه». حسکانی، سپس بیش از 26روایت با اسناد متعدد از صحابه بزرگ پیامبر صلی الله علیه و آله در مورد حدیث غدیر ذکر می‌کند که در نوع خود کم ‌نظیر است(حاکم حسکانی، 1411ه‍.ق، ج1، ص200-235).
وی در ذیل آیه شریفه «یَا أیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغ مَا أنزِلَ إلَیکَ...» نیز احادیث بسیاری (بیش از هفت حدیث) از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده است که این آیه ی شریفه نیز در روز غدیر خم در مورد علی علیه السّلام نازل شده است(همان، ج1، ص249-258). وی همچنین در ذیل آیه شریفه «سَألَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ لِّلکَافِرینَ لَیسَ لَهُ دَافِعٌ» (معراج:70) به سند خویش از سفیان‌ بن عینیه روایت می‌کند:
وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، علی علیه السّلام را در روز غدیر منصوب کرد، نعمان ‌بن حرث فهری بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شد و گفت: ما را به شهادت بر یگانگی خداوند و رسالت خودت و انجام نماز و روزه و جهاد و حج و زکات فرمان دادی و ما قبول کردیم تا اینکه این غلام را منصوب کردی و گفتی: «من کنت مولاه فهذا مولاه». آیا این سخن تو بود یا از سوی خداوند؟ حضرت فرمودند: از سوی خدا بود. سپس نعمان سه بار گفت: این جمله از خدا نیست و از نزد پیامبر صلی الله علیه و آله رفت و گفت: خداوندا، اگر این مطلب حق است و از طرف توست، بر ما سنگی از آسمان یا عذاب دردناکی به ما بده. سپس سنگی بر سرش فرود آمد و او را کشت و این آیه ی شریفه نازل شد.(1) وی در ادامه ی این روایت، هشت حدیث در مورد غدیر خم نقل کرده است(همان، ج2، ص282-392).
18. ابن قتیبه دینوری متوفای 276ه‍.ق در کتاب تاریخ ‌الخلفاء (الامامه والسیاسه) نقل می‌کند: مردی از همدان به نام «برد» بر معاویه وارد شد، دید عمرو بن عاص در مورد علی علیه السّلام صحبت می‌کند. به عمرو گفت: بزرگان ما از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدند که فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه». آیا این سخن درست است یا خیر؟ عمرو گفت: آری، این سخن درست است و من بر آن اضافه می‌کنم که مناقب هیچ ‌یک از صحابه، مانند علی نیست. مرد همدانی به شهرش برگشت و گفت: علی بر حق است، از او تبعیت کنید(سپهر، 1384، ج1، ص129).
19. جلال ‌الدین سیوطی متوفای911ه‍.ق از مفسران و محدثان بزرگ اهل سنت در تفسیر معروف الدُّر المنثور گفته است: ابن ‌عساکر با سندش از ابوسعید خدری روایت کرده است: وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله، علی علیه السّلام را در روز غدیرخم بر ولایت منصوب کرد، جبرئیل نازل شد و آیه ی شریفه «الیَومَ أکمَلتُ لَکُم دِینَکُم...» را تلاوت کرد(سیوطی، [بی‌تا]، ج2، ص259). وی در ذیل آیه ی شریفه «یَا أیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغ مَا أنزِلَ...» نیز از ابوسعید خدری روایت می‌کند که این آیه ی شریفه در روز عید غدیرخم در مورد حضرت ‌علی علیه السّلام نازل شده است(همان، ج2، ص298 و ج5، ص182).
20. متقی هندی متوفای 975ه‍.ق در کتاب کنزالعمال بعد از نقل حدیث ثقلین، بیش از بیست حدیث، با چندین سند در مورد حدیث غدیر بیان کرده است(ر.ک به: متقی هندی، [بی‌تا]، ج1، ص187-189، ج5، ص290، ج11، صص333، 601 و607- 610، ج13، صص104، 105 و 131-134).

بقیه در ادامه مطلب

ادامه مطلب...

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:45 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

غدیر، آرمان هستی

همه چیز را برای انسان آفرید. (هو الذی خلق لکم ما فی الأرض جمیعا)(1) و انسان را برای معرفت، عبادت و بندگی (و ما خلقت الجن و الانس إلا لیعبدون)(2)
سفیران خویش را به سوی مردمان گسیل داشت و همراه آنان کتاب های آسمانی فرو فرستاد و آنان سعی بلیغ و تلاش بی دریغ مبذول داشتند تا دری از معرفت و علم بر انسان بگشایند تا عبادتی خالص و آراسته و سزاوار او از آنان پدید آید. (یعبدوننی لا یشرکون بی شیئا).(3)
تا آنکه درخت کهنسال نبوت و رسالت انبیا به دوران حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله و سلم به ثمر نشست و دری از علم و معرفت بر مردمان گشاده شد و شاه میوه ی شجره ی انسانیت پدیدار گشت که فرمود: «أنا مدینه العلم و علی بابها»(4)
آری! غدیر یک واقعه ی چند روزه در صحرای تفتیده ی حجاز نیست که عقیده و آرمانی است به وسعت عمر هستی و بشریت از ابتدا تا به انتها.

پیشینه ی غدیر در قرآن

غدیر اعلان جهانی خلافت الهی است و باید در اجتماع بزرگ حج که از هر شهر و دیار از سرزمین های اسلامی عده ای حضور دارند به آن شکل خاص ابلاغ شود تا خبرش را حاجیان به دیار خویش به سوغات برند و خلیفه ی خدا به همه ی خلق خدا معرفی گردد و کسی را عذری نماند «لا [لئلا] یقول احد لو لا أرسلت إلینا رسولا منذرا و أقمت لنا علما هادیا فنتبع آیاتک من قبل ان نذل و نخزی.»(5)
وگرنه مسئله ی خلافت الهی پیشینه ای به درازای آفرینش وبلکه پیش از آن دارد. چرا که خداوند عالمیان پیش از آنکه خلیفه ای بیافریند خلیفه ای در زمین می گذارد که اهمیت خلافت الهی از اصل خلقت فراتر است بدین جهت به ملائکه اش فرمود: (إنی جاعل فی الأرض خلیفه)(6

بقیه در ادامه مطلب

ادامه مطلب...

