این واقعیت را نباید از نظر دور داشت که شیعه از فرهنگ ادعیه وزیارت بسیار غنی برخوردار است ، به طوری که هیچ یک از فرق اسلامی از این مقدار ادعیه وزیارات بهره مند نیستند ، این نشان از چهره معنوی تشیع وعرفانی شیعی است که خلوص دینی وتزکیه نفس را در جامعه تشیع قوت می بخشد.
دعا جایگاه والایی در میان امامان (ع) داشته واز برخی از آنان ادعیه فراوانی نقل شده است ، در کارنامه امام هادی (ع) نیز دعا وزیارت از نظر تربیت شیعیان وآشنا ساختن آنها با معارف شیعی ، نقش عمده ای ایفا کرده است .
این دعا هابجز راز ونیاز با خدا ، به صورتهای مختلف ، به پاره ای از مسائل سیاسی – اجتماعی نیز اشاراتی دارد ، اشاراتی که در حیات سیاسی شیعه بسیار مؤثر است وبه طور منظم ، مفاهیم خاصی را به جامعه تشیع القا کرد ه است ، اینک به چند نمونه از مسائل مطروحه در این دعاها اشاره می شود :
1- ایجاد پیوند میان مردم واهل بیت (علیهم السلام)
افزون بر صلواتهای مکرر بر محمد وآل محمد – که در این دعاها وتقریبا تمامی ادعیه ائمه اهل بیت (ع) وجود دارد – نسبت به ارتباط محکم وناگسستنی میان امت وآل محمد (ع) تاکید خاصی شده است . به عنوان نمونه ، به این قطعه ای از دعا اشاره می گردد :
اللهم فصلِّ علی محمد وآله ولا تقطع بینی وبینهم فی الدنیا والآخره واجعل عملی بهم متقبلا .
پروردگارا ! درود فرست بر محمد وآل محمد (ع) وارتباط میان من وایشان را در دنیا وآخرت قطع مفرما واعمال مرا به خاطر ایشان قبول بفرما .
2- تاکید بر مقام ولایت و رهبری اهل بیت (علیهم السلام)
در زیارتی که ازامام هادی (ع) روایت شده بطور مکرر بر این معنا تاکید شده واهل بیت رسول خدا (ص) به معنای خاص آن که با تعبیرهائی همچون : معدن الرحمة ، خُزّان العلم ، قادة الامم ، ساسة العباد ، أمناء الرحمان ، ائمة الهدی ، ورثة الانبیاء ، وحجج الله علی اهل الدنیا والآخرة والاولی ، وصف شده اند ، همچنین در همین زیارت ، خطاب به ائمة هدی (ع) آمده .
اشهد انکم الائمة الراشدون ، المهدیون ، المعصومون ، المکرمون ، المقربون ، المتقون ،الصادقون، المصطفون ، المطیعون لله ....
گواهی می دهم که شما امامان مرشد ،هادی ، معصوم ، بزرگوار ، مقرب نزد خدا ، پرهیزگار ، راستگو ، برگزیده ، مطیع خداوند، هستید . ادامه این فقرات، علاوه بر آن که خصایصی ائمه طاهرین (ع) را بیان کرده ، شیعیان را با تعریف دقیق امام وخصوصیاتی که باید دارا باشند اشنا می سازد .
3- تاکید بر مکتب اهل بیت (علیهم السلام)
در بخشی دیگر به شیعیان می اموزد که امامان خود را در جایگاهی بدانند که در شهادت نسبت به آنها می گوید :
وجاهدتم فی الله حق جهاده حتی اعلنتم دعوته وبینتم فرائضه واقمتم حدوده ونشرتم شرائع احکامه وسننتم سنته .... وفصلُ الخطاب عندکم وآیات الله لدیکم وعزائمه فیکم ونوره وبرهانه عندکم وامره الیکم .
(شهادت می دهم) که شما آنگونه که سزاوار بود جهاد کردید ، تا آنجا که دعوت خداوند را آشکار نمودید ، احکام الهی را روشن ساخته ، حدود الهی را اقامه کردید ، شریعت الهی را نشر دادید وسنتهای خداوندی را استوار نمودید .......فصل الخطاب وآیات الهی نزد شما است وامر خداوند به شما واگذار شده ، بدین ترتیب از دید امام ، معارف حقه الهی را تنها در مکتب اهل بیت پیامبر (ص) می توان یاد گرفت ، در این صورت تنها کسانی بر حقند که پیروی از مکتب وتعلیمات این خاندان پاک کرد ه باشند وگر نه مارق واز جاده حق کنار افتاده ند . فالراغب عنکم مارق واللازم لک لاحق .
4- مبارزه باظلم وستم
از آشکارترین مفاهیم مقبول شیعه ، مبارزه با ستم است . این مطلب به روشنی در دعاهای رسیده ازامام هادی (ع) به چشم می خورد دعائی مانند (( دعاء المظلوم علی الظالم )) به طور مستقل دعائی است که از خداوند بر ضد ستم ستمکاران وجباران استمداد شده است ، این درست است که در دعای مذکور ، از میان بردن ستم به خدا واگذار شده ، ولی در واقع ، می تواند هدف از آن را ، آگاه کردن مردم ازوجود ستم ووجوه مختلفه آن در جامعه دانست که این خود قدم اساسی برای از میان بردن آن است این دعا به دنبال ستم واهانتی که از طرف متوکل نسبت به امام هادی (ع)روا داشته شد از سوی آن حضرت انشا شد که آشکار را جنبه سیاسی دارد که متن دعا چنین است:
فها انا ذا یاسیدی مستضعف فی یدیه مستضام تحت سلطانه مستذل بِعِنائهِ مغلوبٌ مبغى علىَّ مغضوبٌ وَجِلٌ خائفٌ مُرَّوَعٌ مقهور ... فاسئلک یا ناصر المظلوم المبغىِّ علیه إجابةَ دعوتی ، فصلِّ علی محمد وآلِ محمد وخُذهُ منْ مامِنهِ أخْذَ عزیزٍ مقتدر وأفجأهُ فى غفلته مفاجئة ملیک منتصرٍ واسلبه نعمته وسلطانه وأفضض عنه جموعه وأعوانَهُ ومزِّق ملکه کلّ ممزق .... وأقصمهُ یا قاصمَ الجبابرة وأهلکه یا مهلک القرون وأبرهُ یا مبیرَ الامم الظالمةِ وأخذلهُ یا خاذلَ الفئات الباغیة .
