سئوال 1: غدیر چه معنایى دارد؟
پاسخ : رود کوچکى که مقدار کمى آب همواره در آن جارى باشد.
چون در صحراى نزدیک ((جحفه )) رود کوچکى وجود داشت آن را به صحراى غدیر نام نهادند.
سئوال 2: چرا حادثه عظیم بیعت مردم با امام على (ع ) با نام غدیر معروف شد؟
پاسخ : بیابان غدیر خم پس از سرزمین ((جحفه )) در 3 میلى مکه قرار دارد، و در آنجا رود همیشه جارى وجود داشت ، چون براى اعلام ولایت امام على (ع ) و بیعت 120 هزار حاجى از زن و مرد، دو روز در آنجا توقف کردند، و در آن هواى گرم و کمبود آب ، از آن رود کوچک استفاده مى شد، آن حادثه بزرگ به نام ((غدیر )) معروف شد. از آن پس در نوشته ها و گفته ها و شعرهاى گوناگون ، روز بیعت عمومى مردم با حضرت امیرالمؤ منین (ع ) با نام غدیر مطرح گردید.
سئوال 3: آیا با نامهاى دیگرى نیز آمده است ؟
پاسخ : نام معروف حادثه عظیم بیعت عمومى مردم با امام على (ع ) همان غدیر است اما با نامهاى دیگرى نیز مطرح شده است مانند:
یوم الو لایه (روز اعلام ولایت )
یوم البیعه (روز بیعت )
یوم الدوح (روز بزرگ ، که حادثه بزرگى در آن رخ داد، یا روزى که مردم در کنار درختان تنومند صحراى غدیر، از سایه هاى آن استفاده مى کردند و سایبان براى خود درست نمودند.)
بقیه در ادامه مطلب
سئوال 4: حادثه عظیم در چه روزى تحقق یافت ؟
پاسخ : روز پنجشنبه ، سال دهم هجرت ، هیجدهم ذى الحجه ، درست هشت روز پس از عید قربان ، در صحراى غدیر خم فرمان بیعت عمومى مردم با حضرت امیرالمؤ منین (ع ) از طرف خدا و فرشته وحى صادر شد که : یا ایهاالرسول بلغ ماانزل الیک .
(اى پیامبر آنچه نسبت به ولایت على (ع ) به تو ابلاغ کرده ایم براى مردم بازگو)
سئوال 5: پس از کدام مراسم مهمى غدیر شکل گرفت ؟
پاسخ : پس از مراسم حج واجب ، که مسلمانان بلاد اسلامى چون شنیدند، رسول خدا(ص ) در این مراسم شرکت دارد، به گونه اى گسترده شرکت کردند، و چون آخرین حج رسول خدا(ص ) و در روزهاى آخر عمر آن حضرت بود آن را ((حجه الوداع )) نامیدند.
شیخ کلینى روایت کرده است که حضرت رسول خدا(ص ) بعد از هجرت ده سال در مدینه ماند و حج بجا نیاورد تا آنکه در سال دهم خداوند عالمیان این آیه را فرستاد که :
و اذن فى الناس بالحج یا توک رجالا و على کل ضامر یاتین من کل فج عمیق لیشهدوا منافع لهم .
(اى رسول خدا! در میان مردم براى سفر حج ندا در ده و همه را به مراسم حج فراخوان تا مردم پیاده و سواره و از راه دور بسوى تو آیند) پس امر کرد رسول خدا(ص ) مؤ ذنان را که با آواز بلند به مردم اطلاع دهند که رسول خدا(ص ) در این سال به حج مى رود.
سئوال 6: چرا در آخرین سفر حج پیامبر (ص ) حماسه غدیر مطرح شد ؟
پاسخ : هر پیامبرى داراى جانشین و امام بوده و رسول خدا(ص ) نیز مى بایست جانشین و امامى داشته باشد که او را معرفى و براى او از مردم بیعت بگیرد، اما در کجا؟ و در میان کدام جمعیت ؟
در کدام اجتماع عظیمى مى شود مسئله بیعت براى امامت امام على (ع ) را بگوش مسلمانان جهان رساند؟ اجتماع عظیمى چون سفر حج ، آن هم حجه الوداع ، که همه مسلمانان از سراسر بلاد اسلامى به جهت حضور شخص پیامبر (ص ) شرکت کرده بودند بهترین موقعیت بود.
