عید غدیر، یک عید اصیل اسلامى است. چرا که روز هجدهم ذى الحجه را مسلمانان در سه قرن اول، به این عنوان جشن مىگرفتهاند. گفتار مقریزى که مىگوید: «اولین بارى که این عید در اسلام معروف شد، در زمان فرمانروایى معزلدوله على بنبویه، در عراق بود، وى آن را به سال سیصد و پنجاه و دو هجرى، بوجود آورد و از آن پس، شیعیان این روز را عید قرار دادند، (2) غیر صحیح و قابل قبول نیست. زیرا مسعودى گفته است: «فرزندان و شیعیان على رضى الله عنه، این روز را گرامى مىداشتند.» (3) و این در حالى است که مسعودى شش سال قبل از تاریخى که مقریزى مىگوید، یعنى به سال سیصد و چهل و شش هجرى، فوت کرده است. فرات بنابراهیم از دانشمندان قرن سوم، حدیثى را از امام صادق(ع) روایت مىکند که حضرت در آن از آباء طاهرینش ـ علیهم السلام ـ نقل مىکند : رسول اکرم(ص) فرمود:
«یوم غدیر خم أفضل أعیاد أمتى...»
(روز غدیر از بهترین اعیاد امت من است...) (4)
امام على(ع) در سالى که روز جمعه و روز غدیر با هم مصادف شده بود، براى مردم خطبه خواند و در آن فرمود:
«ان الله عز و جل جمع لکم معشر المؤمنین فى هذا الیوم عیدین عظیمین کبیرین...»
(خداى عزوجل در این روز، دو عید عظیم بزرگ را براى شما گروه مؤمنان جمع کرده است.)
در این خطبه طولانى امام مردم را به انجام کارهایى که شایسته است در اعیاد انجام گردد و اظهار شادى و سرور در این گونه ایام ـ بطور تفصیل ـ امر مىکند. طالبین به این خطبه مراجعه کنند. (5)
فرات به سند خود از فرات بنأحنف و او از امام صادق(ع) روایت مىکند که: به امام عرض کردم: فدایت شوم، آیا عیدى بهتر از عید فطر، و عید قربان، و روز جمعه، و روز عرفه براى مسلمین وجود دارد؟ حضرت به من فرمود:
«نعم، أفضلها و أعظمها و أشرفها عندالله منزلة، هو الیوم الذى أکمل الله فیه الدین، و أنزل على نبیه محمد: ألیوم اکملت لکم دینکم الخ...» (6)
(بلى، افضل و أعظم و أشرف اعیاد از نظر قدر و منزلت در نزد خدا، روزى است که در آن خدا دینش را کامل کرد و آیه شریفه: الیوم أکملت لکم دینکم... را بر پیامبرش نازل کرد.)
در کتاب شریف کافى آمده است: حسن بنراشد از امام صادق(ع) نقل مىکند که حضرت روز غدیر را عید خواند و در آخر کلام خود فرمود:
«فإن الأنبیاء صلوات الله علیهم کانت تأمر الأوصیاء بالیوم الذى کان یقام فیه الوصی أن یتخذ عیدا»(انبیاء الهى صلوات الله علیهم به جانشینان خود دستور مىدادند که روز انتخاب و برگزیدن وصى را جشن بگیرند) حسن مىگوید: عرض کردم: اگر کسى آن را روزه بگیرد چه وضعى دارد؟
حضرت فرمود: «صیام ستین شهرا» (7)
مؤید این مطلب روایتى است که خطیب بغدادى از ابوهریره، با سندى که راویان آن همگى از ثقات مىباشند، نقل مىکند. در این روایت ابوهریره نقل مىکند:
هر کس روز هجدهم ذىالحجه را روزه بگیرد، ثواب روزه شصت ماه برایش نوشته مىشود. (8) و این روز، روز غدیر خم است.
و در روایت دیگرى آمده است که: رسول اکرم(ص) به حضرت على(ع) سفارش کرد که مسلمین این روز را عید بگیرند. (9) در این باره به روایات ذیل مراجعه کنید:
روایت مفضل بن عمر از امام صادق(ع)، (10) روایت عمار بنحریز عبدى از امام صادق(ع) (11) و روایت ابوالحسن لیثى از امام صادق(ع) (12) و نیز روایت زیاد بنمحمد از آن حضرت(ع) (13) .
