خداوند تبارک و تعالى پیامبرانش را براى هدایت و راهنمایى مردم فرستاده است تا به انحرافات فکرى و عملى دچار نشوند چرا که تاریخ بشریت آکنده و مملوّ ازاین انحرافات مى باشد که در نتیجه دورى از تعالیم پیامبران است.
هدف از آفرینش جهان هستى همان هدایت و بندگى است و این هدایت باید تا روز قیامت برقرار باشد زیرا اگر لحظه اى مردم بدون راهنما باشند غرض الهى محقق نخواهد شد.
حال براى شروع بحث حدیثى از وجود مبارک پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل مى کنیم و متذکر مى شویم که تمام احادیث و مستندات این مقاله از منابع معتبر اهل سنت مى باشد.
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: یهود و نصارا، هفتاد و دو فرقه شدند و همه آنها در آتش اند مگر یک فرقه و امت من هفتاد و سه فرقه مى شوند و همه در آتش اند مگر یک فرقه که اهل نجات هستند(1).
سؤالى که مطرح مى شود این است که آیا مى توان تصور کرد پیامبرى که نسبت به هدایت مشرکین به اندازه اى اصرار و دلسوزى مىورزید که خداوند به ایشان خطاب فرمود: (لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلاّ یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ )(2) گویى مى خواهى جان خود را از شدت اندوه از دست دهى بخاطر اینکه آنها ایمان نمى آورند. ـ نسبت به آینده اُمت خود نگران نباشد و فکرى به حال هدایت آنها بعد از خود نکرده باشد؟ آیا مى توان تصور کرد پیامبرى که در اوج تدبیر و حکمت است، نسبت به امر جانشنى و رهبرى جامعه اسلامى بى تفاوت بوده باشد؟
اگر کسانى منکر علم غیب پیامبر شوند و بگویند پیامبر نمى دانست بعد از خودش چه اتفاقاتى مى افتد، مى گوییم که هر فرد عاقلى براى مسئله جانشینى خود اهمیت قائل است حال چه برسد به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) که دین اسلام را از جانب پروردگار به مردم ابلاغ کرده است و نگران از بین رفتن و تحریف آن مى باشد. پس حتماً باید جانشینى براى خود معین فرموده باشند و یا حداقل ملاک و ضابطه اى براى مسئله امامت و رهبرى مردم، مشخص مى فرمودند تا مردم بعد از ایشان حیران و سردرگم نباشند.
اما طبق اخبار و شهادت تاریخ، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نه تنها عالم به غیب بوده اند بلکه از انحرافات و گمراهى هاى بعد از خودش خبر داده است. روایتى که مطرح شد یکى از دهها روایاتى است که پیش گویى پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در مورد امت خود نشان مى دهد. البته این روایت هم، متأسفانه مانند بسیارى از روایات در کتب اهل سنت که خود را حافظ سنت پیامبر مى دانند مصون از تحریف نمانده; چرا که در پایان روایت اهل نجات را منحصر در گروه اهل جماعت نقل کرده اند.
قابل توجه است که اهل سنت که خود را اهل جماعت مى دانند، متفرق ترین و پراکنده ترین گروه اسلامى اند که در بسیارى از مسائل اساسى و بنیادین اختلاف نظر دارند.
حال که قلم به این جا رسید مناسب است که نمونه هایى از این اختلافات را که به حدّ تکفیر و خونریزى رسیده است بیان کنیم.
1ـ فتنه خلق قرآن که درباره آن چه کشتارهایى واقع شد. ابوحنیفه گفت: هر که گمان کند قرآن مخلوق است، کافر است و هر که آنان را تکفیر نکند، او هم مانند آنان کافر است(3). ابن تیمیّه گفت: هر که بگوید قرآن مخلوق است، کافر است و لعنت خدا و ملایکه و همه مردم بر او باد!!!(4)
با توجه به اینکه هم اکنون اکثریت اهل سنت معتقد به خلق قرآن هستند.
2ـ شیخ ابن حاتم حنبلى گفت: هر که حنبلى نباشد، مسلمان نیست(5).