سئوال 7: حجه الوداع چیست ؟ و کدام خاطره را در ذهن انسان تداعى مى کند؟
پاسخ : شرکت رسول گرامى اسلام در مراسم حج سال دهم هجرت را ((حجه الوداع )) مى نامند. زیرا دیگر پیامبر اسلام نتوانست به حج برود، آخرین سفر حج آن حضرت را وداع با حج نامیدند، و چون پس از مراسم حج آن سال در روز هیجدهم ذى الحجه در صحراى غدیر خم ، ولایت امام على (ع ) و دیگر امامان معصوم شیعه تا قیام حضرت مهدى (ع ) را مطرح کرد و از عموم مسلمانان بیعت گرفت ، نام حجه الوداع ، حادثه غدیر خم را در دلها زنده مى کند.
سئوال 8: چرا در شهر مکه یا عرفات و منى در مراسم حج بیعت با امیرالمؤ منین (ع )مطرح نگردید؟
پاسخ : فرمان الهى پس از خارج شدن از مکه به رسول خدا(ص ) ابلاغ شد، و برخى از علل آن چنین است . اگر در مراسم شهر مکه یا عرفات یا منى این حقیقت مطرح مى شد شاید جاذبه روز غدیر را نداشت و دلها و مغزها را بخود جذب نمى کرد، چون همه در حال عبادت و انجام مراسم بودند.
اما پس از پایان مراسم حج و کوچ کردن حاجیان بسوى شهر و دیار خود، زمینه بیشترى براى بیعت با امام (ع ) وجود داشت .
سئوال 9: چرا در حادثه عظیم بیعت عمومى مسلمین با امیر المؤ منین (ع ) با نام غدیرمعروف شد؟
: این یک امر طبیعى است . در تمام ملتها این شیوه نامگذارى رواج دارد، که گاهى یک حادثه تاریخى را با نام شهرى یا خیابانى ، یا کوهستانى ، یا نام فرد خاصى مطرح مى کنند. چون در صحراى سوزان غدیر خم ، 120 هزار حاجى از نظر آب در زحمت بودند و همه از یک رود کوچکى استفاده مى کردند، آن حادثه بزرگ ، و آن خاطره نورانى با نام آن رود کوچک ((بنام غدیر )) با صحراى غدیر مشهور شد.
سئوال 10: چرا در سرزمین ((جحفه )) این حادثه عظیم سامان یافت ؟ آنجا چه امتیازىداشت ؟
پاسخ : چون همه مسلمانان پس از مراسم حج براى رفتن به شهرهاى خود تا سرزمین ((جحفه )) با یکدیگر همراه بودند، که از آنجا تقسیم شده هر یک بسوى شهر و دیار خود مى رفتند.
سرزمین جحفه چهار راهى است که مردم سرزمین حجاز را با دیگران از هم جدا مى کند، از آنجا راهى بسوى مدینه در شمال ، و راهى به سوى عراق ، و راهى بسوى مصر در غرب ، و راهى بسوى یمن در جنوب وجود دارد.
سرزمین اگر فرمان الهى تحقق نمى یافت ، دیگر اجتماع بزرگى از همه مسلمانان بلاد اسلامى شکل نمى گرفت و همه پراکنده مى شدند. و چون در آن روزگارى ، رادیو، تلویزیون ، ماهواره ، تلکس خبرى ، تلگراف ، وجود نداشت ، ابلاغ پیام الهى به همه مسلمانان در تمام بلاد اسلامى غیر ممکن بود. پس امتیاز بزرگ سرزمین غدیر آن بود که مى توانستند، مسلمانان بلاد اسلامى را در آنجا گرد هم آورند.
