چکیده:
یکی از وقایع مهم تأثیر گذار در تاریخ اسلام واقعه غدیر خم می‌باشد. که در آن علی بن ابیطالب (سلام الله علیه) به عنوان خلیفه بعد از پیامبر (صلوات الله علیه واله) معرفی شدند. جزوه حاضر سعی دارد یکی دیگر از شبهات محمد بن عبدالوهاب مجدد افکار ابن تیمیه در قرن دوازدهم را که در مورد غدیر خم مطرح کرده است پاسخ دهد. باشد که مقبول خداوند و اولیایش قرار گیرد.
کلید واژه:
غدیر، خطبه.
مقدمه:
یکی از ویژگی‌های دشمنان اسلام این است که برای پیشبرد اهدافشان از دروغ استفاده می‌کنند. حضرت علی بن ابیطالب (سلام الله علیه) به خاطر اینکه در اسلام جایگاه ویژه‌ای داشته است، این دشمنان فضایل بی حد و حصر حضرتش را بر نتافتند، وسعی کردن با استفاده از همین حربه- دروغ گفتن- فضایلش را انکار کنند. یکی از فضایل حضرتش جریان غدیر است، یکی از دشمنانش به نام محمد بن عبدالوهاب با دروغ‌های زیاد خواسته است این جریان مهم تأثیر گذار را تحریف کند.
بر آن شدیم به حسب وظیفه به سخنان دروغ و پوچش پاسخ دهیم، امید است که مورد قبول خداوند و اولیایش قرار گیرد.
احیا گر اعتقادات ابن تیمیه مدعی است: غیر از عبارت «من کنت مولاه فعلی مولاه» بقیه حدیث دروغ است، و صحیح نیست.
بقیه در ادامه مطلب
جواب نقضی:
باید به این شیخ وهابی و پیروانش متذکر شد حضرت «رسول» در عید غدیر خطبه خواندند که عبارت «من کنت مولاه» جزئی از آن است؛ و به این مطلب خود علمای بزرگ عامه معترف هستند:
ا:مسلم نیشابوری در صحیحش:
... قال قام رسول الله صلی الله علیه و آله یوما فینا خطیبا بماء یدعى خما بین مکة و المدینة (1)
و همچنین احمد حنبل (2)، طبرانی (3) عبد الله الخ طیب تبریزی (4)، مثل عبارت مسلم را آورده‌اند.
ب: حاکم نیشابوری: قام خطیبا (5)
ج: ابوبکر هیتمی:
و عن زید بن أرقم قال امر رسول الله صلی الله علیه و آله بالشجرات فقم ما تحتها ورش ثم خطبنا فوالله ما من شیء یکون إلى یوم الساعة إلا قد أخبرنا به یومئذ (6)
«پیامبر» (صلوات الله علیه واله) خطبه‌ای خواندند، که آنچه تا روز قیامت نیاز بود، در آن خطبه بیان شده بود.
حال این خطبه‌ای که «پیامبر» اکرم (صلوات الله علیه واله) فرمودند کجا است خطبه‌ای که، طبق اعتراف خود این علماء، اتفاقاتی که تا صبح قیامت رخ می‌دهد در آن منعکس شده.
جواب حلی:
بررسی حدیث غدیر از حیث سند:
حال در ضمن چند امر، به اصل پاسخ می‌پردازیم تا مشخص شود، حدیث «غدیر» از صحیح‌ترین احادیث است.
1- تعداد کسانی که خطبه غدیر را شنیده‌اند:
1/1 :ابو المظفر سبط بن جوزی متوفی 654:
اتفق علماء السیر أن قصة الغدیر کانت بعد رجوع رسول (صلى اللّه علیه وآله) من حجّة الوداع فی الثامن عشر من ذى الحجة، وکان معه من الصحابة والاعراب وممن یسکن حول مکّة والمدینة مائة وعشرون ألفاً، وهم الذین شهدوا معه حجة الوداع، وسمعوا منه (من کنت مولاه فعلى مولاه) (7)
علماء اتفاق دارند، که بعد از رجوع «رسول الله» (سلام الله علیه واله) از حجة الوداع، در هجدهم ذی‌حجه، با جمعیتی بودند از اطراف مکه، و مدینه، که تعدادشان صد و بیست هزار نفر بودند، و این تعداد کسانی بودند که شاهد بودند، و شنیدند که پیامبر فرمودند: من کنت مولاه فعلی مولاه.