3ـ شافعى ها گفتند: هر کس حنبلى است، کافر است(6).
4ـ شافعى ها گفتند: هر کس اشعرى نباشد، کافر است(7).
5ـ در سال 507 هـ . قاضى حنفى در دمشق گفت: اگر حکومت را در دست داشتم، شافعى ها را وادار به پرداخت جزیه مى کردم!! در سال 567 هـ . ابو حامد طوسى همین حرف را درباره جنابله گفت: و در سال 554 هـ . به خاطر درگیرى میان حنفى ها و شافعى ها، بازار اصفهان به آتش کشیده شد(8).
6ـ اهل آندلس مالکى بودند و حنفى و شافعى و حنبلى را بیرون مى کردند و اگر معتزلى بود او را مى کشتند(9).
آیا بعد از این همه درگیرى و اختلاف آیا باز هم مى توان این گروه را اهل جماعت نامید تا اهل نجات باشند؟!
آیا بعد از این همه انحرافات باز هم مى توان پذیرفت که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) براى هدایت مردم، بعد از خودش جانشینى معرفى نکرده باشد تا مردم هنگام فتنه ها به او رجوع کنند و در مسائلى که اختلاف نظر شده، از او اطاعت کنند؟ بسیار جاى تعجب و تأسف است که حتى در مسئله وضو و نماز که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روزانه پنج مرتبه میان صحابه آن را به جاى مى آوردند اختلاف هاى فاحش وجود داشته باشد چه برسد به بقیه احکام.
آیا نباید امامى وجود داشته باشد که سنت پیامبر را حفظ کند؟
آیا لطف الهى اقتضا نمى کند که همواره امامى براى هدایت مردم میان آنان وجود داشته باشد؟
اعتقاد شیعه
شیعه معتقد است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از جانب خداوند امامى را براى مردم معرفى کرده است و از نسل او امامانى براى هدایت مردم و حفظ دین از انحرافات وجود دارند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آنان را به مردم معرفى کرده بودند ولى متأسفانه طمع عده اى ریاست طلب و کینه افرادى منافق مانع از تحقق آن شد. شیعه معتقد است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در روز غدیر، امیرالمؤمنین حضرت على (علیه السلام) را به عنوان امام و رهبر جامعه اسلامى بعد از خودش به مردم معرفى کرده و با این کار، دین الهى کامل شد.
اجمالى از واقعه غدیر
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در بازگشت از آخرین حج در سال دهم هجرى، روز هیجدهم ذى الحجّه در مکانى به نام جحفه به امر الهى توقف کردند و امر فرمودند افرادى که جلوتر رفته اند برگردند و منتظر شدند افرادى که عقب مانده بودند برسند. جحفه مکانى بود که راه هاى اهل مدینه و مصر و عراق از هم جدا مى شد. آن روز به حدى گرم بود که اعراب از شدت گرما قسمتى از رداى خود را به سر کشیده و قسمتى هم زیر پاهایشان بود تا گرما کمتر به آنان برسد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بعد از اقامه نماز ظهر، به همراه امیرالمؤمنین على (علیه السلام) به روى جهازهاى شتران که براى خواندن خطبه آماده شده بود رفتند و میان جمعیتى که بیش از صد هزار نفر بودند شروع به خواندن خطبه کردند به گونه اى که تمام مردم ایشان را مى دیدند. بعد از ستایش خداوند و تذکر و موعظه، فرمودند: إنى اُوشک أن أدعى فأجیب من أولى الناس بالمؤمنین من أنفسهم؟ قالوا الله ورسوله أعلم. قال: إن الله مولاى و أنا مولى المؤمنین و أنا أولى بهم من أنفسهم. ثم قال:
«فمن کنت مولاه فعلى مولاه».
اى مردم! نزدیک است که از میان شما بروم. چه کسى نسبت به مؤمنین از خودشان أولى و سزاوارتر است؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند. فرمود: خداوند مولاى من و من مولا و سرپرست مؤمنین و از خودشان به آنها اُولى و سزاوارترم. سپس فرمود: هر که من مولاى اویم على مولاى اوست.