سئوال 11: چرا در شهر مدینه ، یا دیگر مراسم مذهبى بیعت با امیر المؤ منین (ع ) مطرحنشد؟
پاسخ : خداوند بزرگ صحراى غدیر را برگزید و علت آن بود که اگر در شهر مدینه یا دیگر مراسم مذهبى بیعت با ولایت مطرح مى گردید، از حضور همه مسلمانان بلاد اسلامى خبرى نبود و در محدوده مرزهاى مشخص ، یا زمان و مکان مشخص محصور مى شود. در صورتى که در مراسم حج جهانى و شرکت مسلمانان همگانى است . پس براى جهانى شدن غدیر مى بایست در مدینه یا دیگر مراسم یاد شده این مهم صورت نپذیرد.
سئوال 12: چرا حجه الوداع براى این مهم انتخاب شد؟
اسخ : چون سفر آخرین پیامبر (ص ) بود و باید جانشین خود را معرفى مى کرد، و اجتماع بى سابقه اى از مسلمانان دیگر بلاد اسلامى در آنجا گرد مى آمدند، و همه مسلمانان پس از انجام مراسم حج در یک حالت معنوى ، عبادى خاصى بودند، که آن حالات معنوى در دیگر اجتماعات یافت نمى شد و حجاج معمولا پس از بازگشت به وطن خود وقایع مهم سفر را بازگو و حکایت مى کنند.
سئوال 13: آیا حضرت امیرالمؤ منین (ع ) در آغاز این سفر با پیامبر (ص ) بود؟
پاسخ : خیر، امام على (ع ) از طرف رسول خدا(ص ) در شهر یمن بود که عازم مکه شد، اما حضرت زهرا(س ) از آغاز تا پایان سفر حجه الوداع همواره با پیامبر بوده و حوادث و تحولات روز غدیر و پس از آن را شاهد بود.
سئوال 14: در میان هموار جایگاه سخنرانى پیامبر را چگونه فراهم کردند؟
پاسخ : پیامبر خدا(ص ) دستور داد تا اشتران را خوابانده و از جهاز شتران جایگاه بلندى براى سخنرانى آماده سازند، بگونه اى که بتواند براى آن جمعیت انبوه سخن بگوید و همگان او را به روشنى بنگرد.
سئوال 15: شمار مردم در آن اجتماع عظیم چقدر بود؟
پاسخ : تعداد جمعیت انبوه روز غدیر را مختلف ثبت کرده اند، برخى 124 هزار نفر و بعضى 100 هزار، و بعضى 90 هزار، و گروهى 120 هزار نفر نوشته اند.
سئوال 16: اجتماع بزرگ غدیر چه ویژگیهایى داشت ؟
پاسخ : ویژگیهاى فراوانى داشت مانند:
1 اجتماعى از تمام بلاد اسلامى بود.
2 حاضران پس از اعمال حج با جاذبه هاى معنوى خاصى گرد هم آمدند.
3 انگیزه اجتماع معنوى و با فرمان الهى بود.
4 فراوانى این اجتماع در آن روزگاران بى نظیر بود.
سئوال 17: آیا چنان اجتماع بزرگى را مى شود در جاى دیگرى گرد آورد؟
پاسخ : نه هرگز!! زیرا ارتش هاى بزرگ آن روزگاران با همه فراخوانى و جمع آورى نیروها نمى توانستند آن تعداد از جمعیت را گرد هم آوردند، و با همه تلاش 10 هزار یا 15 هزار نفر را گرد مى آورند.
و دیگر اجتماعات ، جاذبه حضور پیامبر را نداشت ، و از جاذبه هاى معنوى حج برخوردار نبود.
سئوال 18: سخنرانى رسول خدا(ص ) چگونه آغاز و پایان یافت ؟
(ص ) پس از آنکه در جایگاه بلند سخنرانى قرار گرفت . با حمد و ستایش الهى و اعتراف گرفتن از حاضران بحث را آغاز کرد و فرمود: شما درباره من چگونه شهادت مى دهیم ؟ همه مردم پاسخ دادند: شهادت مى دهیم که تو فرمان خدا را ابلاغ و ما را به خوبیها دعوت کردى خدا تو را پاداش نیکو دهد. پیامبر (ص ) فرمود: ایهاالناس من اولى الناس بالمؤ منین من انفسهم ؟
(اى مردم ! چه کسى نسبت به مؤ منان از خودشان سزاوارتر است ؟) همه پاسخ دادند: خدا و پیامبر او دانا ترند.
