عید غدیر خم، با نصب امیرالمؤمنین حضرت علی (علیه‌السلام) به ولایت و امامت روز تکمیل دین اسلام و بزرگ‌ترین عید اسلامی است. اهمیت غدیر در روایات اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به اندازه‌ای است که از آن به عیدالله الاکبر (عید بزرگتر الهی) یاد شده است. (نک: شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 3 ص 143).
این روز پرعظمت و مبارک دارای احکام استحبابی ویژه و فراوانی است که به نمونه‌هایی از آن‌ها همراه با برخی توضیحات می‌پردازیم.
» اعمال مستحبی روز عید غدیر خم
1. روزه گرفتن: روزه گرفتن در این روز بسیار پرفضیلت شمرده شده است. در برخی روایات بیان شده که هر کس این روز را روزه بگیرد مانند کسی است که تمام عمر دنیا را روزه گرفته باشد.
شایان ذکر است کسی که روزه قضای ماه رمضان بر عهده دارد نمی‌تواند روزه مستحبی بگیرد و باید به جای نیت روزه مستحبی، نیت روزه قضا کند اما اگر روزه قضا را در این روز انجام دهد، امید است خداوند ثواب روزه مستحبی این روز را هم به او عطا فرماید.
2. غسل: غسل کردن در این روز به نیت غسل روز عید غدیر خم، فضیلت دارد و بهتر است این غسل کمی قبل از ظهر (مقارن زمانی که پیامبر اکرم، امیرالمؤمنین را به ولایت و امامت نصب نمودند) انجام شود.
3. احسان و اطعام و نیکی کردن به مؤمنان: از دیگر اعمال بسیار با فضیلت این روز احسان و نیکی به مؤمنین است. از این روی برگزاری جشن‌ها و مراسم بزرگداشت این روز بسیار سفارش شده است. همچنین گشاده‌رویی با برادران ایمانی، زینت کردن، اطعام و خوشحال کردن آن‌ها مورد تاکید است.
4. صله رحم و دید و بازدید: در میان ایرانیان رسم است که در این روز به دیدار سادات مکرم می‌روند و عید را به آنان تبریک می‌گویند. هرچند زیارت از سادات در این روز به عنوان عملی مستقل وارد نشده، اما این عمل هیچ منع شرعی ندارد و رسمی بجا و خوب است؛ و می‌تواند یکی از مصادیق تعظیم و بزرگداشت شعائر الهی باشد.
و البته توجه به این نکته لازم است که این عید، مخصوص سادات (به تنهایی) نیست بلکه عید همه شیعیان و بلکه در واقع عید همه مسلمانان و مردم جهان است اگر چه ارزش آن را نمی‌دانند.
در این روز مستحب است مؤمنین هنگام دیدار همدیگر بگویند: «الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة أمیر المؤمنین و الأئمه» یعنی «خدا را حمد می‌کنیم که ما را از اهل قبول‌کنندگانِ ولایت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) و ائمه اهل بیت (علیهم‌السلام) و از کسانی که به آنها تمسک می‌کنند قرار داد».
5. رسیدگی به امور خانواده و هدیه دادن: خوب است انسان در این روز به وضع معیشتی خانواده خود رسیدگی بیشتر انجام دهد و برای اهل خانه هدایایی را آماده کند. در روایاتی از این عمل به عنوان عامل زیادی روزی نام برده شده است.
6. زیارت امیر المومنین: از اعمال بسیار با فضیلت این روز مبارک زیارت حضرت امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) است. البته اگر توفیق تشرف به بارگاه ایشان نبود می‌توان از دور، زیاراتی را که برای حضرتش وارد شده بجا آورد.
در حدیثی از امام رضا (علیه‌السلام) می‌خوانیم: هر جا که هستى سعى کن در روز عید غدیر، خود را به کنار قبر مطهّر امیر مؤمنان (علیه‌السلام) برسانى، چرا که در این روز خداوند گناهان بسیارى از مردان و زنان مسلمان را می‌بخشد و دو برابر کسانى که خداوند آن‌ها را در ماه رمضان و شب قدر و شب عید فطر از دوزخ آزاد می‌کند، در چنین روزى از آتش جهنّم رهایى می‌دهد.
» عقد اخوت
7. عقد اخوت: از دیگر اعمال این روز پیمان برادری میان مؤمنین است.
مستحب است برادران و خواهران ایمانی در این روز عقدی را بین خود برقرار سازند که مفاد آن اخوّت و همدلی در دنیا و دستگیری از همدیگر در آخرت است. 
» نکاتی درباره عقد اخوت:
الف: این عقد تعهداتی همچون ارث و محرمیت افراد وابسته به طرفین ایجاد نمی‌کند. بنابراین این افراد از هم ارث نمی‌برند و هیچ‌گونه رابطه محرمیت میان وابستگان آن‌ها ایجاد نمی‌شود.
ب: این عقد، فقط میان دو مرد یا دو زن بسته می‌شود و هیچ زن و مردی نمی‌توانند این عقد را بین خود جاری کنند و خواهر و برادر شوند.
ج: لازم نیست صیغه عقد اخوت حتماً به عربی خوانده شود، بلکه اگر آن را به فارسی یا زبان دیگری هم جاری کنند صحیح است؛ اما باید الفاظی را بکار برند که معنی این عقد را برساند.
د: اگر دو خانم، بخواهند با هم عقد خواهری برقرار کنند در صورت خواندن عقد به عربی، باید ضمیرهای مذکر را تبدیل به ضمیر‌های مونث کنند.
با توجه به نکات گفته شده مضمون این عقد رعایت برخی امور معنوی نسبت به یکدیگر در دنیا و پس از مرگ است. مثلاً برادران متعهد می‌شوند که در دنیا همدیگر را از دعا فراموش نکنند و در آخرت هم اگر از اهل نجات و شفاعت باشند، همدیگر را شفاعت کنند.
شیوه برقراری: دو برادر یا دو خواهر دست راست خود را به هم می‌دهند و یکی از آنان صیغه عقد اُخُوَت را می‌خواند و دیگری مفاد آن را قبول می‌کند.
متن عربی عقد: ابتدا یکی از آنها این متن را با توجه به معنای آن می‌خواند: «وَاَخَیْتُکَ فِی اللَّهِ وَ صَافَیْتُکَ فِی اللَّهِ وَ صَافَحْتُکَ فِی اللَّهِ وَ عَاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ وَ کُتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومِینَ (ع) عَلَى أَنِّی إِنْ کُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفَاعَةِ وَ أُذِنَ لِی بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لَا أَدْخُلُهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مَعِی»
سپس طرف دیگر در جواب او می‌گوید: «قَبِلْتُ»
باز هم نفر اول می‌گوید : «أَسْقَطْتُ عَنْکَ جَمِیعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ مَا خَلَا الشَّفَاعَةَ وَ الدُّعَاءَ وَ الزِّیَارَة»
ترجمه: نفر اول می‌گوید: «به خاطر خدا با تو برادری و صفا (یکرنگی) می‌ورزم به خاطر خدا دستم را در دستت قرار می‌دهم؛ و در پیشگاه خدا و فرشتگان و کتاب‌ها و فرستادگان او عهد می‌کنم که اگر از اهل بهشت و شفاعت باشم و اجازه ورود در بهشت را یابم، بدون تو وارد بهشت نشوم».
سپس نفر دوم می‌گوید: «قبول کردم».
باز برادر اول می‌گوید «تمام حقوق برادری به جز حق شفاعت و دعا و دید و بازدید را از تو ساقط کردم».
بدین ترتیب این دو نفر با هم برادر ایمانی یا خواهر ایمانی می‌شوند و باید در دعاها و زیارت‌ها همدیگر را فراموش نکنند.
» نماز عید غدیر خم
8. نماز عید غدیر خم: اگر به کتب دعا مثل مفاتیح‌الجنان مراجعه‌ای داشته باشیم، خواهیم دید که برای روزهای شادی و شعف نیز برنامه‌ها و مخصوصاً نمازهای خاصی ذکر شده است. روز عید غدیر هم از این مسئله مستثنی نیست و نمازی برای این روز وارد شده است.
البته مراد ما از نماز عید غدیر، نماز مخصوصی است که علارغم مستحبی بودن، به جماعت خوانده می‌شود. (در فقه شیعه خواندن نماز مستحبی به جماعت، به جز نماز عید، باطل است)
البته از میان چند نماز که برای این روز ذکر شده مراد دو رکعت نماز مثل نماز صبح است که مقداری قبل از اذان ظهر خوانده می‌شود.
» دلایل جواز اقامه نماز عید غدیر به جماعت از نظر برخی از فقها:
1. پیروی از عملکرد پیامبر در روز هیجدهم ذی‌الحجه؛
ایشان بعد از آنکه حاجیان پیش افتاده و نرسیده را در محل غدیر خم جمع کردند، امر کردند که مردم برای اقامه نماز جماعت جمع شوند. این نماز پیش از ظهر خوانده شده و برای اطلاع رسانی آن اذان گفته نشده بلکه از لفظ (الصلاه جامعة) استفاده شده، که در آن زمان برای برپایی نمازهای جماعت مستحب استعمال می‌شده است. بعد اقامه نماز هم خطبه‌ای توسط ایشان ایراد شده است. بعد از خطبه، وقت اذان ظهر رسیده و مؤذن برای نماز ظهر اذان گفته است. (نک: شیخ مفید، الارشاد، ج1، ص 165).
2. ادعای شهرت بر جواز جماعت
برخی از علماء مانند محقق اردبیلی ادعای شهرت برای برگزاری جماعت را کرده‌اند. (نک: مقدس اردبیلی، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج 3، ص 32)
3. شیوه عملی برخی از فقها مانند شیخ مفید در برگزاری این نماز با جماعت بوده است.
مرحوم آقا ضیاء عراقی نقل می‌کند که شیخ مفید (که در اوائل غیبت کبری زندگی می‌کرده و به زمان حضور معصومین علیهم‌السلام بسیار نزدیک بوده) این نماز را به صورت جماعت در میدان بغداد اقامه کرده است.
در عصر حاضر هم برخی از مراجع تقلید مانند حضرت آیت الله بهجت (ره)، آیت الله صافی و آیت الله احمدی فقیه یزدی (ره) فتوا به جواز جماعت این نماز داده‌اند.
همچنین مرحوم آیت الله احمدی فقیه یزدی در عید غدیر سال 1389 نماز جماعت عید غدیر را در شهر یزد برگزار و احیاء کردند.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  1:17 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