نگاهى به سند حدیث غدیر
با وجود اینکه این حدیث مانند سایر احادیث در حق امیرالمؤمنین على (علیه السلام) تحریف و یا کتمان شده; در عین حال تواتر آن غیر قابل انکار است. براى آگاهى اجمالى از سند این حدیث به نکات زیر توجه کنید. قبل از آن متذکریم که نکات و مستنداتى که در این مقاله ارائه مى شود برگرفته از دو کتاب گرانسنگ و ارزشمند الغدیر(ج1) نوشته مرحوم علامه امینى (رضى الله عنه) و نفحات الأزهار فى خلاصه عبقات الأنوار (ج 6 ـ 9) نوشته آیت الله میلانى (دامت برکاته) مى باشد و چون بناى این مقاله بر اختصار است خوانندگان محترم مى توانند براى آگاهى از جزئیات و مطالب بیشتر به این کتابها مراجعه فرمایند.
1ـ بیش از صد نفر از صحابه این حدیث را نقل کرده اند که چنین رقمى در مورد هیچ یک از احادیث وجود ندارد. حافظ ابوالعباس احمد بن محمد، معروف به ابن عقده (م 333 هـ) در کتابى که راجع به حدیث غدیر تألیف کرده نام 99 نفر از صحابه را ذکر مى کند که این حدیث را روایت کرده اند و مى گوید: 28 نفر دیگر هم از صحابه این حدیث را نقل کرده اند.
2ـ محمد بن جریر طبرى (م 310 هـ ) این حدیث را با 72 طریق، ابوبکر جعابى (م 355 هـ ) با 125 طریق، ابوسعید سجستانى (م 477 هـ ) با 120 طریق و احمد بن حنبل با 40 طریق ذکر کرده اند.
3ـ ابن حجر عسقلانى مى گوید: این حدیث جداً اسانید زیادى دارد که ابن عقده آنها را در کتاب مستقلى جمع کرده است و بسیارى از اسانید آن صحیح و حسن است(10).
4ـ بیش از 15 نفر از علماى اهل سنت اعتراف به تواتر این حدیث کرده اند، مانند: جلال الدین سیوطى، ملا على قادرى، مناوى، ابن کثیر، ذهبى و...
5ـ 360 تن از علماى اهل سنت از قرن دوم تا سیزدهم این حدیث را نقل کرده اند.
مؤلفین حدیث غدیر:
بسیار قابل توجه است که 11 نفر از بزرگان اهل سنت، اسناد این حدیث را در کتابى مستقل گردآورى کرده اند و تواتر این حدیث را به اثبات رسانیده اند.
در میان این تألیف کنندگان نام محمد بن جریر طبرى، ابن عقده، ابوبکر جعابى، دارقطنى، ابوسعید سجستانى و شمس الدین ذهبى به چشم مى خورد.
ذهبى (م 748 هـ ) مى گوید: کتابى درباره اَسناد حدیث غدیر از ابن جریر طبرى دیدم که از مشاهده آن و کثرت اسانید آن بسیار تعجب کردم(11).
ابن کثیر (م 774 هـ ) مى گوید: کتابى از ابن جریر طبرى دیدم که احادیث غدیر خم را در دو مجلد بزرگ جمع کرده بود و همچنین کتابى که اسناد حدیث طیر را جمع کرده بود(12).
متأسفانه این کتاب هم مثل بسیارى از کتب دیگر که هر کدام به تنهایى براى اثبات امامت امیرالمؤمنین على (علیه السلام) کافى است به دست ما نرسیده است. عجب است از کسانى که خود را حافظ سنت پیامبر مى دانند که چرا این کتابها را کتمان کرده اند؟!!
حال که وضعیت سند این حدیث مشخص شد و اعترافات علماى اهل سنت به تواتر آن روشن گردید به دلالت و معناى آن مى پردازیم.