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:43 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

غدیر پیوند ناگسستنی بامسئله ولایت دارد.این ویژگی سبب شده است که روز اعلام رسمی ولایت امیرمومنان (صلوات اله علیه) ازسوی نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه وآله) راعیدغدیرنام گذاری نموده اند. حادثه ای که در 18 ذی حجه درصحرای غدیراتفاق افتاد حادثه ی بس عظیمی بود که تاریخ علی رغم بدعملی های عده ای نتوانسته است آن رامخفی نمیاید. درک صحیح وواقع بینانه از این واقعه مستلزم وقوف به سخنان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در روز مذکور است، ازینرو فرازهای از این سخنرانی دراین نوشتار بررسی گردیده است.

راز عظمت روز غدیر

روزغدیرخم به فرمایش نبی اکرم(صلی الله علیه وآله) افضل اعیاد است0 ایشان فرمودند:«یوم غدیرخم افضل اعیادامتی،وهوالیوم الذی امرنی الله تعالی بنصب اخی علی بن ابی طالب علما لامتی یهتدون به من بعدی»(1).«روزغدیرخم برترین عید امت من است0 وآن، روزی است که خداوند تبارک و تعالی مرا فرمان داد تا برادرم علی بن ابی طا لب را به عنوان جانشین خود معرفی کنم که امتم بعد از من به وسیله ی اوهدایت یابند(2)». ونیز شیخ صدوق رحمه الله از حسن بن راشد روایت کرده است که گفت: به امام صادق (صلوات اله علیه)عرض کردم:«جعلت فداک، للمسلمین عید غیر العیدین؟ قال(صلوات اله علیه)نعم یا حسن،اعظمهاواشرفها،قال:قلت له: و ای یوم هو؟ قال(صلوات اله علیه)یوم نصب امیرالمومنین(صلوات اله علیه)علماللناس(3) ...» فدایت شوم آیا برای مسلمانان غیرازعیدفطروعیدقربان عید دیگری هست؟ فرمودند:آری، عیدی هست که از آن دو عید بالا تر وارزشمندتر است،عرض کردم:آنچه روزی است ؟ امام(علیه السلام) فرمود:روزی که امیرالمومنین(صلوات اله علیه)به خلافت منصوب شد وراهنمای الهی برای مردم گردید. وهمچنین فرات بن احنف از امام صادق (صلوات اله علیه)سوال کرد:آیا برای مسلمانان عیدی برتر از عید فطر وعید قربان وجمعه وروزعرفه هست؟امام(صلوات اله علیه)فرمود:«نعم افضلها واعظمهاواشرفهاعندالله منزلة،وهوالذی اکمل الله فیه الدین وانزل علی نبیه محمد(صلی الله علیه وآله):الیوم اکملت لکم دینکم واتممت علیکم نعمتی ورضیت لکم الاسلام دینا وانه الیوم الذی نصب فیه رسول الله علیا للناس علما(4) »«آری عیدی که منزلت آن نزد خداوند بر تر وبالا تر و ارزشمندترازهمه آن است، وآن روزی است که خداوند در آن، دین راکامل فرمود وبرپیامبرش حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) این آیه شریفه را نازل کرد: امروز دین شما را برایتان کامل نمودم ونعمتم را بر شما تمام کردم وراضی شدم که اسلام دین شما باشد 0وآن روزی است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) علی (صلوات اله علیه) را به عنوان نشانه هدایت برای مردم نصب کرد»0 درهر سه روایت امیر المومنین علی(صلوات اله علیه)به(علم)توصیف شده است، به این معنی که امیرحق(صلوات اله علیه)علم ونشانه وشاخص برای مردم است، مردم خودرا به این نشانه مطابقت دهند، اگرتطابق داشت، شیعه وامت پیامبر(صلی الله علیه وآله)است، وبه راه راست هدایت وبه مطلوب نهائی خواهدرسید، واگر تطابق نداشت ودنبال این نشانه نرفت،ازامت پیامر(صلی الله علیه وآله)محسوب نمی گردد وسرانجام به هدف نهائی نخواهدرسید.آنچه درروزغدیرسال دهم هجری اتفاق افتاد،آن قدرمهم وعظیم بود،که آن روز رابرای همیشه عیداکبراسلام قرار داد،وسایر رازش دراین باشد که درآن روزنصب علم هدایت شود،که نایب اصلی خلقت هدایت به خالق است،وهمین مطلب ونکته مارا واداشت که به تحلیل هرچندکوتاه خطبه غدیربپردازم.

بقیه در ادامه مطلب

ادامه مطلب...

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:41 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

