ابراهیم به فرمان خداوند هاجر و اسماعیل را از کنعان (فلسطین) به سرزمین سوزان فاران (مکه) که نه جانداری، نه آب و علفی و نه غذایی داشت در میان دره های کوهستانی آن منتقل کرد. ابراهیم در آن دقیقه دست تضرع به درگاه خدای بی نیاز برآورده، عرضه داشت: بار خدایا، فرزندم را در دشتی که قابل کشت و زرع نیست و کسی در آن رفت و آمد نمیکند؛ نزدیک خانه ای که حرم تواست گذاتشتم تا نماز را به پای دارند.هاجر و اسماعیل تنها ماندند! چیزی نگذشت که هوای سوزان مادر و فرزند تبعیدی را تحت فشار قرار گذاشت.به زودی آبهای ذخیره و غذای آنان به اتمام رسید! تشنگی اسماعیل را بیحال و هاجر را پریشان ساخت.
در جستجوی آب به هر سوی میدوید، از صفا به مروه و از مروه به صفا تا آنجا که توانست سعی کرد اما تلاش او به شکست انجامید چون دستش از عوامل ظاهری قطع گردید، برفراز کوه با آفریننده خود مشغول راز و نیاز شد. نگاهی حسرت آمیز به نور دیده اش که در حال احتضار بود کرد ناگهان در کنار او چشمه آبی جاری شد، با دیدن آب اشک شوق در چشمانش حلقه زد، این چشمه که به هاجر و اسماعیل حیات دوباره بخشید، زمزم نام گرفت. زمزم در لغت آب گوارا و شیرینی را که اندکی شور باشد گویند، از زمان حضرت اسماعیل تا کنون (قریب 3872 سال ) آب این چاه جریان داشته و سالی صدها هزار نفر از آن بهره بر داری میکنند.
این آب معجزه الهی است که همِیشه موجب شگفتی دانشمندان و محققین بوده و خواهد بود.هر از چند گاهی برخی از متجددین سعی در مخدوش نمودن افکار در خصوص آین آیات الهی دارند. بعنوان مثال در سال 1971 در زمان حکومت شاه فیصل یک دکتر مصری طی نامه ای به مطبوعات اروپایی اظهار داشت که آب زمزم برای آشامیدن مناسب نیست. اظهارات ایشان مبنی بر این فرض بود که چون خانه کعبه در محل گودی (پایین تر از سطح دریا) و در مرکز شهر مکه واقع شده است در نتیجه نفوذ آبهای زائد مختلف شهر به این چاه آب آن آلوده شده است.
هنگامی که شاه فیصل از این موضوع آگاه شد بسیار متأسف و عصبانی گردید و تصمیمی اتخاذ نمود تا کذب اظهارات این دکتر مصری اثبات شود. وی دستور داد تا وزارت کشاورزی و منابع آبی نمونه ای از آب زمزم را جهت آزمایش و صحت قابل شرب بودن این آب به آزمایشگاههای اروپا ارسال نمایند. این وزارتخانه نیروگاهها و تصفیه خانه های موجود در جده را موظف نمود تا این کار را به انجام برسانند و در این زمان بود که این جانب (طارق حسین ریا) به عنوان مهندس شیمی موظف شدم تا این امر مهم را به انجام برسانم، بخاطر دارم آن زمان هیچ تصویری راجع به آب این چاه نداشتم.
همینکه برای انجام مأموریتم به مکه مشرف شدم هدف از انجام دیدارم را برای مقامات مسئول خانه کعبه بازگو نمودم و آنها شخصی را تعیین نمودند تا هر کمکی که لازم است در اختیارم قرار دهد. هنگامیکه به چاه رسیدیم برایم مشکل بود باور کنم این چاه که بیشتر به اندازه یک حوض بود و ابعادی در حدود 18 در 14 فوت داشت همان چاهی است که قرن ها پیش در زمان حضرت ابراهیم (علیه السّلام) بوجود آمده و هر ساله حاجیان میلیونها گالن آب از آن برداشت میکنند. تحقیقاتم را با اندازه گرفتن ابعاد چاه شروع نمودم و از دستیارم خواستم تا عمق چاه را به من نشان دهد. وی ابتدا خود را تطهیر نمود و سپس به داخل چاه رفت و ایستاد. سطح آب چاه درست تا بالای شانه هایش بود.
قد این مرد در حدود 5 فوت و 8 اینچ بود. سپس برای یافتن هر گونه مجرا و لوله ای که آب را به داخل چاه بیاورد از یک طرف به طرف دیگر چاه رفت. مع الوصف موفق به یافتن هیچ مجرایی نشدیم. فکر دیگری به سرم افتاد. ما میتوانستیم به وسیله پمپ بزرگی که در چاه نصب شده و برای ذخیره کردن آب زمزم در مخزن می بود، آنجا را از آب تخلیه کنیم تا بدین شکل عمق آب موجود در چاه کم شده و میتوانستیم مجرای دخول آب را مشاهده نماییم. تعجب آور بود که در زمان پمپاژ کردن آب، هیچ چیز مشاهده نکردیم.