دانلود انواع مدیحه و مولودی و سرود

http://www.sibtayn.com/fa/index.php?option=com_content&view=category&id=1201&Itemid=1922

http://www.aviny.com/Voice/madiheh/emam_ali/emam_ali.aspx

http://www.aviny.com/Voice/Madiheh/ghadir/madihehe%20ghadir/madihe-ghadir.aspx

http://www.rasekhoon.net/song/subject-28.aspx

http://zakerin.ir/?action=Occas.View&OccasID=348

http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=73064&categoryID=12012

http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=73064&categoryID=12009

دانلود تواشیح

http://www.aviny.com/voice/madiheh/ghadir/tavashih/tavashih.aspx

دانلود داستان غدیر

http://www.aviny.com/voice/madiheh/ghadir/dastan/dastan.aspx

دانلود ادعیه ی مخصوص غدیر

http://www.aviny.com/voice/doa_ziarat/doa_zelhajje.aspx

http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=73064&categoryID=11734

دانلود نماهنگ

http://www.aviny.com/clip/mazhabi/ghadir/ghadir.aspx

دانلود مدیحه و کلیپ های تصویری

http://www.aviny.com/clip/madahi/ahlebeit/ghadir/ghadir.aspx

دانلود خطبه غدیر(متن+ترجمه+شرح)

http://www.rasekhoon.net/song/subject-1327.aspx

http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=73064&categoryID=12013

غدیر و شهید بهشتی

http://www.rasekhoon.net/song/person-170.aspx

دانلود موسیقی

http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=73064&categoryID=12008

دانلود سخنرانی

http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=73064&categoryID=12005

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  1:15 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

ائمه که هدایت ‏به امرالله می کنند، یعنى با ملکوت موجودات سر و کار داشته، و هر موجودى را از جنبه امرى او نه تنها از جنبه خلقى او، بسوى خدا هدایت میکنند، و به کمال خدا میرسانند.
قلب موجودات در دست امام است، و از نقطه نظر سیطره و احاطه بر قلب، آنان را بسوى خدا هدایت میکند.
پس امام که مردم را بخدا هدایت میکند، به امر ملکوتى که همیشه با آن موجود و ملازم است هدایت میکند، و این در حقیقت ولایتى است‏به حسب باطن در ارواح و قلوب موجودات نظیر ولایتى که هر یک از افراد بشر از راه باطن و قلبش نسبت‏به اعمال خود دارد، این است معنى امام.
و اما در آیه شریفه علت موهبت این منصب را اینطور بیان کرده است: «لما صبروا و کانوا بآیاتنا یوقنون‏»
یکى صبر است در راه خدا، و منظور از صبر، استقامت و ایستادگى است در تمام امتحانات و ابتلائاتى که بنده در راه عبودیت و وصول بمراد براى او پیش میآید، و دیگر آنکه قبل از آن به مرحله یقین رسیده باشند.
در آیاتى از قرآن مجید، مى‏بینیم که علامت‏ یقین را کشف حجب ملکوتیه معرفى مى‏نماید، صاحب یقین کسى است که حقائق موجودات و ملکوت آنان را ادراک کند، و محجوب کسى است که پرده روى قلب او گرفته و او را از مشاهده انوار ملکوتیه باز دارد مانند آیه:
«و کذلک نرى ابراهیم ملکوت السموات و الارض و لیکون من الموقنین‏»
و اینطور ما به ابراهیم ملکوت آسمان‏ها و زمین را نشان دادیم و براى آنکه از صاحبان یقین بوده باشد.
این آیه مى‏رساند که نشان دادن ملکوت آسمان و زمین مقدمه افاضه یقین بر قلب ابراهیم بوده است
و روى این زمینه یقین از مشاهده انوار ملکوتیه جدا نخواهد بود. و مانند آیه‏«کلا لو تعلمون علم الیقین لترون الجحیم‏»
نه چنین است، اگر شما میدانستید مانند علم و دانستن صاحبان یقین، در اینصورت حتما دوزخ را میدیدید، و حقیقت جهنم را که ملکوت افعال زشت، و معاصى آلهى و نفس اماره است مشاهده مى‏نمودید.
و مانند آیه‏«کلا ان کتاب الابرار لفى علیین و ما ادریک ما علیون کتاب مرقوم یشهده المقربون‏»
نه چنین است، به درستیکه نامه عمل و حقائق کردار افراد پاک و صالح العمل در مکان مرتفع و عالى قرار دارد، و آن علیون است. مى‏دانى علیون چیست؟
عالمى است ملکوتى که آن عبارت است از ثبت و ضبط اعمال صالحه، و آن در حضور و شهود مقربین درگاه خدا است.
از این آیات استفاده مى‏شود که مقربون که همان صاحبان یقینند، افرادى هستند که به ملکوت و حقائق عالم پیوسته، و قلبشان از جنبه مشاهده خلقى عبور نموده است، آنها از خدا محجوب نیستند، و حجاب قلبى که عبارت است از جهل و معصیت و شک و نفاق در آنها نیست، آنها صاحبان یقینند که علیون و حقائق ملکوتیه ابرار و اخیار را مى‏بینند، کما آنکه حقائق ملکوتیه اشرار و اهل معاصى را که عبارت از جحیم است نیز مشاهده مى‏کنند.
بنابراین امام که هدایت‏به امر ملکوتى مى‏کند، حتما باید داراى مقام یقین باشد، و عالم ملکوت بر او منکشف بوده باشد، و متحقق به کلمات الله بوده باشد، و چون ذکر شد که ملکوت همان وجهه باطنى موجودات است پس این آیه شریفه:
«و جعلناهم ائمه یهدون بامرنا» به خوبى مى‏رساند که هر چه راجع به امر هدایت است، که عبارت از قلوب و اعمال بوده باشد باطن و حقیقت او در دست امام است، و وجهه ملکوتى و امرى آن حاضر در مشهد امام بوده، لحظه‏اى از او غائب نخواهد بود.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  12:50 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