دلالت حدیث غدیر
مهمترین اشکالى که اهل سنت درباره دلالت این حدیث مطرح مى کنند این است که لفظ «مولى» در این حدیث به معناى یارى کننده، محب و یا محبوب مى باشد و لفظ «مولى» به معناى «أولى به تصرف (ولایت داشتن)» در کلام عرب وجود ندارد.
حال به یارى خداوند متعال ثابت خواهیم کرد که به اعتراف بزرگان خودشان،استعمال لفظ «مولى» در «أولى به تصرف» شایع است و سپس معلوم خواهد شد که کلمه «مولى» در حدیث غدیر به همین معنى مى باشد.
1ـ 43 نفر از بزرگان اهل لغت، ادب و تفسیر اهل سنت تصریح مى کنند که لفظ «مولى» در معناى «اُولى» در قرآن کریم و احادیث و اشعار عرب استعمال شده است. مانند: فراء، کلبى، ثعلب، مبرد، ابوعبیده، أخفش، زجاج، جوهرى، زمخشرى، تفتازانى، قوشجى و...
2ـ 35 نفر از علماى اهل سنت تصریح دارند که لفظ «مولى» به معناى «المتصرّف فى الأمر»، «ولىّ الأمر»، «ملیک» و «رئیس» استعمال شده است. مانند: مبرد، زمخشرى، نسفى، سیوطى، ابن اثیر، ابن کثیر، ثعلبى، ابن الجوزى و...
3ـ یکى از دلایل قاطع بر این استعمال، همین حدیث غدیر است که در برخى نقلها به جاى «من کنت مولاه» آمده است «من کنت اولى به من نفسه» و یا «من کنت ولیه وأولى بنفسه»(13) چرا که با توجه به قاعده پذیرفه شده «الحدیث یفسّر بعضه بعضا»(14) (حدیثها همدیگر را تفسیر مى کنند) معلوم مى شود که «مولى» به معنى همان «اولى به نفس» مى باشد.
4ـ در صحیح بخارى کلامى وجود دارد که نشان مى دهد «مولى» به معناى «ملیک» استعمال مى شود که این استعمال هم براى اثبات امامت کافى است چرا که ملیک به معناى پادشاه است.
الف) قال البخارى فى کتاب التفسیر، باب: ولکل جعلنا موالى مما ترک الوالدان... و قال معمر: موالی: اولیاء ورثه عاقد أیمانکم، هو مولى الیمین وهو الحلیف. والمولى أیضاً: ابن العم. والمولى: المنعم المعتق والمولى: المعتق. والمولى: الملیک. والمولى: مولى فى الدین(15).
اشکال دیگر
اشکال دیگرى که به دلالت این حدیث شده این است که اگر «مولى» به معناى «اولى» باشد باید بتوانیم به جاى «أولى منک» بگوییم «مولى منک»، در حالى که این استعمال غلط است.
جواب این سؤال با اندک تأملى روشن مى شود، حتى افرادى که مقدمات ادبیات عرب مى خوانند مى توانند به این سؤال پاسخ دهند. این اشکال نشان دهنده اوج تعصب است زیرا افرادى که نمى خواهند زیر بار دلالت این حدیث بروند ناچارند هر اشکالى که به ذهنشان مى رسد بگیرند تا خود را نجات دهند. «الغریق یتشبت بکل حشیش».
جواب
شارح مقاصد وشارح تجرید که از علمال اهل سنت هستند جواب این شبهه را اینگونه داده اند که «مولى» اسم است به معناى اولى نه اینکه مانند «اولى» وصف باشد تا اینکه اعتراض مى شود «مولى» جزو صیغه اسم تفضیل نیست.