1/2:علی بن برهان الدین حلبی:
وعند خروجه صلی الله علیه و آله للحج أصاب الناس بالمدینة جدری بضم الجیم وفتح الدال وبفتحهما أو حصبة منعت کثیرا من الناس من الحج معه صلی الله علیه و آله ومع ذلک کان معه جموع لا یعلمها إلا الله تعالى قیل کانوا أربیعن ألفا وقیل کانوا سبعین ألفا وقیل کانوا تسعین ألفا وقیل کانوا مائة ألف وأربعة عشرة ألفا وقیل وعشرین ألفا وقیل کانوا أکثر من ذلک (8)
وقتی «پیامبر» (صلوات الله علیه واله) برای «حجة الوداع» خارج شدند: در مدینه بیماری جدری (آبله) آمده بود؛ و جمعیت زیادی بودند، که تعدادشان را «خداوند» می‌داند، و گفته شده چهل هزار، و بعضی گفته‌اند: هفتاد هزار نفر، و گفته شده: نود هزار نفر، و یا صد و چهار هزار نفر و یا صد و بیست هزار نفر و بعضی هم بیشتر از این گفته‌اند.
2-تعداد کسانی که راوی حدیث غدیر هستند:
2/1:کلام علامه امینی (نور الله مرقده الشریف) :
روایت کرده است:أحمد بن حنبل از ن (40) طریقاً، و ابن جریر طبری از (72) طریقاً، و ابن عقده از (105) طرق، و أبو سعید سجستانی از (120) طریقاً، وأبو بکر جُعابی از (125) طریقاً، (9)
2/2:سیوطی می نویسد:
من کنت مولاه فعلى مولاه (أحمد، والحاکم عن ابن عباس. ابن أبى شیبة، وأحمد عن ابن عباس عن بریدة. أحمد، وابن ماجه، والضیاء عن البراء. الطبرانى عن جریر. أبو نعیم عن جندب الأنصارى. ابن قانع عن حبشى بن جنادة. الترمذى - حسن غریب - والنسائى، والطبرانى عن أبى الطفیل عن زید بن أرقم أو حذیفة بن أسید الغفارى. ابن أبى شیبة، والطبرانى عن أبى أیوب. ابن أبى شیبة، وابن أبى عاصم، والضیاء عن سعد بن أبى وقاص. الشیرازى فى الألقاب عن عمر. الطبرانى عن مالک بن الحویرث. أبو نعیم فى فضائل الصحابة عن یحیى بن جعدة عن یزید بن أرقم. ابن عقدة فى کتاب الموالات عن حبیب بن بدیل بن ورقاء وقیس بن ثابت وزید بن شرحبیل الأنصارى. أحمد عن على وثلاثة عشر رجلا. ابن أبى شیبة عن جابر) (10)
2/3:ابن عقده متوفی (332) حدیث غدیر را از 98 نفر نقل کرده است (11)
2/4: البانی از وهابیون معاصر:
حدیث غدیر از این طرق نقل شده است:
زید بن أرقم و سعد بن أبی وقاص و بریدة بن الحصیب و علی بن أبیطالب و أبی أیوب الأنصاری و البراء بن عازب و عبد الله بن عباس و أنس بن مالک و أبی سعید و أبی هریرة.
زید و له عنه طرق خمس (5) /سعد بن أبی وقاص، و له عنه ثلاث طرق (3) /حدیث بریدة، و له عنه ثلاث طرق (3) /علی بن أبی طالب، و له عنه تسع طرق (9) / أبو أیوب الأنصاری. یرویه ریاح بن الحارث / البراء بن عازب. یرویه عدی بن ثابت عنه / ابن عباس. یرویه عنه عمرو بن میمون مرفوعا دون الزیادة / أنس بن مالک و أبو سعید و أبو هریرة. یرویه عنهم عمیرة بن سعد (12)
3-شهادت برخی از علمای عامه بر صحت حدیث غدیر:
3/1: أبو عیسى الترمذی صاحب الصحیح (المتوفى سنة 279).
بعد از ذکر حدیث غدیر می گوید حدیث صحیح است. (13)
3/2: أبو جعفر الطحاوی المتوفى سنة 279
قال ابوجعفر فهذا الحدیث صحیح الإسناد ولا طعن لأحد فی رواته (14)
این حدیث صحیح است و راویان این حدیث طعنی ندارند.
3/3:ابن عبد البر القرطبی المتوفى سنة 364
فإنّه قال بعد أحادیث منها حدیث الغدیر: هذه کلها آثار ثابتة. (15)
3/4:الحاکم النیسابوری المتوفى سنة 405
حیث أخرجه بعدّة طرق وصحّحها (16)
به چند طریق حدیث «غدیر» را آورده، و آنها را صحیح دانسته.
3/5: ابی نعیم اصفهانی متوفی 430
قال رسول الله صلى الله علیه وسلم: من کنت مولاه فعلی مولاه. قیل له: مقبول منک ونحن نقول، وهذه فضیلة بینة لعلی بن أبی طالب (17)
3/6:عبد الحق الاشبیلی معروف به ابن خراط متوفی 581
...قال أبو عیسى : هذا حدیث حسن (18)
3/7:الذهبی شمس الدین المتوفّى سنة 748؛
فإنّه وافق الحاکم على تصحیحه فی تلخیصه کما نقل عنه ابن کثیر ذلک و اعتمده (19)
در جای دیگر تصریح به صحت حدیث غدیر دارد:
....فخرج علینا رسول الله صلی الله علیه و آله نم خباء أو فسطاط فأشار بیده ثلاثا فأخذ بید علی رضی الله عنه فقال من کنت مولاه فعلی مولاه هذا حدیث حسن عال جدا متمنه فمتواتر(20)
همچنین معترف است:
...واما حدیث من کنت مولاه فله طرق جیدة (21)
3/8: ابن کثیر المتوفّى سنة 774.