رسول خدا(ص) در مدینه اعلام کرد که در مراسم حج شرکت خواهد نمود و مسلمانانى که معذور نیستند, در این مراسم شرکت کنند.
پیامبر اسلام(ص) 5 روز مانده به آخر ذى القعده, همراه جمعیتى انبوه از مسلمانان مدینه و تازه مسلمانان اطراف مدینه, از مدینه به سوى مکه حرکت کرد. بیش از صد هزار نفر از مدینه عازم مکه شدند. خانواده پیامبر(ص) نیز همراه آن حضرت بود. رسول خدا(ص) دستور داد کاروان کم تر در منازل بین راه توقف کند و به علت گرما, شب ها به راه خود ادامه دهد و در روزها به استراحت بپردازد.
مسیر سفر حجه الوداع از مدینه به مکه
با توجه به این که پیمودن راه مکه ـ مدینه 117 ساعت طول مى کشد و در هر ساعت مسافتى حدود 4 کیلومتر را مى توان با شتر پیمود, و از مدینه تا ((رابغ)) 66 ساعت راه و از رابغ تا مکه 51 ساعت راه است و بین جحفه تا مکه تقریبا 40 مرحله است(1); رسول خدا(ص) روز یکشنبه در ((یلملم)) و شب در ((شرف السیاله))(سیاله) بود و نماز مغرب و عشا را همان جا خواند. پیامبر(ص) در روز دو شنبه, نماز صبح را در ((عرق الظبیه)) خواند و روز را در ((روحا)) منزل گزید و از آن جا, به ((منصرف)) رفت و نماز عصر را آن جا خواند. پیامبر(ص) شب در متعشى بود و نماز صبح روز بعد را در ((اثابه)) خواند و روز سه شنبه را در ((عرج)) بود. کاروان روز چهارشنبه در ((اسقیإ)), روز پنجشنبه در ((ابوإ)), روز جمعه در ((جحفه)), روز شنبه در ((قدید)), روز یکشنبه در ((عسفان)), روز دو شنبه در ((مرالظهران)) (بطن مر) بود و نماز مغرب را در ((ثنیتین)) (نزدیک مکه) خواند و شب را همان جا ماند و روز سه شنبه وارد مکه شد. (2) (مسیر بازگشت آن حضرت نیز همین بود.)
رسول خدا(ص) پس از 9 روز مسافرت, در چهارم ذى الحجه به حومه مکه رسید, اما چون شب فرا رسید, در بیرون مکه اطراق کرد و صبح روز بعد, از ((عقبه مدنیین)) وارد مکه شد. رسول خدا(ص) در مدت اقامت در مکه (تا قبل از شروع مراسم حج) در ((بطحإ)) مکه سکونت گزید.(3) در آغاز این سفر, امیرالمومنین(ع) همراه رسول خدا(ص) نبود; زیرا در مإموریت یمن به سر مى برد. حضرت على(ع) وقتى که خبر سفر پیامبراسلام(ص) را شنید, به سرعت, به مکه رفت وقبل از آغاز مراسم حج, خود را به مکه رساند.
رسول خدا(ص) پس از عمره, فرمود: من نیت حج افراد نموده ام, چون قربانى ام را با خود آورده ام, اما هرکس همانند من نیست, حج او تمتع است و باید از احرام عمره خارج شود, تا زمان حج فرا رسد. این دستور الهى چنان خشم عده اى مسلمان نما را ـ که بعد از رحلت پیامبر(ص) بر مسند خلافت نشستند و حج تمتع و متعه را حرام اعلام کردند.ـ برانگیخت که علنا آن را انکار نمودند.(4)
مخالفین تمتع در حج و برنامه هاى امیرالمومنین(ص) در سفر یمن گروهى از سران منافقین مدینه و عمدتا از گروه مهاجرین بودند; زیرا منافقین انصار شناخته شده و پس از مرگ عبدالله بن ابى پراکنده شده بودند و هیچ پیوند قبیله اى یا تاریخى با مکیان نداشتند. مطرود بودند. و طلقاى مکه (تازه مسلمانان قریش در مکه). عمق اذیت ها و آزارهاىشان در این سفر به رسول خدا(ص) طورى بود که هرگاه پیامبر(ص) در حجه الوداع حج الهى و ابراهیمى را تعلیم مى نمودند ـ که با انحرافات و بدعت هاى جاهلى مشرکین قریش در تضاد بود.ـ باعث اعتراضات علنى و گستاخانه آنان و یا ظهور غیظ و سنگینى در رفتار و کردار شان مى شد. در آیه 200 سوره بقره به گوشه اى از رفتار آن ها پرداخته شده و این رفتار زشت آن ها مورد توبیخ قرار گرفته است.
امام رضا(ع) به نکته اى بسیار عجیب اشاره مى نماید که: مردى از آن حضرت پرسید: آیا رسول خدا(ص) در ایام رحلت خود و قبل از آن در تقیه بود؟!
حضرت فرمود: با نزول آیه تبلیغ (67 مائده) خداوند هرچه تقیه و خوف بود را از رسول خدا(ص) برداشت.(5)
در مدت اقامت رسول خدا(ص) در مکه, نه تنها شخص ایشان مورد مخالفت و اذیت قرار گرفت بلکه امیرالمومنین(ع) نیز در این زمان به طور علنى مورد تهمت و عیب تراشى منافقین و تازه مسلمانان مکه قرار داشت.
در این اوضاع آرام و مرتب که جمعیت علاقمند و (به قول اهل سنت صحابه در این سفر آن چنان بودند که براى تبرک به قطرات آب وضوى پیامبر(ص) با یک دیگر مسابقه گذاشته و ازدحام عجیبى ایجاد مى کردند!) مراسم حج در روز نهم (عرفه) آغاز گردید.
شبانگاه یا روز عرفه اولین مرتبه اى است که فرشته وحى به محضر رسول خدا(ص) آمد. (6) و از طرف خداوند امر به تبلیغ عمومى وصایت و ولایت امیرالمومنین(ع) مى نماید که باید در همین مراسم حج انجام گردد و چه ازدحامى بهتر از ایام و صحراى عرفه یا منى; اما در روایتى است که چون براى اولین مرتبه جبرئیل بر رسول خدا(ص) نازل شد, آن حضرت چنان گریست که از محاسن مبارکش اشک جارى شد و به جبرئیل فرمود:
اى جبرئیل! این قوم من, قریب العهد به جاهلیت هستند; این دین را سالیان سال با تشویق و اکراه به آن ها عرضه کردم تا من را پذیرفتند. حال چگونه مى توانم (در یک مراسم کوتاه) دیگرى را براى رهبرى و اطاعت از او معرفى کنم.(7)
طبق روایات, اولین نزول جبرئیل یا در شب عرفه یا به هنگام وقوف به عرفات بوده است. اما آنچه مهم است, این که رسول خدا(ص) از قبل اعلان کرده بود که این حج, ((حجه الوداع)) است و ضمنا و یا حتى صریحا خبر از رحلت قریب الوقوع خود داده بود. بنابراین قصد داشت امر ولایت را تدریجا و با زمینه سازىهاى قبلى مطرح کند و با شواهد و قرائنى که وجود دارد, قطعا رسول خدا(ص) تصمیم داشته ولایت امیرالمومنین(ع) را در مدینه پس از حجه الوداع مطرح کند(8); از جمله:
1 ـ عجله زیاد براى ورود به مکه و خروج سریع از آن جا.(9)
2 ـ قصد آن حضرت براى اعلان و اجراى ولایت در فضائى با ثبات و مستحکم از نظر موقعیت اجتماعى و سیاسى و نظامى; که این جز در مدینه آن هم پس از دور کردن قسمت اعظم جمعیت مسلمانان سست عقیده یا منافق ازآن شهر نمى شد, (امرى که رسول خدا(ص) با طراحى اعزام سپاه و لشکر اسامه بن زید در آخرین ماه زندگى, قصد اجراى آن را داشت.)
3 ـ روایات و حتى آیاتى که تصریح دارد رسول خدا(ص) از اعلان این امر به طور کلى بویژه در مکه خوف شدید داشت. لذا با دقت و برنامه ریزى منتظر فرصت مناسب و آماده کردن مردم بود که مکه اصلا آن شرایط را نداشت.
4 ـ جمعیت بسیار پراکنده و ناهمگون مکه در مراسم حج; بویژه که میعادگاه منافقین (از قشر مهاجرین مدینه) با مشرکین تازه مسلمان (حزب طلقا) شده بود که از لحظه ورود آن حضرت به مکه (با پیش کشیدن اعتراض به برنامه هاى امیرالمومنین8 در سفر یمن توسط کسى همچون خالد بن ولید(10) و یا اعتراض به برنامه حج تمتع) تا لحظه خروج از مکه (با نقشه بسیار خطرناک ترور آن حضرت در مسیربازگشت.) دائم فتنه انگیزى مى نمودند.
بنابراین رسول خدا(ص) در مکه نمى توانست ولایت خاصه را صریحا اعلام نماید; اما به علت نزول وحى الهى, تصمیم به زمینه سازى این امر گرفت; لذا در روز عرفه در اجتماع حجاج خطبه اى تاریخى و مفصل ایراد مى نماید (خطبه اى که بسیار مورد توجه عامه است و در برابر خطبه غدیر آن را مهم ترین خطبه آن حضرت در این سفر مى دانند. ) دراین باره جابربن سمره مى گوید: رسول خدا(ص) در عرفات خطبه اى خواند در ضمن آن شنیدم که فرمود:
این امر (اسلام) همیشه عزیز و سربلند خواهد بود, مادام که زمان حکومت آن به دست دوازده نفر باشد که همه....; ناگهان نتوانستم ادامه سخن رسول خدا(ص) را بشنوم. چرا؟ چون که (به حسب روایات مختلف) ناگهان سروصدا شد و مردم شروع به حرف زدن کردند! چون که ناگهان فریاد و ضجه مردم و جمعیت بلند شد! ناگهان جمعیت بلند شده و از جاى خود برخاستند و (نشستند)! اما چون پدرم ازمن به (جایگاه) رسول خدا(ص) نزدیکتر بود از او پرسیدم: ادامه سخن ایشان چه بود؟ گفت: ایشان فرمود: ((کلهم من قریش)) و یا این که ((کلهم من بنى هاشم))(11)
این واکنش عجیب نسبت به آن حدیث کلى و ظاهرا مبهم, باعث شد که رسول خدا(ص) نتواند حتى مقدمات امر را در عرفات انجام دهد, و این امر آن چنان تإثیر گذار بود که بنابه نقل احتجاج از امام باقر(ع); فرشته وحى مجددا در مسجد خیف در صحراى منا بر رسول خدا(ص) نازل شد و اما رسول خدا(ص) ولایت على(ع) نمود. اما رسول خدا(ص) در این نزول ها صریحا از جبرئیل مى خواست که از حق تعالى تضمین عصمت و سلامت خود از شر مردم را بنماید. و این بدین معنى بود که رسول خدا(ص) به جبرئیل مى گوید; تا عصمت الهى برایم نازل نشود, اصلا و اصلا نمى شود این امر را اجرا کرد.(12)