ثانیاً، اصل این اشکال مغالطه اى بیش نیست چرا که همه جا نمى توان الفاظ مترادف و هم معنى را به جاى هم به کار برد. مثلاً در همین حدیث، بعضى از اهل سنت ادّعا مى کنند که «ألستُ اولى بالمؤمنین» یعنى «ألست أحبّ إلى المؤمنین» و حال آنکه «أولى» بوسیله «باء» متعدى شده اما «أحب» بوسیله «إلى» واین نشان مى دهد که به جاى «أولى» نمى توان «أحب» گذاشت پس ادعایى که کرده اند باطل است. و یا مثلاً با اینکه «صَلّى» در بعضى موارد به معناى «دَعا» مى باشد نمى توان به جاى «صَلّى علیه» گفت «دَعا علیه» چرا که معنى برعکس مى شود چون «دَعا علیه» یعنى بر ضرر او دعا کرد و مثلاً فرق میان «حتّى» و «إلى» ـ ضمیر متصل و منفصل ـ و...
حال که ثابت شد استعمال لفظ «مولى» در «أولى به تصرف» شیوع دارد به حدیث غدیر مى پردازیم تا با استفاده از قرائن قطعى معناى آن کاملاً روشن شود.
البته مخفى نماند که این لفظ بدون قرینه هم دلالت کامل بر ولایت و امارت دارد. چنانچه در حدیثى از صحیح مسلم آمده است که: «ولا یَقُل العبد لسیده مولاى و زاد فى حدیث ابى معاویه: فان مولاکم الله. (بنده (برده) نباید به صاحب خود بگوید مولاى من. همانا مولاى شما فقط خداست)(16). پس معلوم مى شود معناى متبادر از مولى همان اولى به تصرف است و بقیه معانى احتیاج به قرینه دارد، چرا که اگر معناى غالبى آن ناصر و یا محب بود وجهى براى نهى پیامبر نبود.
قبل از اینکه به قرائن حدیث بپردازیم ممکن است سؤالى در ذهن خوانندگان مطرح شود که چرا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از لفظى که صراحت کامل در جانشینى و رهبرى بعد از خود داشته باشد استفاده نکردند مثلاً لفظ حاکم، امیر، رئیس و...؟
در جواب باید بگوییم اولاً هنگامى که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) این دستور را از جانب خداى متعال به مردم ابلاغ کرد هیچ کس در ولایت امیرالمؤمنین على (علیه السلام) بعد از پیامبر تردید نکرد حتى ابوبکر و عمر تهنیت گفتند و عمر گفت: إنه مولاى. دلیل این وضوح و روشنى این است که خطبه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) طبق نقلى که از امام باقر (علیه السلام) به ما رسیده است کاملاً نشان مى دهد که منظور از «ولىّ» و «مولى» همان ولایت و إمارت مى باشد زیرا این خطبه در حدود نصف جزء قرآن است و بسیار جاى تعجب است از افرادى که خود را حافظ سنت پیامبر مى دانند چگونه خطبه این مهمى و تاریخى را کامل نقل نکرده اند شاهد این کتمان این است که احمد بن حنبل در مسند خود، نقل مى کند: «فخطبنا»(17) ـ پیامبر براى ما خطبه خواند. آیا این دو سه خطى که نقل کرده اند خطبه است؟!
با این که حاکم در مستدرک مى گوید: «قام خطیباً فحمد الله وأئنى علیه وذکّر ووعظ فقال ما شاء الله أن یقول»(18) ـ پیامبر خطبه خواند. خدا را حمد و ثنا گفت و تذکر داد و موعظه نمود. حال جاى این سؤال اساسى است که چرا این تذکر و موعظه را نقل نکردند؟ چرا این خطبه را به صورت کامل نقل نکردند؟
البته جواب آن روشن است; همان دلیلى که سبب شد که کاغذ و دوات براى پیامبر نیاورند همان سبب کتمان این خطبه شد; همان دلیلى که سبب شد بسیارى از حقائق بعد از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را نقل نکنند همان سبب کتمان این خطبه شد.
قرائن حدیث غدیر
قرائنى که نشان مى دهد منظور از «مولى» همان «ولى امر» است به دو دسته تقسیم مى شوند:
1ـ قرائن حالى 2ـ قرائن لفظى
قرائن حالى:
1ـ مطرح کردن این ابلاغ در میان جمعیتى که بیش از 100 هزار نفرند، آن هم به گونه اى که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دستور فرمودند کسانى که جلوتر رفته اند برگردند و منتظر بقیه افراد شدند.