واقعه غدیر و خطابه‏اى که پیامبر گرامى اسلام در آن روز بر آن گروه عظیم از مسلمانان، القا فرمود، بتواتر نقل گردیده; بلکه کثرت طرق و اسناد آن روایت چند برابر حد تواتر است و با گذشت چندین قرن هنوز قطعى بوده و تردید را به حریم آن راهى نیست و به گفته ضیاء الدین مقبلى، دانشمند سنى مذهب:
اگر حدیث غدیر، مسلم نباشد، هیچ امر مسلمى در اسلام وجود ندارد. ( 1 )
در میان اهل سنت، صدها دانشمند و مورخ و حافظ حدیث و مفسر قرآن و متکلم و حتى ادیب و لغوى، حدیث غدیر را روایت کرده و در کتب خود نوشته‏اند.
از دانشمندان و مؤلفان متقدم، تا آنجا که تحقیق و تفحص شده، بیست و شش مجلد کتاب، درباره همین مساله باقى مانده است و از آن جمله:
کتاب «الولایه‏» تالیف مورخ شهیر و مفسر نامدار سنى مذهب، محمد بن جریر طبرى ( متوفى 310ق ) که ظاهرا نخستین دانشمندى است که در این موضوع، کتابى مستقل تدوین کرده و در آن به هفتاد و پنج طریق، حدیث غدیر را روایت نموده است و به نقل کتاب «معجم الادباء تالیف حموى، ج 18، ص 80» نامبرده کتابى دیگر نیز به نام «فضائل على بن ابى طالب‏» نگاشته است. کتاب «الولایة فى طرق حدیث الغدیر» تالیف حافظ، ابن عقده همدانى ( متوفى‏333ق ) که حدیث مزبور را با یکصد و پنج طریق نقل کرده است. (2)
کتاب «طریق حدیث الغدیر» تالیف ابوطالب، عبدالله بن احمد بن زید انبارى ( متوفى‏356ق ) . (3)
کتاب ابوبکر محمد بن عمرو بن محمد تمیمى بغدادى، معروف به «جعابى‏» ( متوفى 355ق ) . با یکصد و بیست و پنج طریق. ( 4 )
علاوه بر اینها کتب و تالیفات بسیارى وسیله دانشمندان شیعه در این زمینه نگارش یافته و از آن جمله است کتاب بسیار ارجمند «عبقات الانوار» شامل بیست جلد که دوازده جلد آن، وسیله دانشمند، مورخ و محقق نامدار، «میرحامد حسین هندى‏» تالیف گردیده و هشت جلد دیگر، تالیف و تکمیل فرزند برومند و عالم اوست.
کتاب قیم «الغدیر» در بیست مجلد، تالیف آیة الله علامه، شیخ عبدالحسین امینى، قدس‏سره، که بحق مى‏توان آن را دائرة‏المعارف شیعه در موضوع تاریخ اسلام و ولایت علوى دانست. و در همین سده و همین روزگار نیز از محققان و محدثان و مؤلفان اهل سنت‏به ذکر حدیث غدیر و ثبت آن پرداخته‏اند و از جمله:
احمد زینى دحلان مکب شافعى در کتاب «الفتوحات الاسلامیة‏»
شیخ یوسف بنهانى بیروتى در کتاب «اشرف المؤید»
سید مؤمن شبلنجى مصرى در کتاب «نور الابصار»
شیخ محمد عبده در کتاب تفسیر «المنار»
عبدالحمید آلوسى بغدادى در کتاب «نثر اللئالى‏»
شیخ محمد، حبیب الله شنقیطى در کتاب «کفایة الطالب‏»
دکتر احمد، فرید رفاعى در کتاب «تعلیقات معجم الادباء»
استاد احمد، زکى مصرى در کتاب «تعلیقات الاغانى‏»
استاد احمد، نسیم مصرى در کتاب «تعلیقات دیوان مهیار دیلمى‏»
استاد محمد، محمود رافعى در کتاب «شرح الهاشمیات‏»
حافظ، ناصر السنة حضرمى در کتاب «تشنیف الآذان‏»
دکتر عمر فروخ در کتاب «حکیم المعمرة‏» ( 5 )
همان طور که پیش از این اشاره شد حدیث غدیر در کتب مورخان تا یکصد و بیست و پنج طریق دارد که از میان آن راویان، اسامى اشخاص زیر را که همگى از مشاهیر صحابه پیامبر اسلامند، نمونه مى‏آوریم:
1. ابوبکر بن ابى قحافه 2. عمر بن الخطاب 3. عثمان بن عفان 4. طلحة بن عبدالله تمیمى 5. زبیر بن عوام 6. عباس بن عبدالمطلب 7. اسامة بن زید بن حارثه 8. انس بن مالک 9. جابر بن عبدالله الانصارى 10. سعد بن ابى وقاص 11. عبدالرحمن بن عوف 12. حسان بن ثابت 13. سعد بن عباده 14. ابو ایوب الانصارى 15. عبدالله بن مسعود 16. سلمان فارسى 17. ابوذر غفارى 18. عمار یاسر 19. مقداد بن اسود 20. سمرة بن جندب 21. سهل بن حنیف 22. ابى بن کعب 23. امیرالمؤمنین، على
و از بانوان:
24. اسماء بنت عمیس 25. ام سلمه، همسر پیامبر 26. عایشه، دختر ابوبکر 27. ام هانى،بنت ابى طالب 27. صدیقه طاهره، فاطمه زهرا، دختر رسول خدا، ص. ( 6 )

بقیه در ادامه مطلب

ادامه مطلب...

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:41 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

حادثه ای رخ داد که می توانست سعادت ابدی بشریت را تضمین کند و برای همیشه , انسانها را از ضلالت و گمراهی نجات بخشد , به این جهت , داستان غدیر یک قصه تاریخی خاص نیست که زمان آن گذشته باشد و همین طور یک حادثه شخصی نیز نیست که پیامبر فقط علی (علیه السلام) را به عنوان وصی خود (آنچنان که شیعیان می گویند) و یا به عنوان محبوب جامعه اسلامی (آنچنان که اهل سنت مدعی هستند) معرفی نموده و در نتیجه تاریخ مصرف آن گذشته باشد , بلکه در غدیر خم تاریخ کل بشریت رقم خورد , چرا که امامت امامان در طول تاریخ مطرح و تبیین شد , حقیقتی که از امیرمومنان آغاز می شود و به مهدی صاحب الزمان (علیه السلام) منتهی می گردد.
در سال دهم هجرت , بعد از اتمام حج , که آن را به نامهای متعددی خوانده اند , همچون « حجه الوداع » و « حجه البلاغ » « حجه الکمال » . « حجه التمام » و حجه الاسلام در « غدیرخم » قبل از « جحفه » که راههای متعددی همچو اهل مدینه , مصر , عراق , از آنجا منشعب و جدا می شود. حادثه ای رخ داد که می توانست سعادت ابدی بشریت را تضمین کند و برای همیشه , انسانها را از ضلالت و گمراهی نجات بخشد , به این جهت , داستان غدیر یک قصه تاریخی خاص نیست که زمان آن گذشته باشد و همین طور یک حادثه شخصی نیز نیست که پیامبر فقط علی (علیه السلام) را به عنوان وصی خود (آنچنان که شیعیان می گویند) و یا به عنوان محبوب جامعه اسلامی (آنچنان که اهل سنت مدعی هستند) معرفی نموده و در نتیجه تاریخ مصرف آن گذشته باشد , بلکه در غدیر خم تاریخ کل بشریت رقم خورد , چرا که امامت امامان در طول تاریخ مطرح و تبیین شد , حقیقتی که از امیرمومنان آغاز می شود و به مهدی صاحب الزمان (علیه السلام) منتهی می گردد.
مخالفان نیز این را به خوبی فهمیده اند. لذا از همان آغاز تلاش کردند(و در حدی موفق شدند) که داستان غدیر را تاویل نمایند , چرا که اگر فقط امامت امیر مومنان بود , ممکن بود به نوعی آن را پذیرا شوند , ولی آنچه ترس داشتندو دارند , ادامه کار , و تداوم امامت و ولایت در طول تاریخ است که سخت مخالفان را خلع سلاح می کرده است . بنابراین به شدت در مقابل آن قرار گرفتند و ازاول زیر بار نرفتندتا جلوی استمرار آن را نیز بگیرند.
و پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) نیز به خوبی به این مسئله توجه داشته لذا تصریح فرمود که امامت ادامه دارد « ...ثم من بعدی علی ولیکم و امامکم بامرالله ربکم ثم الامامه فی ذریتی من ولده الی یوم تلقون الله عز اسمه و رسوله1 سپس بعد از من علی ولی شما و امام شما به فرمان خداست . سپس امامت در نسل من از فرزندان علی تا روزی که خدا و رسولش را ملاقات کنید , می باشد. » .
آنچه پیش رو دارید نگاهی است به آیاتی که در خطبه غدیر درباره امامت علی (علیه السلام) و دیگر امامان (علیهم السلام) مورد استدلال و اشاره قرار گرفته است .