بنابراین رسول خدا(ص) پس از پایان اعمال سه شبانه روز صحراى منى, به سرعت براى انجام بقیه اعمال به مکه آمد و پس از پایان اعمال دوباره جبرئیل آمد و این بار آیات آغازین سوره عنکبوت(1ـ4) را آورد و خبر داد که حق تعالى طبق این آیات تإکید فرموده این امت با امرى بسیار مهم که مسإله ولایت باشد, امتحان خواهند شد و باید امتحان شوند تا حتما سره از ناسره شناخته گردد.(13)
این امر باعث شد که: رسول خدا(ص) امیرالمومنین(ع) را طلبیده و اکثر آن روز و شبش را جهت تحویل ودایع علم و حکمت الهى در روز 13 ذى حجه پس از پایان مراسم حج با او خلوت کند.
طرح ترور
این ملاقات طولانى, احوالات و احادیث پیامبر(ص) در آن روزها و یادآورى احادیثى که رسول خدا(ص) در گذشته هاى دور و نزدیک درباره خلافت امیرالمومنین(ص) گفته; ائتلاف دو حزب منافقین و طلقا را به تکاپوى جدى در همان روز وامى دارد تا به نحوى از برنامه هاى رسول خدا(ص) مطلع گردند. و به مفاد آیات آغازین سوره تحریم سرانجام از طریق بعضى زوجات آن حضرت مطلع مى گردند که در آینده بسیار نزدیک قرار است ولایت خاصه آن حضرت اعلان گردد. (البته به احتمال زیاد در مدینه.)
پس به سرعت همدیگر را خبر کرده و در خانه یکى از ((طلقإ)), اجتماعى از منافقین و ((طلقإ)) تشکیل دادند و مطرح کردند که رسول خدا(ص) تصمیم دارد به زودى امامت على را رسما اعلان کند. لذا باید با هراقدام ممکن, مانع اجراى آن گردند و بهترین راه آن, ترور رسول خدا(ص) است; آن هم در مسیر بازگشت, آنگاه که خوب از مکه دور شده (تا رفع اتهام از قریش شود.) و هنوز با مدینه هم فاصله زیادى دارد. پس بهترین جا میانه راه طولانى مکه و مدینه بعد از سرزمین جحفه در سلسله جبال این منطقه است. در جائى که عقبه (گردنه) هرشى نامیده مى شود و در جاده اصلى مکه و مدینه است.(14)
رسول خدا(ص) پس از پایان مراسم حج دستور داد, بانگ رحیل زنند; ـ با این که ایشان پس از سال ها توانسته به راحتى به مکه آید و مى بایست مدت بیشترى آن جا باشد و هم در وطن خود, هم در میان قبیله خود و هم در جوار خانه خدا, عجیب است که در خروج از مکه عجله دارد!(15)
تمام تواریخ اتفاق دارند که رسول خدا(ص) از طریق اعلاى مکه وارد شد و از طریق اسفل مکه یعنى از ذوى طوى از مکه خارج شد, آن هم در روز چهارده ذى حجه درست یک روز پس از پایان مراسم حج. بنابراین توقف ایشان در مکه بسیار کوتاه حدودا 10 روز بوده است.
درباره زمان خروج ایشان از مکه, اگرچه بعضى از تواریخ آن را پیش از طلوع صبح پس از انجام مراسم طواف وداع مى دانند, اما تاریخ یعقوبى تصریح دارد که خروج آن حضرت در شب بوده است. و در حقیقت سفر غدیر از این مقطع زمانى آغاز مى گردد.(16) و جالب است بدانیم موقع خروج, عده قابل توجهى از مردم مکهـ بخصوص بعضى سران آن ها هم ـ به عناوین گوناگون همراه کاروان رهسپار مدینه مى گردند و قافله بازگشت بزرگتر مى شود.(17) بویژه که مى گویند: عده اى از مردم یمن هم ـ که با امیرالمومنین(ع) از یمن آمده بودند.ـ عازم مدینه شدند.
از مکه تا غدیر
به گفته مقدسى بین مکه و مدینه, یازده منزل و مرحله (که بین هرکدام 6ـ7 فرسنگ راه است,) مى باشد.(18) اما کسى که با کمى شتاب بیشتر حرکت کند, این منازل و روزها به نه روز مى رسد. همانند رسول خدا(ص) در سفر از مدینه به مکه.
و اینک رسول خدا(ص) شبانه در مسیر جاده اصلى با سرعتى حتى تندتر از زمان آمدن, در حال بازگشت است. سرعت ایشان به گونه اى است که شب و یا روز چهاردهم ذى الحجه از مکه خارج شدند و قبل از ظهر روز هجدهم ذى الحجه در جحفه در میانه راه بودند و اگر قافله با آن بزرگى (هشتاد الى صد و چند هزار نفرى) همین گونه به راه خود ادامه مى داد, حداکثر پس از هشت روز در مدینه بود, و این با توجه به آن قافله بزرگ که مرکب از زنان و کودکان و مردان بود, آن هم درمیان بیابان هاى داغ حجاز, بسیار شگفت آور مى نمود و حکایت از عجله بسیار زیاد رسول خدا(ص) داشت. اما قافله در راه خود تازه به ((کراع الغمیم)) رسیده بود, (طبق نقشه این منطقه فاصله چندانى با مکه ندارد. لذا دومین منزل راه مکه به مدینه نامیده شده است.) که در آن جا کوهى سیاه در کنار راه قرار داشت; جبرئیل براى چهارمین مرتبه نازل شد و براى سومین بار (پس از عرفات و منى) مجددا از رسول خدا(ص) اعلام امر ولایت را مى خواهد. اما حضرت دوباره این امر را مشروط به گرفتن تضمین الهى یعنى ((مصونیت از مردم)) مى نماید.
این نزول دوباره باعث شدت گرفتن سرعت سیر آن کاروان عظیم مى گردد, به گونه اى که ((کراع الغمیم)) در حالت متعارف در یک یا دو منزلى مکه است و فاصله آن تا جحفه سه منزل است. (از ((عسفان)) تا ((خلیص)) و از آن جا تا ((قدید)) و از آن جا تا جحفه سه منزل راه مى شود.)(19)
مفاد برخى روایات این است که جبرئیل یکبار در روز سوم سفر در ((کراع الغمیم)) بر رسول خدا(ص) نازل شد و مرتبه دیگر فرداى همان روز در حوالى جحفه. که این بسیار عجیب و مشکل است.(20) اما بنابر روایات مشهور که فاصله مکه تا جحفه (و غدیر خم) چهار روز طول کشید, به نظر مى رسد نزول جبرئیل در ((کراع الغمیم)) در همان روز اول یا دوم سفر بوده نه روز سوم. (مگر این که کراع الغمیم را منطقه اى وسیع تا حوالى جحفه بدانیم.)
حادثه قدید:
نام یکى از منازل میان صحراى داغ قدید است که قبل از جحفه کاروانیان در آن جا اطراق مى کردند. و ظاهرا رسول خدا(ص) در روز سوم سفر یا شبش را آن جا اطراق کرده که شاهد اولین رفتار عجیب عده قابل توجهى از مسلمانان بودند.
رسول خدا(ص) به هنگام اطراق مشاهده مى کند برعکس تمام سفرها که همیشه خیمه و جایگاه ایشان درمیان مردم بوده و همه سعى داشتند درجوار ایشان باشند, ولى در این جا مردم به گونه اى آشکار از ایشان دورى مى گزینند. این امر بر رسول خدا(ص) بسیار گران تمام مى شود. ظاهرا رسول خدا(ص) این جا عکس العملى نشان نمى دهد.(21)
روز چهارم سفر
کاروان پس از خروج از قدید با سرعت زیاد رهسپار جحفه مى شود در حالى که از صحرائى بسیار داغ و بىآب و علف در حال عبور است; آن هم در راهى سخت و طولانى. رسول خدا(ص) در سفرهایش یا در پیشاپیش کاروان و لشکر مى بود یا در قلب آن بویژه در این سفر آن گاه که در میان جمعیتى عظیم از مدینه متوجه مکه شد, تا قدید هم برکاروانیان نظم حاکم بود. اما حادثه و بى نظمى قدید ظاهرا با عنایت بوده و بلکه در مسیر قدید به جحفه به صورت رخداد عجیبى نمودار مى شود. به گونه اى که از میانه راه به تدریج قافله آن چنان کشیده و پراکنده مى شود که گروههایى مجال جدایى از کاروان را پیدا کرده و سعى مى کنند خود را به سرعت و زودتر از بقیه به جحفه برسانند.
بهترین حسن ظن, تصور فرار آن ها از گرماى کشنده و یا رسیدن به جحفه محل جدایى مسیر کاروانهاست. اما اندکى صبر لازم است تا چهره واقعى و مقصد و مقصود آن ها آشکار گردد.
دانستن این نکته ضرورى است جمعیتى که به سوى مدینه مى رفت, مرکب بود از اکثریتى آن ها از مردم مدینه (انصار+ مهاجرین) و مردم قبایل اطراف مدینه و عده اى از طلقإ (تازه مسلمانان) همانند معاویه بن ابن ابى سفیان که به همراه ائتلاف تشکیل شده در مکه همراه این کاروان بودند.
در این شرایط زمانى و مکانى و... است که ناگهان فرشته وحى بر رسول خدا(ع) نازل مى شود, اما بسیار متفاوت, آن هم در نزولى که تقریبا پنجمین مرتبه بوده و چهارمین مرتبه اى است که به جهت تإکید بر امر ولایت مىآید.
_________________________________________________
1 ـ اطلس تاریخ اسلام, وزارت دفاع, ص 52.
2 ـ الغدیر, ج 1, ص 9 و 10.
3 ـ بحار الانوار, ج 21, ص 392.
4 - همان, ص 386.
5 ـ همان, ج 37, ص 123.
6 ـ همان, ص 152.
7 ـ همان, ص 127.
8 ـ همان, ج 28, ص 98.
9 ـ ترجمه تاریخ یعقوبى, ج 1, ص 508.
10 ـ بحارالانوار, ج 37, ص 220.
11 ـ براى تحقیق مفصل این واقعه از منابع عامه ر.ک: به کتاب الغدیر و المعارضون, جعفرمرتضى.
12 ـ احتجاج طبرسى, ج 1, ص 56 و 57.
13 ـ بحارالانوار, ج 28, ص 95.
14 ـ همان, ج 28, ص 95ـ98.
15 و 16 ـ ترجمه تاریخ یعقوبى, ج 1, ص 508.
17 ـ بحارالانوار, ج 37, ص 140.
18 و 19 ـ احسن التقاسیم, مقدسى, ترجمه منزوى, ج 1, ص 150.
20 ـ خلاصه عبقات, ج 6, ص 19.
21 ـ مسند احمد, ج 4, ص 16.
فرهنگ کوثر - شماره 48 محمدرضائى