2ـ محلى که براى این ابلاغ تعیین شده بود، محل انشعاب و جدا شدن راه ها از یکدیگر بود و اگر هدف پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در بیان این حدیث، فقط گوشزد کردن به چند نفر از صحابه بود که با امیرالمؤمنین على (علیه السلام) هنگام بازگشت از یمن اختلاف پیدا کرده بودند، دلیلى براى تشکیل این اجتماع عظیم نبود تا افرادى که به عراق یا مصر مى روند از این قضیه مطلع شوند بلکه هنگامى که به مدینه مى رسیدند در مسجد این مطلب را بیان مى کردند.
3ـ آن روز به قدرى گرم و سوزان بود که هنگام توقف در آن بیابان، اعراب از شدت گرما نشستند و مقدارى از عباى خود را روى سر کشیده و مقدارى را هم زیر پاهایشان گذاشته بودند تا از زمین هم گرماى کمترى به آنها برسد.
آیا معقول است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) حداقل نصف روز مردم را در این بیابان نگه دارد تا به آنها بفرماید: على را دوست داشته باشید؟!! یا اینکه بفرماید: على یاور شماست!!!
این حرف را هیچ انسان با منطقى از چنین پیامبر حکیمى نخواهد پذیرفت.
قرائن لفظى:
1ـ این حدیث در برخى نقلها به صورت «من کنت اولى به من نفسه فعلىّ ولیّه» و در برخى به صورت «من کنت ولیه و أولى بنفسه» آمده است که نشان مى دهد منظور از «ولىّ» همان «أولى به نفس» است چرا که اگر مراد ناصر یا غیره بود دلیلى وجود نداشت که پیغمبر بفرمایند: «من کنت اولى به من نفسه» بلکه مثلاً مى فرمودند هر که من پیامبر او هستم یا اینکه هر که مسلمان است و اینکه هر که ایمان به خدا و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دارد و...
2ـ آیه شریفه: (یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ إِنَّ اللّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ )(19) ـ اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است کاملاً به مردم برسان و اگر این کار را انجام ندهى رسالت او را انجام نداده اى و خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى دارد و خداوند جمعیت کافران را هدایت نمى کند- قبل از این واقعه نازل شده است.
این شأن نزول را 22 نفر از بزرگان اهل سنت اعتراف مى کنند. مانند: ابن ابى حاتم، ابن مردویه، ثعلبى، ابن عساکر، فخر رازى و...
هر چند که فخر رازى این قول را میان اقوال مزعومه آورده است اما این نشان دهنده تعصب اوست چرا که خودش این قضیه را از ابن عباس و براء بن عازب نقل مى کند و هیچ دلیلى براى ردّ آن ندارد.
آنچه از این آیه استفاده مى شود دو مطلب بسیار مهم است:
1ـ تهدید پیامبر به اینکه اگر این ابلاغ صورت نگیرد، رسالت الهى انجام نشده است.
2ـ خداوند به پیامبرش وعده مى دهد که او را از فتنه مردم حفظ خواهد کرد.
با توجه به این دو مطلب لازم است که معناى «ولى» غیر از آن چیزى باشد که اهل سنت مى گویند. چرا که اگر به معناى ناصر و یا محبوب و... باشد اولاً این ابلاغ آن قدر مهم نیست که اگر بیان نشود رسالت الهى انجام نشود. ثانیاً، با ابلاغ آن، ترسى وجود ندارد که خداوند به پیامبرش وعده حفظ از خطر بدهد.
پس روشن مى شود که منظور از ابلاغ، رساندن حکمى است که بواسطه آن دین ودنیاى مردم اصلاح مى شود و حلال و حرام الهى محفوظ مى ماند و قبول این حکم براى عده اى، تلخ و سنگین بود که احتمال ایجاد فتنه مى رفت و این حکم نمى تواند چیزى به جز ابلاغ وصایت وخلافت امیرالمؤمنین على (علیه السلام) باشد چرا که بواسطه آن احکام الهى محفوظ مى ماند و امور مسلمین اصلاح مى شود وکینه هایى که در دل برخى از امیرالمؤمنین على (علیه السلام) بود احتمال شعله ور شدن داشت و به همین خاطر خداوند به پیامبرش وعده حفاظت داد.