بقیه در ادامه مطلب

ادامه مطلب...

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:39 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

در فرهنگ شیعه و روایات اهل بیت علیهم السلام ، از عید غدیر با عظمت ویژه ای سخن به میان آمده و از آن با لقب ها و ویژگی های ممتازی نام برده شده است. برخی از آنان عبارتند از:
1. روز خشنودی خدای رحمان
2. روز بسیار درود فرستادن بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله
3. روز دست یافتن به رحمت پروردگار
4. روز عبادت کردن
5. روز پذیرفته شدن اعمال شیعیان
6. روز تزکیه
7. روز ریزش گناه
8. روز رها کردن گناهان بزرگ
9. روز وانهادن نافرمانی ها
10. روز راندن شیطان و ناخرسند گشتن آن
11. روز مستجاب شدن دعاها
12. روز داد و ستد با خدا
13. روز خواستن افزونی ها
14. روز گشایش
15. روز لبخند زدن به چهره مؤمنان
16. روز مژده دادن
17. روز مهر ورزیدن
18. روز تبریک گفتن
19. روز خشنودی و رضایت
20. روز آراستن
21. روز پوشیدن لباس های شایسته و افکندن جامه های سیاه
22. روز پیشی گرفتن
23. روزی که کلمات صریح درباره خاصان و افراد ویژه اعلان شد
24. روز پیمان و روز عیان شدن رازها.

بقیه در ادامه مطلب

ادامه مطلب...

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:38 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