بعد از ذکر حدیث می گوید شیخ ما ذهبی این حدیث را صحیح می داند.
ثمّ قال: قال شیخنا أبو عبد اللّه الذهبی: هذا حدیث صحیح (22)
در کتاب دیگرش ایگونه معترف به صحت است:
.....من کنت مولاه فعلى مولاه «وکذا رواه النسائی عن أبى داود الحرانى، عن أبى نعیم الفضل بن دکین، عن عبدالملک بن أبى غنیة بإسناده نحوه. وهذا إسناد جید قوى رجاله کلهم ثقات (23)
3/9: ابن حجر العسقلانی المتوفى سنة 852
حیث قال: وأما حدیث من کنت مولاه فعلی مولاه، فقد أخرجه الترمذی والنسائی، وهو کثیر الطرق جدّاً، وقد استوعبها ابن عقدة فی کتاب مفرد، وکثیر من أسانیدها صحاح وحسان. (24)
بسیاری این حدیث را نقل کرده اند و بسیاری از اسناد آن صحیح است.
3/10: ابن حجر المکی المتوفى سنة 974:
إنه حدیث صحیح لا مریة فیه، وقد أخرجه جماعة کالترمذی والنسائی وأحمد، فطرقه کثیرة جداً، ومن ثمّ رواه ستة عشر صحابیا. وفی روایة لأحمد: إنه سمعه من النبی ثلاثون صحابیّاً وشهدوا به لعلی لما نوزع أیام خلافته کما مر وسیأتی، وکثیر من أسانیدها صحاح وحسان ولاالتفات لمن قدح فی صحته، ولا لمن ردّه بأنّ علیّاً کان بالیمن، لثبوت رجوعه منها. (25)
بیش از شانزده صحابی آنرا نقل کرده اند وبسیاری از اسناد آن صحیح است.
نتیجه:
همان‌طور که ملاحظه نمودید طبق کلمات علمای بزرگ اهل سنت:
اولاً:پیامبر در روز هیجدهم ذی‌الحجه در منطقه خم خطبه‌ای خواندند، که به خاطر اغراض شیطانی و تبلیغات بنی‌امیه چنین خطبه‌ای از کتابهای اهل سنت حذف شده.
ثانیاً: بزرگان اهل سنت معترف به صحت حدیث غدیر بودند.
پی‌نوشت‌ها:
1- مسلم، صحیح مسلم، ج 4، ص 1873، ش 2408، باب فضائل علی بن ابی طالب (سلام الله علیه)؛ ثعلبی، تفسیر ثعالبی، ج 1، ص 435؛ آلوسی، روح المعانی، ج 22،ص16،سوره احزاب؛
2- احمد بن حنبل، المسند، ج 4، ص366
3- طبرانی، المعجم الکبیر، ج 5، ص 183، ش5028
4- عبد الخطیب تیریزی، مشکات المصابیح،3، ص 1732، الفصل الاول.
5- حاکم نیشابوری، المستدرک علی صحیحین، ج 3، ص 118، ش4577
6- هیتمی، مجمع الزوائد، ج 9، ص105
7- سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص 37
8- حلبی، السیرة الحلبیة، ج 3، ص308
9- علامه امینی، الغدیر، ج 1، ص323
10- سیوطی، الجامع الکبیر، حرف المیم، ص 24395(طیق برنامه الشامله).
11- ابن عقده، کتاب الولایة.
12- البانی، السلسلة الصحیحة، ج 4، ص 330، ش 1750(طبق برنامه الشاملة).
13- ترمذی، سنن ترمذی، ج 5، ص633
14- طحاوی، شرح مشکل الاثار، ج 5، ص19
15- ابن عبد البر، الاستیعاب، ج 3، ص 1100
16- حاکم نیشابوری، المستدرک علی صحیحین، ج 3، ص118
17- ابی نعیم اصفهانی، تثبیت الامامة وترتیب الخلافة، ص 6(طبق برنامه الشامله).
18- اشبیلی، الاحکام الشرعیة الکبری، ج 4، ص379
19- ذهبی، رسالةطرق حدیث من کنت مولاه، ص 16(طبق برنامه الشاملة).
20- ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج 8، ص335
21- همان، تذکرة الحفاظ، ج 3، ص 1043؛ همان:تاریخ الاسلام، ج3،ص629
22- ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج 5، ص209
23- همان، السیرة النبویة، ج 4، ص416
24- ابن حجر عسقلانی، فتح الباری، ج 7، ص74
25- ابن حجر مکی، الصواعق المحرقة، ج 1، ص106