آنگاه پیامبر (ص ) نزول فرشته وحى و آخرین فرمان الهى پیرامون
مومى مردم با على (ع ) و یازده فرزندانش را تا قیامت ، مطرح و از همگان اقرار و اعتراف گرفت و همگان را به پخش این خبر و فرمان الهى ، فرمان داد، و در پایان سخنرانى ، فرمان بیعت عمومى را صادر فرمود که همه زن و مرد حاضر در صحراى غدیر با امام على (ع ) بیعت کردند.
سئوال 19: پیامبر (ص ) امام على (ع ) را چگونه براى بیعت معرفى کرد؟
پاسخ : پس از ابلاغ ولایت امام على (ع ) و یازده امام دیگر از فرزندان او، آن حضرت را به جایگاه بلند سخنرانى فرا خواند، دست او را گرفت و بلند کرد به گونه اى که زیر بغل پیامبر (ص ) پیدا شد و فرمود:
فمن کنت مولاه فعلى مولاه
(پس هر کس را من رهبر او مى باشم ، پس على (ع ) نیز رهبر اوست .)
سئوال 20: اول کسى که با امام على (ع ) بیعت کرد چه کسى بود؟
پاسخ : پس از ابلاغ وحى ، و فراخوان امام على (ع ) به جایگاه سخنرانى ، اول کسى که دست على (ع )
را گرفت وبا آن حضرت بیعت کرد، شخص رسول خدا(ص ) بود و سپس دیگران با امام بیعت کردند.
سئوال 21: بیعت با امیرالمؤ منین (ع ) از کى آغاز و تا چه زمانىبطول انجامید؟
پاسخ : امروز اخذ راى با نوشتن ورقه هاى مخصوص انتخابات انجام مى گیرد، اما در آن روزگاران بگونه دیگرى بود که دست در دست امام مى گذاشتند و به او بعنوان رهبر سلام مى کردند. که بیعت مردان از ظهر روز غدیر تا شب ، و زنان تا پاسى از شب گذشته بطول انجامید.
مرحوم شیخ عباس قمى اینگونه نقل مى کند:حضرت رسول (ص ) از منبر فرود آمد و آن وقت ، نزدیک زوال بود در شدت گرما، پس دو رکعت نماز کرد. و مؤ ذن آن حضرت اذان گفت و مردم نماز ظهر را با آن حضرت بجا آوردند. پس به خیمه خود مراجعت فرمود و امر کرد خیمه اى براى حضرت امیرالمؤ منین (ع ) در برابر خیمه آن حضرت بر پا کردند و حضرت امیرالمؤ منین (ع ) در آن خیمه نشست . پس حضرت رسول خدا(ص ) دستور داد تا مسلمانان فوج فوج به خدمت آن حضرت رفته و بگویند: ((اسلام علیک یا امیرالمؤ منین )) پس مردان چنین کردند.
آنگاه امر فرمود تا همسران آن حضرت و زنان مسلمانان که همواره بودند بروند و با امام على (ع ) بیعت کنند.
سئوال 22: اگر در آن روز بیعت با امام انجام نمى گرفت چه مى شد؟
کامل نمى شد، و امت اسلامى بدون رهبر، سرگردان و مضطرب مى گشت و دیگر گرد آوردن چنان اجتماع بزرگى غیر ممکن بود و رسالت پیامبر (ص ) نا تمام مى ماند که جبرئیل هشدار گونه وحى الهى را اینگونه براى پیامبر (ص ) خواند: ((و ان لم تفعل فما بلغت رسالته (اگر امروز براى على (ع ) بیعت نگیرى رسالت خود را به پایان نبرده اى )
سئوال 23: آیا پیامبر هم بیعت کرد؟ به دستور چه کسى ؟
پاسخ : مردم با فرمان خدا و پیامبر (ص ) با امام على (ع ) بیعت کردند، زیرا رسالت پیامبران بدون امامت تداوم نخواهد یافت .