دانشجو: جناب‌آقای دکتر سلام عرض می کنم. در بحث گذشته فرمودید که یکی ازمحورهایی که می تواند باعث وحدت شیعیان و اهل تسنن شود غدیر است زیرا مورد قبول همه مسلمین است. لطفاً در ابتدا بحث قرآنی آن را مشخص فرمایید و سپس روایات مربوطه شرح نمایید.
دکتر: با عرض سلام خدمت برادر عزیزم. غدیر چشمه زلالی است که هر کس از‌آن بنوشد، جان و روحش صفامی یابد و صیقل می گیرد.
خداوند کریم در‌آیه 67 سوره مائده می فرماید :"یاایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک وان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس ان الله لایهدی القوم الکافرین"
یعنی «ای پیامبر، آنچه را که از پروردگارت بر تو نازل شده به مردم ابلاغ نما که اگر آن را انجام ندهی رسالت الهی را) هیچ( انجام نداده ای و خداوند ترا از شر توطئه مردم حفظ می نماید» در واقع خداوند متعال یک وظیفه ای بدوش پیامبر اکرم صلی الله علیه و‌اله گذاشته که در بیان اهمیت آن می فرماید: اگر این وظیفه را انجام ندهی اصلاً هیچ رسالت الهی را انجام نداده ای و اگر چه ممکن است انجام این مسئولیت همراه با خطراتی باشد ولی نگران مباش که خداوند تو و دینت را ازتوطئه های دشمنان، حفظ می فرماید. این چه حکمی است که ابلاغش اینقدر اهمیت دارد که مساوی با تمام زحمات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در 23 سال رسالتشان می باشد، بیان چه دستوری از جانب خداوند، مخالفت، معاندین را بر می انگیزاند، بطوری که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از آن نگران بودند، که خداوند به ایشان دلداری می دهند که نگران نباشند؟
دانشجو: جناب دکتر شما می خواهید بفرمایید که تنها حکمی که مشمول این شرایط می شود، خلافت بعد از پیامبر اکرم است، در حالی که سیاق آیات قبل و بعد از آیه 67 مائده درباره یهود است، لذا خداوند به پیامبر اکرم دستور تبلیغ دین اسلام را در مقابل اهل کتاب داده و تضمین کرده که حضرت را از توطئه های یهود حفظ می فرماید.
دکتر: سوره مائده، سوره مدنی است و درسالهای آخرحکومت زمانی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در مدینه حکومت مقتدری داشتند،نازل شده ولذا یهود برای اسلام خطری نبود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و ‌آله از آن نگران باشند.
دانشجو: بعضی از علما و اهل تسنن معتقدند که این آیه برخلاف کل سوره مائده ، مکی بوده و مربوط به اوائل بعثت است.
دکتر: پس بنابراین شما می پذیرید که‌ آیه مربوط به یهود نبوده و سیاق آن با سیاق بقیه‌آیات تطبیق ندارد. بعلاوه اگر منظور از «بلغ ما انزل الیک» یعنی رساندن آنچه که بتو نازل شده، رساندن کل احکام الهی باشد، در این صورت باصطلاح اتحاد شرط و جزا پیش می آید که معنی آن ، اینگونه می شود که" اگر رسالتت را انجام ندهی، رسالتت را انجام نداده ای"! قطعاً بیان این جمله بی فایده و عبث ،از ساحت مقدس خداوند بدور است.
دانشجو: اگر پیامبر هر حکمی را تبلیغ نکنند در واقع کل رسالت را انجام نداده اند زیرا ، اگر یک جزء را که با بقیه اجزاء یک کل ارتباط سیستماتیک داشته باشد ، حذف کنیم در واقع کل را از بین برده ایم.
دکتر: شرایطی که در آیه ذکرشده ، شامل هر حکمی نمی شود. یعنی این حکم آنقدر در جامعه مهم است ،که ممکنست بر علیه ایشان شورش کنند،به طوری که خداوند متعال به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دلداری می دهد که خداوند ترا و دینت را از شر مردم و توطئه های آنها حفظ می کند.واصولا از نظر آموزه های دینی، احکام ارزش های متفاوتی دارند. اینطور نیست که اگر کسی مثلاً به نامحرمی نگاه کرد، ولو‌آنکه تمام واجباتش را انجام دهد، از دین خارج شده باشد و اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حکم تحریم نگاه به نامحرم را نفرمایند گویی کل دین را ابلاغ نکرده اند 1.
بدین وسیله با برهان خلف و پس از رد همه احکامی که این شرایط بر آنها صدق نمی کند (یعنی تبلیغش آنقدر در جامعه ایجاد حساسیت کند که بسیاری آن را نپذیرند وشورش کنند و لذا پیامبر اکرم از ابلاغ آن بیم داشته باشند ویا عدم ابلاغش به کل د ین لطمه بزند) تنها مسئله ای که مشمول این شرایط می شود بحث رهبری جامعه بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و‌آله می باشد.
دانشجو: اینکه در انتهای آیه می فرماید «ان الله لا یهدی القوم الکافرین» آیا دلیلی بر این نیست که آیه در ابتدای بعثت نازل شده و خداوند به پیامبراکرم امید می دهد که تلاش های کافرین را بی فایده کرده و مبارزات آنها بر علیه پیامبر اکرم بجایی نخواهد رسید؟
دکتر: در ابتدای بعثت که هنوز دینی تبلیغ نشده بود که خداوند بفرماید اگر این حکم را نرسانی گویا تمام دین را نرسانده ای و اگر بخواهد بفرماید کل دین را تبلیغ کن که اگر‌آن را تبلیغ نکنی، آن را تبلیغ نکرده ای، دوری بی حاصل ایجاد شده، که ساحت مقدس ربوبی از این کلام های عبث، منزه است. پس معنای آیه این می شود: ای پیامبر، آن حکمی که بر تو نازل شده را برای مردم مشخص فرما که اگر آن را تبلیغ نکنی، گویی تمام دین را تبلیغ نکرده ای2. و کسانی که با آن مخالفت نمایند، کافر تلقی شده از دین بهره ای ندارند و خداوند تلاش های آنها را برای عقیم گذاشتن این تبلیغ بی ثمر خواهد گذاشت.
در واقع پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از مخالفت کفار نگرانی ندارند، بلکه از به ظاهر مسلمانانی نگران هستند که بخاطر منافع شخصی این حکم را نمی پذیرند. ولی خداوند متعال به رسول گرامیش اطمینان می دهد که تلاش های این کافران مسلمان نما بجایی نخواهد رسید و در تبلیغ آنچه بر تو نازل شده موفق خواهی شد.
دانشجو: آقای دکتر بنده بسیار مایل هستم نظر احادیث را درباره اینکه این آیه چه زمانی در چه موردی نازل شده بدانم.
دکتر: آنچه در کتب برادران اهل تسنن و در مورد شان نزول صحیح این آیه، آمده بسیار زیادست و بنده فقط چند مورد را از باب نمونه عرض می نمایم:
1-در تفسیر الدرّ المنثور جلال الدین سیوطی اینگونه آمده است:
ابن ابی حاتم و ابن مردویه و ابن عساکر از ابی سعید خدری نقل کرده اند که گفته است این آیه "یا ایهاالرسول بلغ ما انزل الیک من ربک" برپیامبر اکرم ،روز عیدغدیرخم ،درمورد علی بن ابیطالب نازل شده است4.
و نیز ابن مردویه از ابن مسعود نقل می کند که گفته است: ما در زمان رسول الله(صلی الله علیه و آله) آیه را اینگونه می خواندیم: «یا ایهاالرسول بلغ ما انزل الیک من ربک ان علیا مولی المومنین و ان لم تفعل فما بلغت رسالته» یعنی ای پیامبرآنچه از جانب پروردگارت نازل شده، که علی (علیه السلام) سرپرست مومنین است،را به مردم تبلیغ کن ، که اگر (ولایت علی) را تبلیغ نکنی (هیچ) رسالت الهی را انجام نداده ای5.
2- حاکم حسکانی در شواهد التنزیل از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نقل می کند که حضرت فرمودند: (در شب معراج) که مرا به آسمان بردند ندایی از تحت عرش شنیدم که «بدرستیکه علی پرچم هدایت و دوست کسی است که به من ایمان آورد»
ای محمد این را (به مردم) تبلیغ کن پس هنگامی که حضرت از آسمان ها فرود آمدند آن را مخفی نمودند تا اینکه آیه نازل شد «یا ایهاالرسول بلغ ما انزل الیک من ربک فی علی بن ابیطالب و ان لم تفعل فما بلغت رسالته» یعنی ای پیامبر آنچه که درباره علی ابن ابیطالب بر تو نازل شده بر مردم تبلیغ نما که اگر آن را نرسانی رسالت الهی را (هیچ) انجام نداده ای6.
و نیز از ابن عساکر و واحدی نقل می کند که در کتب خود آورده اند آیه 67 مائده روز عید غدیر درباره علی نازل شد7.
دانشجو: ما نیز قبول داریم که علی رضی الله عنه، پرچم هدایت است.
دکتر: اولاً شما کهً این را قبول دارید،هدایت را باید فقط از ایشان بگیرید نه از کسانی که خود محتاج هدایتند .
ثانیاً احادیث مطالب بسیار بیشتری راذیل این آیه، اعلام می کنند. مثلاً همین حاکم حسکانی از ابن عباس درباره‌آیه «یاایهالرسول بلغ ...» نقل می کند:
آیه درباره علی نازل شده و به رسول الله امر کرده که علی را تبلیغ کند ،پس رسول خدا دست علی را گرفته و فرمود: هر کس من مولا و سرپرست او هستم، علی مولا و سرپرست اوست. خدایا هر که او را دوست می دارد، دوست بدار و با آنکه با او دشمنی می کند، دشمن باش8.
و نیز در حدیث مفصلی از امام باقر نقل می کند که خداوند، همانطور که نماز و روزه و زکات و حج را در قرآن کریم به مردم دستور داده و به پیامبر فرمود که کیفیت این اعمال را به مردم‌آموزش بده، وقتی آیه "انما ولیکم الله و رسوله و الذین امنوا الذین یقیمون الصلوه و یوتون الزکوه و هم راکعون "9 نازل شد
خداوند به پیامبر فرمود که همانطور که نماز و زکات و روزه و حج را به مردم یاددادی ، در مورد اینکه ولی آنها کیست، بایشان آگاهی بده. پس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دست علی را گرفته و او را بلند نمود تا سپیدی زیربغلش معلوم شد. سپس فرمود ای مردم، آیا من از شما بخودتان سزاوارتر نیستم؟ عرض کردند بلی یا رسول الله، فرمود پس هر کسی که من مولا و سرپرست او هستم علی مولا و سرپرست اوست. خدایا دوست بدار هر که او را دوست می دارد و دشمن بدار که هر که با او دشمنی می کند و آنکه او را یاری می کند، یاری فرما و‌آنکه او را رها می کند، رهایش فرما10.
دانشجو: با این احادیثی که شما فرمودید جای تردیدی باقی نمی ماند که آیه 67 سوره مائده در اعلان ولایت علی بن ابیطالب آمده است. آقای دکتر برخورد مردم در روز غدیر چگونه بود؟
دکتر: همانطور که خداوند وعده فرموده بود ،همه مردم بخدمت امیرالمومنین علیه السلام رسیده به ایشان تبریک گفته و بیعت کردند. فقط یک نفر ابراز مخالفت رسمی کرد و او حارث بن نعمان فهری بود که در مدینه خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رسیده عرض کرد: ای محمد تو ما را به کلمه شهادت دلالت نمودی، از تو قبول کردیم، به نماز و خمس و زکات وروزه و حج و جهاد ترغیب نمودی ،فرمان تو بردیم. با این همه راضی نشدی و دست پسر عم خود را گرفتی و می گویی بعد از من امیر شماست باو اقتدا کنید وتابع او شوید؟آیا این کار به مجرد رای تو بود،یا به امر خدا کرده ای؟حضرت فرمود: بخدایی که جز او معبودی نیست قسم، این کار از جانب خدا بوده است. پس او برخواست و در حالی که می رفت گفت: «خدایا اگر آنچه محمد می گوید حق است سنگی از آسمان بر ما بباران یا عذابی دردناک بر ما فرو فرست» پس خداوند سنگی برسراو نازل کرد که او را در جا کشت11.
دانشجو: وبدین ترتیب خداوند ثابت فرمود که خود دستوردهنده این جریان بوده است .ماجرای بسیار جالبی بود .نظر سایر کتب اهل تسنن در باره غدیر چیست؟
دکتر: بررسی سایر کتب،مجال بیشتری می طلبدکه در گفتگوی آینده ،انشاالله به آن خواهیم پرداخت.
دانشجو:اتفاقا یکی از دوستان بنده در این رابطه مطالعاتی انجام داده که اگر اجازه دهید در بحث
بعدی شرکت کند .
دکتر: مانعی ندارد. در خدمتتان هستم .
دانشجو :از این که وقت شریفتان را به بنده دادید ،متشکرم .تا گفتگوی بعدی خدا نگهدار .
دکتر: در پناه خداوند متعال باشید.