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  12:48 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

نوشته حاضر، ترجمه اثرى ادبى و تاریخى از نویسنده معاصر، آقاى «کمال السیّد» است، که با نام «الطریق الى غدیر خم» منتشر شده است.
هم ترسیمى است از موقعیت جغرافیایى منطقه غدیر خم، هم ترسیم صحنه‏هایى از تاریخ اسلام که حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله چه در هنگام هجرت به مدینه و چه در سال حجّه‏الوداع، از این منطقه گذشته و آن‏جا درنگ کرده و سخن گفته‏است، بویژه تعیین جانشین خودکه در غدیر خم انجام گرفته‏است.
در میانه راه بین مکّه و مدینه، نزدیکى هاى «جحفه» منطقه «غدیر خم» قرار دارد. غدیر خم سر راه کاروان ها بود. رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نیز هنگام هجرت تاریخى خود به مدینه در ماه ربیع‏الاوّل از آن گذر کرد. در بازگشت از حجّه‏الوداع در روز هیجدهم ذى‏حجّه سال دهم هجرى نیز در آن‏جا توقّف کرد و از همان‏جا، این سرزمین جغرافیایى، وارد تاریخ شکوهمند اسلام شد.
پس از آن‏که شنهاى روان، راه قدیمى کاروانها را پوشاند، منطقه غدیر خم در دوران حاضر از راه اصلى و عمومى دور ماند. نام آن منطقه نیز به «غُرُبه» تغییر یافت. ولى چشمه‏اى که از دل صخره‏هاى آن دشت گسترده مى‏جوشد، همچنان باقى است. به خاطر بودن همین چشمه، درختهاى خرما و نیزار و در گذشته درختهاى «اراک» در آن روییده است.
کسى که شهر «جدّه» را از کناره دریاى سرخ پشت سر مى‏گذارد، نزدیکیهاى شهر «رابغ» به دوراهى جحفه مى‏رسد. جایى که یک فرودگاه محلّى سمت راست جاده وجود دارد. مسافت میان دوراهى یادشده تا مسجد میقات، که کنار آثار مسجد قدیم و ویرانه‏هاى آن ساخته شده، تا 10 کیلومتر امتداد مى‏یابد. از مسجد میقات مى‏توان به طرف «قصر علیا» روى نمود، با گذر از جاده‏اى پر از توده‏هاى شن که نشانه‏هاى «راه هجرت» در آن باقى است. آن قصر نیز نزدیکیهاى روستاى جحفه، در سمتى است که به مدینه منوره و شهر رابغ منتهى مى‏شود، در حالى که مسجد میقات در سمت منتهى به مکّه مکرّمه است. مسافت میان مسجد میقات و قصر علیا به حدود 5 کیلومتر مى‏رسد، در حالى که سیلها و بادها، توده‏هایى از شن را با خود آورده است، تا میان این دو منطقه، موانع شنى پدید آورد.
در آن منطقه، ارتفاعات کوهستانى وجود دارد که راهى را که به یک دشت گسترده منتهى مى‏شود، مشخص ساخته است، جایى که راهها از آن‏جا جدا مى‏شود. از آن‏جا مى‏توان به سمت «غُربه» روى آورد، که البته به سبب پخش شدن توده‏هاى شن، راه یافتن به آن منطقه دشوار است.
ولى منطقه غدیر، نزدیکیهاى «حُرّه» است، سرزمینى پر از سنگهاى سیاه و غیر قابل کشت. در انتهاى حرّه، دشت گسترده‏اى باز مى‏شود که چشمه‏هاى غدیر در آن‏جاست. در همین سرزمین بود که پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله توقّف کرد، تا آخرین پیامهاى آسمانى را به کاروانهاى حجّاج و امّت اسلامى برساند.
دو رشته‏کوه از شمال جنوب، این دشت گسترده را دربر گرفته است. آبهاى غدیر، از نزدیکى دامنه‏هاى جنوبى که خیلى بلندتر از کوههاى شمالى است مى‏جوشد. در مسیل آن دشت، درختهاى خرما روییده است و به احتمال زیاد، نخلها در پى آن روییده‏اند که مسافران هسته‏هاى خرما را در مسیر خود در آن دشت مى‏افکندند. دشت باز و چشمه غدیر، مسافران را به استراحت و خوردن خرما و قهوه فرامى‏خواند. نزدیکى خَمِ آن دشت و سمت مغرب، آن‏جا که آبها مى‏جوشد و آبراهى را پدید مى‏آورد، بیشه‏اى وجود دارد.
نشانه‏هاى جاده، به خاطر سیلابهاى شدید در مواقع باران، پیوسته تغییر مى‏کند. کسى که بخواهد به این سرزمین مبارک، جایى که آخرین پیامبر در تاریخ بشریت در آن توقف کرده است تبرّک جوید، مى‏تواند با عبور از دو مسیر ـ راه جحفه و راه رابغ ـ به سوى آن برود.
راه اوّل از دوراهى جحفه نزدیک فرودگاه رابغ آغاز مى‏شود، آن‏جا که جادّه‏اى هموار به طول 9 کیلومتر تا روستاى جحفه است و آن‏جا مسجد بزرگى است و راه از آن‏جا به طول 2 کیلومتر به سمت راست کج مى‏شود و در خلال آن توده‏هاى شن و منطقه سنگلاخى وجود دارد و در آخر آن وادى غدیر شروع مى‏شود.
راه دوّم از دوراهى مکه ـ مدینه و روبه‏روى رابغ آغاز مى‏شود و پس از 10 کیلومتر راهى که به غدیر منتهى مى‏شود از آن جدا مى‏گردد. مسافت میان رابغ تا غدیر به 26 کیلومتر مى‏رسد. وادى غدیر به صورت کلى در شرق مسجد میقات در جحفه و در 8 کیلومترى آن قرار دارد. فاصله آن تا جنوب شهر رابغ نیز 26 کیلومتر است. در آن مکان مقدس مسجدى ساخته شده بود که در اثر سیلها و بادها و عوامل فرساینده دیگر خراب شده و آثار آن نیز از بین رفته است. شاید آن مسجد تا دوره‏هاى اخیر، و چه‏بسا تا اوایل قرن هشتم باقى بوده که فرو ریخته و جز دیوارهایش باقى نمانده بوده است. گواه این سخن، کتابهاى فقهى و تاریخى و اعمال مستحبّى همچون دعا و نماز در آن مکان است. اشاراتى به جایگاهى که رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در آن‏جا ایستاد و ولایت امام على علیه‏السلام را به انبوه مسلمانان اعلام کرد، وارد شده است.
«بکرى» گوید: (آن جایگاه) بین غدیر و چشمه است،(1) آن‏گونه که حموى در معجم‏البلدان یاد کرده و جایگاه مسجد را مشخّص ساخته است.(2) در کتاب «الجواهر» نیز آن را یاد کرده و به بقایاى دیوارهاى خراب‏شده آن اشاره کرده است،(3) به استناد آنچه در کتابِ «دروس» شهید اول آمده است. ولى ابن‏بطوطه فقط اشاره کرده که در سفرش به حج خانه خدا، از منطقه‏اى که در آن‏جا برکه‏هایى نزدیک جحفه بوده، گذر کرده است.(4)
آیین مقدس اسلام، تشویق کرده که در غدیر خم توقّف شود و در مسجد آن نماز و دعا خوانده شود. یکى از اصحاب امام صادق علیه‏السلام روایت کرده که از مدینه تا مکّه همسفر امام بود. چون به مسجد غدیر رسیدند، امام به سمت چپ مسجد نگریست و فرمود: این‏جا قدمگاه رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله است. آن‏جا که ایستاد و فرمود: «مَنْ کنتُ مَولاهُ فعلىٌّ مَولاهُ اَللّهمَّ والِ مَنْ والاهُ و عادِ مَنْ عاداه».(5) در بسیارى از کتب فقهى نیز استحباب نماز خواندن در مسجد غدیر آمده است.(6) پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله پس از نزول آیه: یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ... در منطقه غدیر خم توقّف کرد. به نقل منابع تاریخى، فرمان داد تا کاروانها بایستند تا در آن روز بسیار گرم و سوزان، سخنرانى مهمّى ایراد کند. مسلمانان از یکدیگر مى‏پرسیدند: علّت توقّف در این سرزمین گدازان چیست؟
پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله چنین خطبه خواند:
سپاس از آن خداست، از او مدد مى‏جوییم، به او ایمان داریم، بر او تکیه مى‏کنیم و از شر خویشتن و زشتى کارهایمان به او پناه مى‏بریم، او که هرکه را گمراه کند، هدایتگرى ندارد و هرکه را هدایت کند، گمراه‏کننده‏اى برایش نیست. و گواهى مى‏دهم که جز خداوند، معبودى نیست، محمّد بنده و فرستاده اوست.
امّا بعد: اى مردم! خداى لطیف خبیر مرا چنین آگاهانیده است که هیچ پیامبرى عُمر نیافته مگر به اندازه نصف عمر پیامبر پیشین، و این‏که نزدیک است فراخوانده شوم و اجابت کنم. از من سؤال خواهد شد، از شما نیز. پس شما چه خواهید گفت؟
گفتند: گواهى مى‏دهیم که تو رساندى، نصیحت کردى و تلاش نمودى. خدا جزاى نیکت دهد.
فرمود: مگر نه این‏که شهادت مى‏دهید که جز خدا معبودى نیست و محمّد، بنده و فرستاده اوست و بهشت و دوزخ الهى و مرگ، حق است و قیامت بى‏شک خواهد آمد و خداوند، خفتگان در گورها را برمى‏انگیزد؟
گفتند: چرا، بر این گواهى مى‏دهیم.
فرمود: خدایا شاهد باش.
سپس فرمود: اى مردم! آیا مى‏شنوید؟