سئوال 24: آیا زنان هم بیعت کردند؟
پاسخ : یکى از جلوه هاى زیباى غدیر، عمومى بودن همگانى بودن آن است که همه اقشار جامعه ، از سفید و سیاه ، از سرمایه دار و تهیدست ، از مهاجر و انصار، و از زن مرد، همه و همه در آن روز بزرگ نقش داشتند و با امیرالمؤ منین (ع ) بیعت کردند؟
آرى زنان هم بیعت کردند که زنان هم از دیدگاه اسلام حق انتخاب دارند. حق شرکت در سرنوشت خویش را دارند و آزادند.
سئوال 25: مردان و زنان چگونه با امیرالمؤ منین (ع ) بیعت کردند؟
پاسخ : مردان خدمت امام على (ع ) آمده دست در دست آن حضرت گذاشته مى گفتند: ((السلام علیک یا امیرالمؤ منین ))
پس از پایان بیعت عمومى مردان وقتى نوبت به زنان رسید، امام در جلوى خیمه بر نشست ، طشت آبى مقابل آنحضرت نهادند و امام دست مبارک در آب طشت فرو برد، آنگاه زنان مسلمان جلو مى آمدند دستى بر آب زده مى گفتند: ((السلام علیک یا امیر المؤ منین (ع ) ))
سئوال 26: به هنگام بیعت ،زنان و مردان خطاب به امام على (ع ) چه مى گفتند؟
پاسخ : زنان و مردان با نام امیرالمؤ منین (ع ) سلام مى دادند و مى گفتند: ((السلام علیک یا امیرالمؤ منین (ع . و برخى مانند ابابکر و عمر و عثمان جلو آمده خطاب به امام على (ع ) گفتند: بخ بخ لک یا ابا لحسن لقد اصبحت مولاى و مولى کل مومن و مومنه .
(درود بر تو، درود بر تو اى پدر حسن ! از هم اکنون امام من و امام هر مرد و زن مسلمانان مى باشد.)
سئوال 27:روز غدیر فرشته وحى چه آیاتى را آورد، و از پیامبر چه خواست؟
آیه 67 سوره مائده را آورد،از پیامبر خواست که ((در روز غدیر براى امام على (ع ) و یازده امام دیگر از فرزندان آن حضرت ، از عموم مردم بیعت بگیرد. )) و هشدار داد که : اگر امروز ولایت امام على (ع ) و یازده امام دیگر را اعلام نکنى و براى آنان بیعت نگیرى ، رسالت خود را ناقص گذاشته اى .
سئوال 28: چرا پیامبر (ص ) از جبرئیل خواست که او را معاف دارد؟
پاسخ : چون رسول خدا(ص ) از گروه هاى مخالف اطلاع داشت ، و از توطئه هاى سیاسى ، نظامى آنان باخبر بود، و مى دانست که براى بدست گرفتن حکومت و قدرت سیاسى جامعه برخى پیمان سیاسى نظامى امضاء کردند و برخى دیگر با یکدیگر هم سوگند شده تا پس از پیامبر (ص ) قدرت را بدست گیرد که خود فرمود:
و سالت جبرئیل (ع ) ان یستعفى لى السلام عن تبلیغ ذلک الیکم ، ایها الناس لعلمى بقله المتقین ، و کثره المنافقین ،و ادغال الاثمین ،و حیل المستهزئین بالاسلام
(از جبرئیل ((درود خدا بر او باد )) در خواست کردم ، تا مرا از اعلام ولایت على (ع ) معاف بدارد، زیرا اى مردم مى دانم که تعداد پرهیزکاران اندک ، و شمار منافقان فراوان است ، و گنهکارانى پر فریب ، و نیرنگ کارانى که اسلام را مورد استهزاء قرار مى دهند وجود دارند.
سئوال 29: در روز غدیر فرشته وحى کدام تهدید را مطرح کرد؟
پاسخ : چون نبوت و رسالت بدون امامت و رهبرى ، دوام نمى آورد و ره آورد رسالت بر باد مى رود، تهدید کرد که : ((و ان لم تفعل فما بلغت رسالته )).