پی نوشت ها :

1- تفسیر المیزان ج 6 صفحات 72-60 ذیل آیه 67 مائده.
2- در واقع این شرط، شرط واقعی نیست و ساحت مقدس پیامبر اکرم منزه است از‌آنکه از دستور خداوند تخطی بفرماید. بلکه برای بیان اهمیت تبلیغ این حکم است، که تبلیغش معادل تبلیغ تمام دین است.
3- از اینکه خد اوند نوع تلاش های مخالفین را مشخص نفرموده برداشت می شود که شامل همه گونه تلاش منفی بر علیه جان یاشخصیت پیامبر اکرم یا تخریب دین، می شود.
4- الدر المنثور فی التفسیر الماثور ج 2 ص 298.
5- همان مدرک .
6- شواهد التنزیل لقواعد التفضیل ج 1 ص9 24
7- ابن عساکر، تاریخ دمشق ج 2- ص 85 ط 2 حدیث 588.
و واحدی در کتاب اسباب النزول ص 150 ط 1.
8- شواهد التنزیل ج 1 ص 251
9- 55 مائده ،یعنی بدرستیکه ولی شما ، خدا، پیامبرش و مومنینی هستند که نماز را بپا داشته و در حال رکوع، زکات می دهند.
10- شواهد التنزیل ج 1 ص 253.
11- ثعلبی در تفسیر الکشف و البیان ج 10 ص 35.

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:36 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