گفتند: آرى.
فرمود: من پیش از شما بر حوض (کوثر) وارد مى‏شوم و شما کنار حوض بر من وارد مى‏شوید، پهناى آن به اندازه میان صنعا و بُصرى است، به شمار ستارگان، در آن جامهاى سیمگون است. پس بنگرید که پس از من با دو امانت سنگین چگونه رفتار مى‏کنید؟!
کسى ندا داد: اى رسول خدا «ثقلین» چیست؟
فرمود: «ثقل اکبر» کتاب خداست، یک طرف آن در دست خداى متعال است. طرف دیگر در دست شماست، به آن تمسّک کنید تا گمراه نشوید. «ثقل اصغر» دودمان من است. خداى لطیف و آگاه، مرا آگاهانیده که این دو، جدایى‏ناپذیرند، تا در کنار حوض بر من وارد شوند. از پروردگارم براى آن دو همین را درخواست نمودم. پس از آن دو جلوتر نیفتید که هلاک مى‏شوید، عقب نیز نمانید که هلاک مى‏شوید.
سپس دست على علیه‏السلام را گرفت و بالا برد، تا آن‏جا که سفیدى زیر بغل آن دو دیده شد و همه مردم او را شناختند. سپس فرمود:
اى مردم! چه کسى از خود مؤمنان بر آنان شایسته‏تر است؟
گفتند: خدا و پیامبرانش داناترند.
فرمود: خدا، مولاى من است، من نیز مولاى مؤمنانم و بر آنان از خودشان شایسته‏ترم. پس هرکه را مولاى او بودم، على مولاى اوست.
این را سه‏بار (و به روایت امام احمد: چهاربار) فرمود. آنگاه فرمود:
ـ خدایا! دوست باش با کسى که با او دوستى کند، دشمنى کن با آن که او را دشمن بدارد، دوستدارش را دوست بدار و دشمنش را دشمن. یاورش را یارى کن و خوارکننده‏اش را خوار ساز، و هرجا که گشت، حق را همراه او بگردان. الا ... حاضر، به غایب برساند.(7)
در همان لحظات، شاعر پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ، حسّان بن ثابت برخاست تا این مناسبت را که براى مسلمانان عید شده است، با شعر چنین تهنیت گفت:
ـ روز غدیر، پیامبرشان در غدیر خم آنان را ندا درداد.
ـ مى‏گفت: مولا و ولىّ شما کیست؟ بى‏پرده و ابهام گفتند: مولاى ما خداست و تویى و در ولایت، هرگز از ما نافرمانى نخواهى دید.
ـ فرمود: اى على بایست، که من پس از خویش تو را به عنوان امام و هادى پسندیدم.
ـ آن‏جا بود که دعا کرد: خدایا دوستش را دوست بدار و با دشمنش دشمن باش.
صحنه‏هایى در مسیر هجرت تاریخى
صحنه اوّل
هجرت، از سپیده‏دم تاریخ تا امروز، پیوسته همراه حیات بشرى بوده و تا ابد به عنوان پدیده‏اى اجتماعى و زمینه‏دار، خواهد ماند. هجرت، هرگاه به صورت یک معارضه آرام بر ضدّ ستم و قهر پدید آید، حادثه‏اى بزرگ به شمار مى‏آید و در زندگى یک انسان یا ملّت مهاجر، سرفصل جدیدى محسوب مى‏شود.
در مکّه، ستم به حدّ غیر قابل تحمّلى افزایش یافته بود و زندگى آن گروه مؤمن به رسالتِ آسمان را طاقت‏فرسا ساخته بود. رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مى‏کوشید براى پیروانش آینده‏اى برتر بسازد. هجرت به حبشه، یک راه حلّ موقّت بود، تا آن‏که دیدار (با اهل یثرب) در عقبه پدید آمد.
در دل تاریکى، در حالى که از وادى عقبه در نزدیکى مکّه روزنه امید و نجاتى گشوده شده بود، پیامبر به آبادى خویش بازگشت تا به پیروان رنجدیده خویش چنین مژده دهد:
ـ خداوند براى شما برادران و خانه‏اى قرار داده که با آنها انس خواهید گرفت.
و این‏گونه فصل تازه‏اى در حیات اسلام آغاز شد. آن شبهاى تلخ و هراس‏آمیز و دشوار و آمیخته به امید، شاهد مردانى بود که از وطن و زادگاه خود که از کودکى در آن به سر برده بودند، کوچ کنند. قریش، با همه قدرتى که داشت، در برابر این پدیده مهم ناتوان ماند و جامعه مکّى به شدّت لرزید و خدایان و معادلات و مصالح، همه به تزلزل افتاد.
توطئه
ابوجهل، ابوسفیان، امیّه و سران قریش که از پیدایش اسلام ناراحت بودند، بهترین راه حل را در آن شرایط، از بین بردن محمد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و آسوده شدن از او دیدند. اگر به خاطر پیوندهاى قبایلى، بنى‏هاشم وزنه سنگینى در حمایت از پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله از کشته شدن محسوب مى‏شدند، اگر همه قبایل در کشتن او همدست شوند، بنى‏هاشم از رویارویى با همه ناتوان خواهند بود و فکر انتقام را از سر بیرون خواهند کرد. این‏گونه توطئه‏اى که از فکر ابوسفیان جوشیده بود، شکل گرفت. توطئه در حدّى خطرناک بود که جبرئیل از آسمان نازل شد و با آوردن آیه وَإِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا... خبر از توطئه قتل یا اخراج پیامبر داد.
شب، مکه را فراگرفت. کوچه‏هاى مکه پر از ظلمت سنگینى شد و ستاره‏ها آشکار شدند، در حالى که از دور به دلهاى هراسان چشمک مى‏زد.
ابوجهل، مست شراب بود و غرق در اندیشه‏هایش. مکّه خواهد ماند و داستانهایى از هوش ابوجهل در انجمنهاى این شهر.
فداکارى
در آن لحظات هیجانى که توطئه در آستانه اجرا بود، «على»، این جوانمرد اسلام، وارد درهاى تاریخ شد، در یکى از فداکارانه‏ترین و دراماتیک‏ترین داستانها!
این‏که کسى در میدانهاى نبرد، تا آخرین نفس بجنگد، شجاعتى اعجاب‏انگیز است، ولى این‏که کسى جان خود را در معرض مرگ قرار دهد و به استقبال شمشیرها و خنجرها برود، در هیچ قاموسى هرچند رسایى تعبیر و دقت در بیان داشته باشد، نمى‏گنجد.
على علیه‏السلام آهسته به آن بزرگ‏مردى که بیش از بیست سال با او زیسته است، گفت:
ـ اى رسول خدا! اگر خود را فدایت کنم، تو سالم مى‏مانى؟
ـ آرى، پروردگارم چنین وعده داده است.
على علیه‏السلام اندوهگین بود. مکّه، این شهر ستمکاران، بر کشتن یک انسانِ آسمانى که براى نجات زمین آمده است، توطئه مى‏کند. امّا اندوه على علیه‏السلام بسرعت به یک شادى بزرگ تبدیل شد. جوان، با گامهایى آرام به سوى بستر پیامبر رفت، روانداز او را بر خود کشید و منتظر شمشیرها ماند ... بزودى خون پاک او داستان زیبایى از فداکارى را بر روى خاک ترسیم خواهد کرد. بر رختخواب پیامبر آرمید، در حالى که آن مهاجر به سمت جنوب رفت، بى‏آنکه به چیزى بنگرد و توجه کند.
راه به سوى یثرب
نقشه پیامبر آن بود که به سمت جنوب، به طرف کوه ثور روى آورد، تا چند روز پنهان بماند. وسایل کوچ فراهم شود و قریش از دست یافتن به او ناامید گردد. خوابیدن على علیه‏السلام در بستر آن حضرت نیز در تأخیر در کشف خبر هجرت پیامبر نقش بسیارى داشت. در شرایط کاملاً سرّى، على علیه‏السلام دو شتر براى پیامبر و همراهش ابوبکر خرید، با کسى به نام «عبداللّه‏ بن اریقط» به عنوان راهنما همراه شدند. راهنما هرچند بت‏پرست، لیکن امین و درستکار بود. قریش ناگهان از خواب بیدار شدند و سران قریش شوک‏زده، گشتى‏ها را در دشت و هامون در پى آنان گسیل داشتند و براى کسى که نشانى یا اطلاعاتى بدهد که به دستگیرى آنان کمک کند، جایزه تعیین کردند. با آنکه مى‏دانستند بعضیها خبرهاى مهمّى دارند ولى در خبرگیرى ناکام ماندند.
قریش، اطمینان داشت که آن حضرت را خواهد یافت. «ردشناسان» به منطقه‏اى تردیدآمیز راه یافتند، کوه ثور، آنجا که محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و همراهش در یکى از غارهاى آن پنهان بودند. اینجا بود که قدرت آسمانى براى حمایت واپسین رسالت در تاریخ، دست به کار شد. یکى به سوى غار رفت تا از درون آن خبرى آورد، امّا زود بازگشت.
ـ آنجا چیست؟
ـ هیچ!
ـ پس غار چه؟
ـ در دهانه غار، تار عنکبوت دیدم که مى‏پندارم پیش از تولّد محمّد، تنیده شده است، و آشیانه‏اى دیدم با دو کبوتر و مقدارى شاخ و برگ درهم‏تنیده، که کسى توان ورود به غار را ندارد، جز این که آنها را کنار بزند.
ـ پس کسى وارد آن نشده؟
ـ آرى، انسانى به آن نرسیده است.
و پیامبر، به سخنانى که میان آنها ردّ و بدل مى‏شد گوش مى‏داد. از عمق جان گفت: الحمدللّه‏. و آرامش در دلش جاى گرفت.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  12:47 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

