سوال : با توجه به آیه 42 سوره آل عمران حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) برتر است یا حضرت مریم (سلام الله علیها)؟
جواب: براى روشن شدن سؤال لازم است آیهاى که برترى حضرت مریم(سلام الله علیها) را بیان مىکند معنا شود.
قرآن کریم در آیه 42 سوره آل عمران مىفرماید: یا مریم انّ الله اصطفیک و طهّرک و اصطفیک على نساء العالمین ؛« و به یاد آور هنگامى را که فرشتگان گفتند: اى مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان برترى داده است».
و منظور از برترى و فضیلت حضرت مریم(سلام الله علیها) در آیه مذکور این نیست که ایشان در تمام فضائل و کمالات و جهات انسانى بر همه زنان عالم برترى دارد. بلکه منظور از این برترى جهت خاصى است که حضرت مریم(سلام الله علیها) را از سائر زنان ممتاز کرده است.
براى روشن شدن این مطلب از خود آیه شریفه کمک مىگیریم. در آیه 42 سوره آل عمران کلمه اصطفاء دو بار تکرار شده است.
1. ان الله اصطفیک و طهّرک که به یک نوع انتخاب اشاره مىکند بدون اینکه مسئله برترى آن حضرت را مطرح نماید. و این قسمت از آیه صرفا اصطفاء و انتخاب نفس خود مریم(سلام الله علیها) را در فضائل و تقوا بیان مىکند، و برترىایشان نسبت به سائر زنان لحاظ نگردیده است.
2. و اصطفیک على نساء العالمین در این قسمت از آیه، برترى حضرت مریم نسبت به سائر زنان عالم آمده است؛ حال باید روشن شود منظور از این برترى چیست؟ آیا برترى ایشان بر زنان عالم بصورت مطلق است یا مقیّدمىباشد، با این معنا که در چه جهت برترى دارد در تمام جهات و فضائل انسانى یا در یک جهت خاص که مخصوص ایشان مىباشد. آنچه مىتوان گفت این است که حضرت مریم در یک جهت خاص نسبت به تمام زنان عالم برترى دارد. و آن جهت برترى این است که ایشان بدونداشتن همسر بطور معجزهآسا و خرق عادت فرزند آورد. پس برترى ایشان در قسمت اخیر آیه نسبى است و بطور مطلق نمىباشد.
و از نظر ادب عرب نیز اگر کلمه اصطفا با «على» متعددى شود معناى تقدم را مىدهد نه مطلق اصطفاء و برترى، (المیزان، علامه طباطبایى، جلد 3، ص 205) . یعنى حضرت مریم به خاطر صلاحیتها و ویژگىهائى که داشته استاین برترى و تقدم را بر زنان عصر و زمانهاش پیدا کرده که او به عنوان مادر حضرت عیسى برگزیده شده است.
بعد از روشن معناى برترى حضرت مریم نسبت به سائر زنان عالم، باید دانست زنى که در فضائل و کمالات معنوى و طهارت و تقوا، یگانه زنان است و نسبت به همه زنان عالم از اولین و آخرین برترى دارد عصمت کبرى فاطمه زهرا(سلام الله علیها) است. و پیامبر اسلام( صلّی الله علیه و آله و سلّم ) در این موردفرموده است:«ابنتى فاطمة سیدة نساء العالمین».
و از امام صادق(علیه السّلام) در مورد فرمایش رسول خدا سؤال شده که «فاطمه سرآمد زنان بهشت است یا سرآمد زنان عصر خویش مىباشد؛ آنحضرت پاسخ دادهاند آنکه سرآمد زنان عصر خویش بود مریم(علیه السّلام) بود. اما فاطمه(سلام الله علیها) سرآمد همه زنان بهشت از اولین تا آخرین است، (بحارالانوار، ج 43، ص 21، انتشارات المکتبة الاسلامیه) .
و مسئله برترى حضرت فاطمه(سلام الله علیها) نسبت به زنان عالم به تواتر در احادیث رسول گرامى( صلّی الله علیه و آله و سلّم ) و ائمه(علیه السّلام) آمده است.
براى آگاهى بیشتر ر.ک:
1. بحارالانوار، ج 43
2. فاطمه زهرا (شادمانى دل پیامبر)، احمد رحمانى همدانى، مترجم، دکتر سید حسن افتخارزاده سبزوارى
3. زندگانى حضرت فاطمه، سید هاشم رسولى محلاتى.