«فیاض بنعمر محمد بنطوسى در سال دویست و پنجاه و نه، در حالى که بیش از نود سال از عمرش مىگذشت گفت: ابوالحسن على بنموسىالرضا ـ علیه السلام ـ را در روز غدیر خم دیدم که گروهى از خواصش، در حضور آن بزرگوار نشسته بودند. حضرت(ع) آنان را براى صرف افطار دعوت کرده بود و طعام و خیرات و عطایابى از قبیل پوشاک و حتى انگشتر و کفش به منازل آنان فرستاد و وضع آنان و حواشى خود را تغییر داد و در آن روز وسائلى را دیدم بکار گرفتند که سابقه نداشت. و در این حال حضرت(ع) فضایل این روز بزرگ را براى آنان ذکر مىکرد. الخ...» (14)
در کتاب مختصر بصائر الدرجات، به اسناد از محمد بنعلاء همدانى واسطى و یجبى بنجریح بغدادى آمده است که گفتند: «با هم، به قصد دیدار احمد بناسحاق قمى، از اصحاب امام حسن عسکرى(ع) (متوفاى 260) عازم شهر قم شدیم. هنگامى که رسیدیم، در منزل او را کوبیدیم، دخترکى عراقى در را باز کرد. حال احمد را از او پرسیدیم. گفت: مشغول برگزارى عید خود است، زیرا امروز عید است. گفتیم: سبحان الله، أعیاد شیعه چهارتاست: عید قربان، عید فطر، عید غدیر و روز جمعه الخ...» (15)
علامه امینى در کتاب ارزشمند الغدیر، دهها روایت از دهها کتاب مورد وثوق اهل سنت دال بر عید بودن روز غدیر در قرون اول اسلام و اینکه این عید، شایع و معروف بود، جمعآورى و نقل کرده است... کافى است به فصلى از این کتاب مراجعه شود که در آن تبریک و تهنیت شیخین (ابوبکر و عمر) به حضرت على(ع) را به مناسبت انتصاب او از طرف رسول خدا(ص) به ولایت، ذکر مىکند.
غیر از منابعى که تهنیت صحابه را بدین مناسبت ذکر کردهاند و علاوه بر منابع بسیارى که بر عید بودن روز غدیر تصریح کردهاند، علامه امینى تبریک شیخین را از شصت منبع معتبر ذکر کرده است.
در این باره رجوع کنید به: الغدیر / ج 1 / از ص 267 تا ص .289
لذا از این مطالب معلوم مىشود که: گفته ابنتیمیه در مورد عید غدیر که: عید گرفتن این روز هیچگونه دلیلى ندارد و در بین سلف، چه از اهل بیت و چه از دیگران، کسى آن را جشن نگرفته، (16) صحیح نیست و مستند به دلیل علمى یا تاریخى نمىباشد و دلائل محکم خلاف آن را ثابت مىکند .
پى نوشت ها:
1ـ بزرگداشتها در اسلام (المواسم و المراسم)، علامه جفعر مرتضى عاملى، ترجمه: محمد سپهرى.
2ـ الخطط مقریزى، ج 1، ص .288
3ـ التنبیه و الاشراف، ص 221 و .222
4ـ الغدیر، ج 1، ص .283
5ـ مصباح المتهجد، ص .698
6ـ الغدیر، ج 1، ص 284 و 285 و تفسیر فرات، ص .12
7ـ کافى، ج 4، ص 149 ـ 148؛ الغدیر، ج 1، ص 285 به نقل از کافى و مصباح المتهجد، ص .680
8)ـ تاریخ بغداد، ج 8، ص 290؛ تذکرة الخواص، ص 30، مناقب خوارزمى، ص 94 به جاى شصت ماه، شصت سال آورده، مناقب الامام على از ابنمغازلى، ص 19؛ فرائد السمطین، باب 13، ج 1، ص 77 مانند مناقب خوارزمى، الغدیر، ج 1، ص 401 و .402
9ـ کافى، ج 4، ص 149؛ الغدیر، ج 1، ص 285 و .286
10ـ خصال صدوق، ج 1، ص 246؛ الغدیر، ج 1، ص .286
11ـ مصباح المتهجد، ص 680؛ الغدیر، ج 1، ص .286
12ـ الغدیر، ج 1، ص 287 به نقل از حمیرى
13ـ مصباح المتهجد، ص .679
14ـ الغدیر، ج 1، ص 287؛ مصباح المتهجد، ص .696
15ـ الغدیر، ج 1، ص .287
16ـ اقتضاء الصراط المستقیم، ص .294