کوچ

پس از سه روز که پیامبر در غار بود، در موعد مقرر، راهنما آمد، با دو شترى که همراه داشت.
یثرب، در شمال مکّه است. با این حال، پیامبر به سمت جنوب آمده بود تا کاملاً حرکت خویش را پنهان سازد. راهنما مى‏بایست از سمت ساحل دریاى سرخ برود، از راهى که از مسیر کاروانها دور بود. سفر دشوارى بود. هفت روز مى‏گذشت و پیامبر، صحراهاى حجاز را در آن هواى گرم و راهى دشوار مى‏پیمود، تا آن که سایه‏بانها و چادرهاى «بنى‏سهم» آشکار شد. نفس عمیقى کشید. خطر گذشته بود و از قریش، کارى ساخته نبود.
در 12 ربیع‏الاول، به روستاى «قُبا» در اطراف یثرب رسید. چهار روز در آنجا سپرى کرد و به انتظار رسیدن پسرعمویش على بن ابى‏طالب علیه‏السلام ماند. چون جمعه رسید، پیامبر آهنگ یثرب کرد، در حالى که هزاران نفر از اهل یثرب، چشم به راه طلعت او بودند. در آن لحظات حسّاس، آنگاه که شهرها نام خود را عوض مى‏کنند، در 16 ربیع‏الاول، در یک لحظه تاریخى و ماندگار به مدینه رسید. مردم یثرب از بامدادان خود را براى استقبال از آخرین پیامبران در تاریخ آماده کرده بودند. دخترکان مدینه، سرودخوانان بیرون آمدند، در حالى که از دور به کاروان هجرت که از «تپه‏هاى وداع» مى‏گذشت مى‏نگریستند.
تاریخ هجرى در آن لحظات سرشار از احساس امید و آرزو و شادى و دیدار، آغاز گشت و هسته اولیه «جامعه اسلامى» شکل گرفت.
صحنه دوّم
زندگى و مرگ، بصورت یک معمّا در زندگى انسان باقى خواهد ماند. پرده‏اى که بر چشمها افتاده، براى کسى که در پى جاودانگى است، راه نگاه را بکلّى خواهد بست. کدام راه را بپیماید؟ راه مرگ یا راه زندگى را؟ بگذار به جایگاه ارجمندى در مکّه بنگریم که 13 سال از فرود آمدن جبرئیل در غار حرا گذشته است.
مشرکان، وقتى دیدند فرزندان مکّه، همراه دینشان به سمت شمال، به یثرب مى‏کوچند، احساس خطر کردند. خداوند براى آنان قومى را فراهم ساخته بود تا رسالت آسمان را یارى کنند. هجرت مسلمانان پیوسته بود، تا آنکه همه محلّه‏ها تهى شد. قریش دریافت که این‏گونه دست‏بسته بودن، خطر را روز به روز بزرگتر مى‏کند. ابوجهل یک تصمیم جهنمى گرفت تا براى همیشه از وجود پیامبر آسوده شود. جبرئیل نازل شد، در حالى که نقشه شیطان را براى خاموش ساختن فروغى که کوه حرا را روشن ساخته بود و مى‏رفت تا عالمگیر شود، رسوا مى‏ساخت وَإِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِیُثْبِتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ...
در آن لحظات تاریخى، یکى از بزرگترین داستانهاى فداکارى در تاریخ بشرى آغاز شد. انسان هرچند هم تخیّل نیرومند داشته باشد، نمى‏تواند احساس جوان 23 ساله‏اى را که با مرگ هماغوش مى‏شود تصوّر کند. حوادث پیاپى مى‏آمد و قریش در اندیشه طرح خطرناکترین توطئه‏اش بود. پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله پسرعموى محبوبش را طلبید و او را در جریان بخشهاى توطئه گذاشت و از او مى‏خواست تا در بستر پیامبر بخوابد و همه فکر على علیه‏السلام این بود که بپرسد: آیا اگر خودم را فدایت کنم، تو سالم مى‏مانى؟(8) فرمود: «آرى، خدا چنین وعده داده است.» احساس خشنودى بر چهره على نقش بست و به سوى بستر پیامبر قدم پیش نهاد تا با خاطرى آسوده در آن بیارامد، در حالى که چشم چهل گرگ، در تاریکى مى‏درخشید!
لحظات مى‏گذشت، پیامبر پنهانى از خانه بیرون آمد و به سمت جنوب، به سوى غارى در کوه ثور رفت. توطئه‏گران با شمشیرهایى که در هواى گرگ و میش سپیده‏دم مى‏درخشید به خانه رسول خدا حمله کردند که ناگهان على از بستر برخاست و به چنگشان افتاد. مکه در آن سحرگاه شاهد حرکتى غیرعادى بود. انسانى گریخته بود که آسمان او را فرستاده بود تا زمین را از نور خدا روشن سازد. سوارکاران همه جا را گشتند. قریش براى یابنده زنده یا مرده محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله یا کسى که خبرى بیاورد که به دستگیرى او بیانجامد، جایزه‏هاى بزرگ قرار داد.
على علیه‏السلام چند روز در مکّه ماند، در حالى که هر صبح و شام در مکّه ندا مى‏داد: هرکس نزد محمّد امانتى داشته، بیاید تا امانتش را باز گیرد.
نامه‏اى از قُبا
پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله به «قبا» رسید و در آن قطعه از سرزمین خدا بار افکند. نامه‏اى از قبا به پسرعمویش نوشت و او را به آمدن فرمان داد. رساننده این نامه به مکّه، و به دست على علیه‏السلام ، ابوواقد لیثى بود.
راستى! این همه انتظار براى آمدن على چرا؟ چرا پیامبر، بر آستانه مدینه درنگ کرد تا پسر عمو و برادرش بیاید؟ تاریخ هجرت به نظاره ایستاده است تا لحظات گرم دیدار محمد و على علیهماالسلام را تماشا کند. در ژرفاى وجود على رازى شگفت است. آنگاه که در حقیقت انسانى، شعله بزرگترى برافروخته مى‏شود، همه چیز را در اطراف، نورانى مى‏سازد. آن‏هم نه از نور خورشید و ماه، بلکه فروغى برخاسته از دل آسمانها. ایمان آن جوان نیز این‏گونه بود. در پهنه هستى سرورى جز «محمد» نمى‏شناخت. محمّدى که چشمان او را بر سرچشمه‏هاى نور در بلنداى حرا گشوده بود.
در افق، جز ریگزارها و آن خطّ کبودى که با تیرگى صحرا هماغوش است دیده نمى‏شود. کاروانى پدیدار شد که آرام مى‏آمد و چهار «فاطمه» داشت: فاطمه بنت اسد، فاطمه دختر پیامبر، فاطمه دختر حمزه و فاطمه دختر زبیر. در «ذى‏طوى» ستمدیدگان چشم به راه على بودند تا آنان را از آن آبادى ستمزده رهایى بخشد. کاروان راه خود را در دل وادى‏ها مى‏شکافت، و چیزى جز آسمان کبود و ریگهاى تیره نبود.
على علیه‏السلام چیزهاى بسیارى مى‏دانست. در این بیست سال که همراه مرد برگزیده آسمان و فانى در او بود، راز جهان را شناخته بود. تنها یک چیز را نمى‏شناخت و آن هم مفهوم «ترس» بود. انسان در برابر معمّاى مرگ که پایان همه زندگیهاست، ناتوان مى‏ماند. آیا مرگ، نقطه پایان است یا آغاز؟ امّا على علیه‏السلام که چشمه جاودانگى را یافته بود، بارها مرگ را مغلوب ساخته و فرارى داده بود. همین چند روز پیش بود که روانداز پیامبر را بر خود پیچید و در بسترى که بوى بهشت از آن مى‏آمد خوابید، تا خود را قربانى آخرین پیامبر در تاریخ انسان سازد. اگر اسماعیل، خود را تسلیم فرمان خدا ساخت، مى‏دانست که پدرش او را به آرامى ذبح خواهد کرد، امّا على چشمهایش را بست، تا آن را به روى دهها خنجر زهرآگین بگشاید که خونش از صدها زخم، بیرون خواهد جَست.
فرشتگان بر سر مسأله حیات، به رقابت برخاستند. جبرئیل براى میکائیل فدیه نشد. هرکدام خواستار زندگى بودند.(9) امّا انسانى که ساخته آسمان است. دیوار مرگ را فرو ریخت و شاخه‏هاى زنگ‏زده زمان را شکست و «فدا» را برگزید.
کاروان راه سپرد تا به نزدیکى «ضجنان» رسید. هشت اسب‏سوار، راه را بر کاروان بستند تا تاریخ را به عقب بازگردانند. اینجا بود که جزیره‏العرب، ناگهان با «ذوالفقار» روبرو شد که مى‏خواست در آن هشت سوار درآویزد. آنان مى‏خواستند کاروان را به مکّه، به این آبادى ستمزده باز گردانند. چشمهایشان برق کینه داشت. یکى از آن سواره‏ها که هنوز على علیه‏السلام را نشناخته بود، بانگ زد: اى حیله‏گر! پنداشتى که همراه این زنان نجات مى‏یابى؟ اى بى‏پدر، برگرد!