از دیر زمان، غدیر از بحث بر انگیزترین حوادث تاریخ اسلام در حوزه‏ى کلام و اعتقادات اسلامى بوده است. این امر ناشى از حساسیت و سرنوشت ساز بودن این روز در مسأله‏ى امامت و خلافت است.
جانشینى رسول خداصلى الله وعلیه وآله نقطه‏ى اصلى اختلاف میان دو گروه اصلى مسلمانان است، شیعیان جانشینى را امرى الاهى مى‏دانند که با وجود نصوص صریح رسول خداصلى الله وعلیه وآله به امت واگذار نشده است؛ اما اهل سنت به تعیین الاهى امام از جانب پیامبر باور ندارند و معتقدند این امر حساس بعد از آن حضرت به اختیار و انتخاب مسلمانان وانهاده شده است.
در این میان گروهى نیز پرداختن به بحث غدیر و خلافت را بحثى صرفاً تاریخى مى‏دانند و معتقدند در حال حاضر، روشن شدن زوایاى تاریخى این بحث ضرورتى ندارد و حل و فصل این دعواى تاریخى ضرر و نفعى به حال اسلام و مسلمانان نخواهد داشت. این گروه حتى این گونه مباحث را دامن زدن به اختلافات و تفرقه افکنى و شق عصاى امت تلقى مى‏کنند.
در این نوشتار، به نقد و بررسى این نظر با تکیه بر منابع تاریخى و روایى معتبر خواهیم پرداخت. اگر قدرى در متون روایى محدثان سنى تفحص کنیم، رد پاى حدیث غدیر در جاى جاى این منابع به وضوح به چشم مى‏خورد. اخبار بسیارى از غدیر و حوادث پیرامونى آن، به خصوص خطبه‏ى رسول خداصلى الله وعلیه وآله، حتى در منابع غیر شیعى موجود است و حدیث <ألست أولى بکم من أنفسکم؟... فمن کنت مولاه فعلى مولاه؛ اللهم وال من والاه و عاد من عاداه...> از نظر قواعد علم حدیث، جزو احادیث متواتر و بلکه فراتر از آن است که از بیش از 110 صحابى و 85 تابعى نقل شده است.(1)
ضیاء الدین مقبلى از علماى سنى (م 1108) مى‏گوید: <اگر بنا باشد حدیث غدیر را (با این همه مدارک) محرز و مسلم ندانیم، باید قبول کنیم که هیچ واقعه‏اى در دین اسلام قابل اثبات نیست.>(2)
شمس الدین جزرى (م739) نیز منکران حدیث غدیر را بى‏اطلاع قلمداد مى‏کند.(3)
از یک سو، قراین بى‏شمارى که در تاریخ و در متن خطبه موجود است، دلالت این حدیث بر خلافت و جانشینى بلافصل امیر مؤمنان را محرز مى‏کند و از سوى دیگر - به موجب آیاتى که در این روز نازل شده است(4)
- خداوند ثمردهى تلاش 23 ساله‏ى پیامبر و اصحاب راستینش را منوط به نصب و معرفى امیرالمؤمنین علیه‏السلام به مقام خلافت و امامت و پیروى مردم از آن حضرت مى‏داند. یعنى دینى تمام و کامل و مورد رضاى خداوند است که همراه با ولایت على علیه‏السلام باشد.
از این رو شیعه به ماجراى غدیر تنها به دیده‏ى واگذارى خلافت و به عنوان یک مسأله‏ى تاریخى نمى‏نگرد؛ که به نص صریح قرآن، اسلام را بدون ولایت ا ئمه‏علیهم‏السلام ، دینى ناقص مى‏داند.
آیه‏ى اکمال نشان مى‏دهد همان طور که در قیامت، تنها دین اسلام از بندگان پذیرفته خواهد شد، اسلام کسانى نیز که ولایت حضرت على را (به معناى صحیح آن) قبول ندارند، کامل نخواهد بود و این دین ناقص، مورد پذیرش و رضاى خداوند متعال نیست.
از نظر شیعه امامت هرگز به زمامدارى محدود نیست و این تنها یکى از شؤون امامت است؛ بلکه لازمه‏ى امامت پذیرش مقام علمى اهل بیت‏علیهم‏السلام به عنوان یگانه عالم به علوم قرآن و سنت نبوى است؛ یعنى تنها اهل بیت‏اند که قرآن و سنت را بى کم و کاست مى‏شناسند و به دیگران نیز به درستى مى‏آموزند. لذا تمامى مردم موظف اند به ایشان مراجعه کنند؛ دین را از ایشان بیاموزند و از آنان به طور کامل فرمان برند؛ اما در عمل بسیارى از مسلمانان راه اهل بیت‏علیهم‏السلام را دنبال نکردند و پیروى از دیگران را به تبعیت از اهل بیت‏علیهم‏السلام ترجیح دادند.
پیامدهاى شوم و ناگوار پیروى از خلفاى غیر الاهى و عدم اتخاذ دین از منبع صحیح آن - که پیروى نکردن از سنت پیامبر را به دنبال داشت - همواره گریبان‏گیر امت اسلام بوده است.
و به راستى! آیا رها کردن باب علم نبوى و مخزن علم الاهى و جداکننده‏ى حق از باطل و پیروى از جویندگان قدرت و ثروت و غاصبان مقام خلافت، حاصلى جز تفرقه و گمراهى دارد؟
خلیفه‏اى که فرمان تهاجم به خاندان پیامبر را صادر مى‏کند(5) و بر فراز منبر، دخت پیامبر گرامى اسلام، حضرت زهراعلیهاالسلام را دروغ‏گو! مى‏شمارد(6) و در حالى که خود معنى بعضى کلمات قرآن را نمى‏داند، آن را به رأى خود تفسیر مى‏کند(7) یا کسى که با جماعتى به سوى خانه‏ى حضرت على بن ابى طالب‏علیه‏السلام به راه مى‏افتد و حرمت دخت پیامبر پاس نمى‏دارد و آتش برمى‏افروزد و پیشواى پرهیزگاران را به قتل تهدید مى‏کند تا براى خلیفه‏ى سقیفه بیعت بگیرد(8) یا آن کسى که نقل حدیث از پیامبر را نهى مى‏کند تا به زعم او، مردم قرآن را رها نکنند(!)(9) و به همین دلیل، در زمان خلافت خود، عبدالله بن مسعود و عده‏اى دیگر را به دلیل کثرت نقل احادیث پیامبر، در مدینه زندانى مى‏کند(10) و یا آن خلیفه‏اى که ابوذر را - که در برابر چپاول‏هاى او از بیت المال تاب نیاورد - به ربذه تبعید مى‏کند(11)... به راستى، آیا این گروه با خاندان وحى قابل مقایسه‏اند و آیا شایسته است که رفتارشان الگوى هدایت دینى مسلمانان قرار گیرد؟(12)
بعد از آن نیز معاویه - که سوگند یاد کرده بود نام پیامبر را دفن کند(13)
- جعالان حدیث را به کاخ خود فرا خواند تا با پول او تاریخ زندگانى و سنت پیامبر تحریف گردد و احادیث دروغین در منقبت خلفا ساخته شود(14) و در اثر کج اندیشى و فهم نادرست از دین، چه بسیار زهاد و صلحاى مکتب اهل سنت که براى رضاى خدا به جعل حدیث رو آوردند!(15)
به این ترتیب، کتب بسیارى در زمینه‏هاى مختلف بر پایه‏ى همان روایات دروغین ساخته شد و رفته رفته مذاهب ساختگى یکى پس از دیگرى ظهور یافت و مسلمانان را - که از صراط مستقیم به دور مانده بودند - دچار تفرق بیشترى کرد و روز به روز پایه‏هاى اتحاد اسلامى متزلزل‏تر شد؛ در حالى که طبق فرموده‏ى قرآن تنها راه رستگارى و ایجاد اتحاد، اعتصام به حبل المتین الاهى، حضرت على علیه‏السلام است: <واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لا تفرقوا(16).> و پیامبر اکرم‏صلى الله وعلیه وآله در تفسیر این آیه فرمود: <ریسمان خدا که باید به آن تمسک بجویید، على‏علیه‏السلام و اهل بیت اویند.>
(17) در جاى دیگر نیز حضرت على‏علیه‏السلام خدمت رسول اکرم‏صلى الله وعلیه وآله عرض کرد: <اى رسول خدا! فرقه نجات یابنده کدام است؟> فرمودند: <آنهایى که روش تو و یاران تو را دارند و به آن تمسک مى‏جویند.>(18)
از این رو، شیعه توجه به غدیر را توجه به قرآن و سنت نبوى و کامل کننده‏ى اسلام راستین مى داند، بلکه تا از اسلام اسم و رسمى باقى است و مسلمانان را دغدغه سعادت و هدایت است، پیام غدیر که همانا دعوت به صراط مستقیم و خواندن به تنها راه نجات امت است زنده و جاوید است.