اما من به این مسئله واقف بودم این روش راه حل یافتن ورودی آب به چاه است. بنابراین تصمیم گرفتیم تا دوباره این مراحل را تکرار نماییم. اما این بار به دستیارم گفتم که در یک جا بایستد و با دقت هر اتفاق غیر معمول را در نظر بگیرد. پس از مدتی دستانش را بلند کرده و فریاد زد الحمد لله پیدایش کردم. وی گفت در بستر چاه حرکت شنها در زیر پایم، مکانی را که آب از آن تراوش میکند؛ احساس میکنم. سپس در اطراف چاه قدم زد و همان پدیده را در جای جای چاه احساس نمود. در واقع تراوش آب به چاه بطور یک نواخت در هر نقطه از بستر آن وجود داشت و باعث میشد تا سطح آب ثابت بماند. پس از تکمیل مشاهداتم نمونه هایی از آب چاه را جهت انجام آزمایشات در آزمایشگاههای اروپایی برداشتم، قبل از ترک خانه خدا پرسشهایی را در مورد دیگر چاههای موجود در اطراف مکه از مقامات مسئول نمودم و آنها اظهار داشتند که تمامی آن چاهها تقریباً خشک هستند.
پس از مراجعت به دفترم در جده یافته های خویش را برای مدیرم بازگو نمودم و او نیز با علاقه زیادی به آنها گوش میداد، اما وی تعبیر نامعقولی از این مسئله مهم به عمل آورد و اظهار داشت که حتماً این چاه یک راه زیر زمینی به دریای سرخ دارد. چگونه این امر میتواند ممکن باشد در حالی که شهر مکه در فاصله 75 کیلومتری دریای سرخ قرار دارد و عمدتاً تمامی چاههایی که در نزدیکی مکه قرار دارند خشک هستند. نتایج آزمایشات به عمل آمده بر روی نمونه های آب زمزم در اینجا و اروپا تقریباً یکسان بوده و تنها اختلاف مشاهده شده بین آب زمزم و دیگر آبها در مقدار کلسیم و منیزیم آن است.
که این مقدار در آب زمزم کمی بیشتر بوده و شاید بدین علت باشد که این آب باعث رفع خستگی حاجیان میگردد. اما نکته ای که بیشتر حائز اهمیت میباشد این است که این آب محتوی فلوراید و دارای خاصیت میکرب کشی قوی میباشد. علاوه بر این نتایج آزمایشات به عمل آمده در اروپا نشان میدهد که این آب برای آشامیدن بسیار مفید است. از این رو اظهارات این دکتر مصری کاملاً رد شد. هنگامیکه نتایج آزمایشات به شاه فیصل گزارش شد وی بسیار خرسند گردید و دستور داد این مطلب در مطبوعات اروپا منعکس گردد. به هر حال این مسئله موهبتی شد تا از طریق این تحقیقات به ترکیبات شیمیایی آب زمزم پی ببریم و در حقیقت هر چه بیشتر راجع به آب زمزم تحقیق نمایید شگفتیهای بیشتری را در آن مشاهده خواهید کرد؛ تا آنجا که خود به اعجاز آن پی خواهید برد. آبی که خداوند به عنوان هدیه به مومنانی که از دور دست برای زیارت به این بیابان مشرف میشوند ارزانی شده است.
در اینجا برخی از ویژگیهای آب زمزم را به اجمال بیان میکنیم:
- علیرغم استفاده مداوم از آب زمزم تا به حال این چاه خشک نشده است.
- آب این چاه از زمان بوجود آمدن تا به حال دارای ترکیبات معدنی یکسان بوده است.
- به گفته زائرانی که برای مناسک حج و عمره به خانه خدا مشرف شده اند و از این آب آشامیده اند اذعان داشته اند که آشامیدن این آب باعث شادابی و رفع خستگی در آنان گردیده است.
- این آب در نقاط مختلف دنیا آزمایش شده و دارای تقاضای بالایی در سطح جهان میباشد.
- هیچگونه ترکیبات شیمیایی و یا کلر جهت ضدعفونی به این آب اضافه نشده است.
- بر خلاف چاههای دیگر هیچگونه رشد و زندگی گیاهی و جانوری در این چاه وجود ندارد و علیرغم آن که این موضوع خود باعث طعم بد و بوی نا مطبوع آب میگردد اما آب زمزم بدینگونه نمیباشد.