(اگر امروز براى امام على (ع ) و یازده امامان دیگر از فرزندان آن حضرت بیعت نگیرى ، رسالت خود را ناقص گذاشته اى ).
سئوال 30: در روز غدیر فرشته وحى چه وعده اى به پیامبر (ص ) داد؟
: چون پیامبر (ص ) از عمق کینه توزى مخالفان با خبر بود و مى ترسید که پس از اعلام ولایت و فرمان بیعت عمومى دست به شورش بزنند، و دست به شمشیر ببرند، و حرمت فرمان الهى ، و رسالت در هم شکسته شود. از این رو جبرئیل از طرف خدا به پیامبر وعده پیروزى و حفظ سلامت و امنیت داد که فرمود: ((والله یعصمک من الناس )) (خدا تو را از مردم حفظ مى کند)
سئوال 31: اگر پیامبران نمى ترسند پسرسول خدا(ص ) در روز غدیر از چه مى ترسید؟
پاسخ : پیامبر خدا(ص ) بر جان خود نمى ترسید. مى ترسید که مخالفان ولایت برابر اعلام بیعت عمومى دست به شورش بزنند
وحدت امت اسلامى خدشه دار شود. مى ترسید که مخالفان کینه توز دست به شمشیر ببرند و حرمت وحى و رسالت را در هم بشکنند.مى ترسید که مخالفان مانع بیعت عمومى شده و رسالت نا تمام بماند.
سئوال 32: پیامبر (ص ) در روز غدیر خم از مردم چه خواست ؟
از مردم خواست تا به امامت امام على (ع ) و یازده امام دیگر از فرزندان او ایمان آوردند، و اعتراف کنند. و سپس با امام على (ع ) بیعت کنند و آنگاه پیام آن حادثه عظیم را در شهر و دیار خود به فرزندان و خویشاوندان خود برسانند تا غدیر فراموش نشود فرمود:
معاشرالناس ! انى ادعها امامه و واراثه فى عقبى الى یوم القیامه ، و قد بلغت ما امرت بتبلیغه ، حجه على کل حاضر و غائب و على کل احد ممن شهد اولم یشهد، ولدااولم یولد، فلیبغ الحاضر الغائب ، و الوالد الولد یوم القیامه
، من امامت على (ع ) را در میان شما باقى مى گذارم که ماءمور ابلاغ آن بوده ام به شما رسانده ام ، که حجت آشکارى بر هر حاضر و غائب است . به آنها که امروز با هستند. و آنان که در این جمعیت نیستند. آنان که هم اکنون از مادر متولد شدند یا در آینده متولد خداهند شد. پس بر حاضران در صحنه غدیر، واجب است که امر الهى را به دیگران که حضور ندارند برسانند، و بر پدران واجب است که حماسه غدیر را به فرزندان خود تا قیامت بشناسند.)
سئوال 33: آیا در روز غدیر ینها بیعت با امیرالمؤ منین (ع ) مطرح بود؟
پاسخ : خیر، بیعت با همه امامان معصوم (ع ) از امام على (ع ) تا حضرت قائم آل محمد(عجل الله تعالى فرج الشریف ) مطرح شد. جمع حاضران با دستور خدا به امامت همه امامان اعتراف کردند و سپس چون امام على (ع ) در جمع حاضران ، حضور داشت با آنحضرت بیعت کردند که رسول خدا (ص ) فرمود: معاشر الناس ! انکم اکثر من ان تصافقونى بکف واحد، فى وقت واحد قد امرنى الله عزوجل ان اخذ من السنتکم الا قرار بما عقدت لعلى امیرالمؤ منین و لمن جاء بعده من الائمه منى و منه .
(اى جمعیت انسانها! جمعیت شما بیشتر از آن است که بتواند با دست خود با من در این صحرا بیعت کنید پس از طرف خدا داده شدم که از شما اقرار بگیرم نسبت به ولایت على (ع ) و امامت امامان پس از او که فرزندان من و على هستند.