پی‌نوشت‌ها:
 

1- ر.ک. عبقات الانوار اثر مرحوم میرحامد حسین هندى؛ و الغدیر اثر علامه‏ى امینى
2- الغدیر1/307
3- أسنى المطالب 48/
4- آیه‏ى اکمال (سوره مائده3/) و آیه‏ى ابلاغ (سوره مائده67/)
5- تاریخ أبى‏الفداء 1/156، العقد الفرید 2/253.
6- شرح نهج البلاغه‏ى ابن أبى‏الحدید 4/80(چاپ قدیم).
7- سنن دارمى 2/365؛ سنن بیهقى 6/223؛ تفسیر ابن کثیر 1/460
8- تاریخ أبى‏الفداء 1/156؛ الامامه و السیاسه 1/12؛ تاریخ طبرى 3/198؛ شرح نهج البلاغه 1/134؛ أنساب الاشراف 1/586
9- سنن دارمى 1/85؛ مستدرک الصحیحین 1/102.
10- مستدرک 1/110؛ تذکره الحفاظ 1/7؛ مجمع الزوائد 1/149
11- صحیح بخارى 3/7، کتاب الزکاه؛ أنساب الاشراف 5/54-52؛ فتح البارى 3/213؛ کامل ابن اثیر 3/43
12- در کتاب الغدیرج 9-6 از طریق اهل سنت، بسیارى از مطاعن ، الگوهاى دینى اهل سنت و بدعت‏هاى آنان ، مورد بررسى قرار گرفته و فضایلى که براى آنان جعل شده نقد شده است.
13- مروج الذهب 2/342-341؛ الاخبار الموفقیات 576/؛ الغدیر 10/283.
14- شرح نهج البلاغه 1/385(چاپ قدیم)؛ الغدیر 11/73.
15- صحیح مسلم 1/13؛ تاریخ بغداد 2/98.
16- سوره آل عمران(130(3/.
17- الصواعق المحرقه 93/
18- الاصابه فى تمییز الصحابه 2/174

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:35 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

نگاهی به عید غدیر در دل و دیده معصومین

واقعه غدیر حادثه ای تاریخی نیست که در کنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود، غدیر تنها نام یک سرزمین نیست. یک تفکر است، نشانه و رمزی است که از تداوم خط نبوت حکایت می کند. غدیر نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایه دارای امامت است و اهمیت دادن به غدیر، اهمیت دادن به رسالت پیامبر(ص)است. آیه ای از قرآن که به صراحت، این روز را روز اکمال دین و خشنودی پروردگار دانسته، رمزی از عید بودن غدیر خم است.سابقه غدیر و عید گرفتن این روز مقدس، به زمان پیامبر(ص) می رسد و در دوران ائمه دیگر نیز این سنت ادامه داشته. در این مجال کوتاه مروری خواهد شد بر سیر و سیره بعضی از معصومین در قبال این عید بزرگ اسلامی.

پیامبر اعظم(ص)و غدیر

روزی پیامبر (ص)به امیر مؤمنان(ع) فرمود: «ای علی، خداوند آیه "یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک..."را درباره ولایت تو بر من نازل کرد. اگر آنچه به من امر شده تبلیغ نکنم، عملم باطل است و کسی که خدا را بدون ولایت تو ملاقات کند، کردارش باطل است».
در روز غدیر هم بعد از خطبه یک ساعته ای که ایراد فرمود، جمله معروف «هر که من مولای او هستم، علی مولای اوست» را سه بار تکرار کرد تا در گوش مسلمانان و تاریخ بماند. پس از آن که علی(ع)را به جانشینی خود تعیین کرد، در همان روز، این عید را اعلام نمود و مراسمش را به پا داشت، در خیمه اش نشست و با خوشحالی از تبریک گویندگان استقبال کرد و به آنها فرمود:«به من تبریک بگویید... به من تبریک بگویید، زیرا خداوند مرا به نبوت و اهل بیتم را به امامت اختصاص داده است.»
در کلام دیگری هم فرمودند:«روز غدیر خم، برترین اعیاد امت من است، روزی که خدای متعال به من فرمان داد تا برادرم علی پسر ابوطالب را به عنوان پرچمی هدایت گر برای امتم تعیین کنم که پس از من به وسیله او راه نمایی و هدایت شوند. غدیر خم روزی است که خداوند در آن دین را کامل ساخت و نعمت را بر امتم تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای مردم پسندید.»

بقیه در ادامه مطلب

ادامه مطلب...

نوشته شده در  دوشنبه 90/8/23ساعت  10:33 عصر  توسط محمدرضا صرافی نژاد