3ـ به تصریح 7 نفر از علماى اهل سنت، آیه شریفه (الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِْسْلامَ دِیناً)(20)- امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذیرفتم- بعد از این واقعه نازل شده است. مانند: ابن مردویه، ابونعیم اصفهانى، ابن مغازلى و...
از این آیه استفاده مى شود که آنچه بوسیله آن دین کامل شد و نعمت تمام شد باید امر بسیار مهمى باشد که بدون آن دین ناقص است و آن امر مهم چیزى جز امامت و خلافت نمى تواند باشد.
نکته اى که باقى مى ماند این است که در صحیح بخارى روایت شده که شأن نزول این آیه در روز عرفه بوده نه روز غدیر.
جواب این است که طبق تصریح عده اى از علماى اهل سنت اشکالى در تعدّد نزول آیات قرآن نیست پس امکان دارد که حکم جانشینى امیرالمؤمنین على (علیه السلام) در روز عرفه از جانب خداوند به پیامبر صادر شده باشد و روز غدیر خم، آیه (یا ایها الرسول...) نازل شده باشد یعنى اى پیامبر آن حکمى که روز عرفه درباره جانشینى امیرالمؤمنین على (علیه السلام) نازل شد به مردم ابلاغ کن. که البته این تأخیر در ابلاغ حکم، مصالح متعددى داشته است که از محل بحث خارج است.
4ـ شعر حسّان بن ثابت بعد از این واقعه عظیم که به اذن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و در حضور ایشان و صحابه انشاء شد و هیچ کس حتى مشایخ سه گانه به او اعتراض نکردند.
قسمتى از شعر حسّان:
ینادیهم یوم الغدیر نبیهم***بخم واسمع بالرسول منادیاً
یقول فمن مولاکم وولیکم***فقالوا ولم یبدوا هناک التعامیا
إلهک مولانا وأنت ولینا***ولم ترمنّا فى الولایه عاصیاً
فقال له قم یا على فإننى***رضیتک من بعدى إماماً وهادیاً
بیت آخر (پیغمبر به على فرمود: بلند شو، بدرستى که تو بعد از من امام و رهبر مردم مى باشى) سپس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به او فرمودند: اى حسّان تا زمانى که با زبانت از ما دفاع کنى مؤید به روح القدس هستى.
این شعر را 8 نفر از علماى اهل سنت نقل کرده اند. مانند: ابن مردویه، ابونعیم اصفهانى، کنجى، سیوطى و...
5ـ هنگامى که این خبر منتشر شد شخصى به نام حارث بن نعمان نزد پیامبر آمد و گفت: ما را از جانب خدا امر کردى به گفتن شهادتین، ما هم قبول کردیم; ما را امر کردى به نماز و زکات و روزه و حج، ما هم قبول کردیم تا آنکه به این مقدار راضى نشدى و پسر عمویت را بر ما برترى دادى و گفتى: من کنت مولاه فعلى مولاه. آیا این امر از جانب خداست یا از جانب تو؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: قسم به خدایى که جز او خدایى نیست، این امر از جانب اوست. سپس آن شخص برگشت و به سمت مرکبش رفت و گفت: خدایا اگر آنچه پیامبر مى گوید درست است سنگى از آسمان بر ما فرود آور یا عذابى نازل کن!
هنوز به مرکبش نرسیده بود که سنگى از آسمان فرود آمد و او را هلاک کرد. سپس این آیه نازل شد: (سَأَلَ سائِلٌ بِعَذاب واقِع)(21) تقاضا کننده اى تقاضاى عذابى کرد که واقع شد.
این قضیه را 18 نفر از علماى اهل سنت نقل کرده اند. مانند: ثعلبى، سمهودى، ابن صباغ، مناوى و...