على علیه‏السلام به صلابت کوه حرا پاسخ داد:
ـ اگر برنگردم چه؟
ـ به زور برمى‏گردانمتان.
جناح (غلام حرب بن امیّه) بر ناقه‏ها یورش برد تا آنها را برماند. على راه بر او بست. جناح ضربه‏اى حواله على کرد. على ضربت او را ردّ کرد و با ضربتى سهمگین او را به خاک افکند. بقیّه که تاکنون این‏گونه ضربت ندیده بودند، جاخوردند. یکى از آنان وقتى دید على، آهنگ حمله‏اى دیگر دارد، فریاد زد:
ـ اى پسر ابوطالب! دست از ما بکش.
و على، که گویا همه جهان بت‏پرستى را مخاطب ساخته است، فرمود:
ـ من به سوى برادر و پسر عمویم رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مى‏روم.
کاروان به سمت یثرب به راه افتاد. پیامبر در قبا چشم به راه بود. تاریخ بشرى نیز منتظر بود، پیش از آن‏که وارد دوره جدیدى از فصل‏هاى برانگیزاننده در نقاط عطف تاریخ و تحوّلات تمدّنها بشود.
16 ربیع‏الاوّل (برابر سال 622 م) کاروان تاریخ هجرى به یثرب رسید. انبوه مسلمانان پیرامون «ثنّیه الوداع» حلقه زده بودند، در انتظار رسیدن آخرین پیامبر در تاریخ بشریّت.
صحنه سوّم
آسمان، با ستاره‏ها جواهرنشان بود و از دور، همچون گوهرهاى پراکنده مى‏درخشید. مهاجران، عصاى هجرت را در «ضجنان» فرود آوردند. على خم شد تا پاهاى پرآبله‏اش را که صدها میل پیموده بود، درمان کند. شترها بر ریگزار خوابیدند تا نفسى تازه کنند و عطر وطن نزدیک را ببویند. چشمان «فاطمه» در میان ستاره‏ها آفاق آسمان را مى‏کاوید، آنجا که پدرش در شب معراج، سوار بر «بُراق» به آنجا رفت. چشمان فاطمه همچنان به ستاره‏ها بود و چهره‏اش چون ستاره کوچکى که بر زمین افتاده مى‏درخشید. ماه، در ساعات آخر شب، رنگ‏پریده همچون کسى که شب، بى‏خوابى کشیده، نمایان شد. زمزمه آهسته فاطمه را شنید که این‏گونه مناجات مى‏کرد:
ـ تنها تو پایدارى. هرچیز، راه به سوى پایان مى‏سپارد. ستاره‏ها، ماه، روحهاى سفید، رو به سوى تو دارند، بى‏هراس خارهاى راه در صحرا، اگرچه پاى برهنه باشند، تنها تو «حقّ» هستى اى پروردگار! تو فروغ دیده‏ام و سرور دلم هستى. بگذار تا به ملکوت تو درآیم و تو را تسبیح گویم و همراه ستارگان بر گردِ عرش تو طواف کنم. تنها تو حقّى و جز تو هرچه هست، خیال است. تنها تو چشمه حیاتى و جز تو سراب است.
در «قبا» جبرئیل فرود آمد، در حالى که کلماتى آسمانى را همراه دارد، خطاب به مردى که از «امّ‏القرى» گریخته است، تا او را از سرنوشت کاروانى آگاه سازد که دخترش و بانویى که او را تربیت کرده و جوانى که پیامبر او را در دامن خود بزرگ کرده و آن جوان بزرگ و رشید شده و در کنار او به فداکارى و جانبازى ایستاده، در آن کاروان است.
عطر دل‏آویز وحى وزیدن گرفت و فضاى «قبا» را آکند، جایى که پیامبر، اولین مسجد را در آنجا ساخت:
الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّه‏َ قِیَاما وَقُعُودا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ...(10)
(و آنان که ایستاده و نشسته و به پهلو خوابیده، خدا را یاد مى‏کنند و در آفرینش آسمانها و زمین مى‏اندیشند (و مى‏گویند:) خدایا اینها را بیهوده نیافریده‏اى. تو منزّهى، پس ما را از عذاب دوزخ نگه‏دار. پروردگارشان جوابشان داد: من تلاش هیچ تلاشگرى از شما را ـ چه زن، چه مرد ـ تباه نمى‏سازم. برخى از شما از برخى دیگرید. پس آنان که از آبادى خویش هجرت کردند و در راه من آزار و شکنجه شدند و پیکار کردند و کشته شدند، من بدیهاى آنان را خواهم پوشاند و آنان را وارد باغهایى خواهم کرد که از زیر درختانش نهرها جارى است، پاداشى از نزد خداوند است و نزد پروردگار، پاداش شایسته است.)
پیامبر، چشم به راه کاروان هجرت بود. کاروانى که برادرش، دخترش و بانویى که او را تربیت کرده، در آن بود. سخنان جبرئیل همچنان در خیال او مى‏چرخید و او به افق دور مى‏نگریست ولى چیزى جز ریگزار تیره در چشم‏اندازش نبود.
اگر در قبا، براى کسى دیدار، مقدّر بود، مردى را مى‏دید با سنّ و سالى بالاى پنجاه سال میانه‏قامت و چهارشانه، با چهره‏اى درخشان و سفید متمایل به سرخى ـ که شاید بازتاب تابش خورشید و بادهاى صحرا بود ـ با موهاى پرپشتِ سر که تا بناگوش ریخته است، با پیشانى‏اى فراخ، ابروانى هلالى و پیوسته، چشمانى درشت و دندانهایى همچون رشته گوهر، با راه‏رفتنى آرام و گامهایى کوتاه.
پیامبر ایستاد و به صحرا نگریست. چشم به افق دوردست دوخت و منتظر دوستانى بود که در یک شب خطرخیز، آنان را در محاصره گرگهاى مکّه ترک کرده بود. شب بر صحرا خیمه زد. پیامبر به جایگاه «بنى‏سهم» بازگشت، امّا بر چهره غمى داشت، همچون اندوه «آدم»، روزى که در زمین در پى «حوّا» مى‏گشت. کاروان بسلامت رسید. دیدار پدر از دخترش، یاد خدیجه را در نظرش زنده کرد. خدیجه‏اى که کوچ کرد و پیامبر را تنها گذاشت. دختر، دست به گردن پدر آویخت. در رایحه مردى آسمانى غرق شد. چشمانش به اشک نشست، اشک شادى و اشک دلسوزى.
ـ چه دشوار است شکنجه پیامبر، چه سختى کشیده‏اند پیامبران.
برخى از زنان به هراس افتادند، دیدند مردى بالاى پنجاه سال، در یک لحظه با عبور از نیم‏قرن زمان، همچون کودکى به دامان مادرش پناه آورده است. پیامبر، براى این سؤالهاى پخش‏شده در روى ریگزارها چنین پاسخ داد:
ـ فاطمه، مادر پدرش است.
فاطمه که 13 بهار از عمرش مى‏گذرد، مادر بزرگترین پیامبران مى‏شود.
ـ و فاطمه، پاره تن من است.
محمّد به چشمان دخترش نگریست و در آن دو چشم، در جستجوى جوانى بود که خود را براى خدا فروخت.
ـ او آنجاست پدر ... پاهایش مجروح و خونین است. خار و سنگلاخ و سختیهاى صحرا و نداشتن شتر!
چشمان پیامبر درخشید: او برادر من است.
پیامبر رفت تا برادر مهاجرش را ببیند. جوان نیز با دیدار پیامبر، دردهاى خود را از یاد برد.
پیامبر، بر پاهاى او آب ریخت و دست بر آن کشید، همچون مادرى که بر سر نوزاد خود دست مى‏کشد تا او را به خوابى آرام فرو ببرد.
دردها رخت بربستند. على خود را در دامان مادرش یافت، دامان مردى که او را از کوچکى بزرگ کرده بود. آرمید و به خواب رفت.
این مرد مکّى برخاست و فرزند کعبه را وانهاد تا پس از این کوچ دشوار و تلخ در ریگستان صحرا، بیارامد.
صحنه‏هایى در راه «آخرین حج»
صحنه اوّل
در ماه ذى‏قعده سال دهم هجرى، پیامبر اعلان کرد که قصد حجّ خانه خدا دارد. نسیم صحرا این خبر خوش را پخش کرد. قبایل عرب به سوى یثرب گسیل شدند تا زیر پرچم آخرین پیامبران در تاریخ، گرد آیند.
دهها هزار نفر، روستاها و آبادیها و شهرهاى خود را ترک کردند. در 25 ذى‏قعده، کاروانها به سمت مکّه، این خانه شوق، حرکت کردند. صحرا براى نخستین‏بار، شاهد چنین صحنه پرشکوهى بود که صد هزار انسان، مسافتهایى را طى کند و به آرامى به سمت خانه‏اى روان گردد که ابراهیم و اسماعیل آن را ساختند.
پنجم ذى‏حجّه، پیامبر خدا از «باب السلام»، وارد مکّه شد. هفت دور بر گرد کعبه طواف کرد. سپس نزد دو کوه صفا و مروه رفت، در حالى که این آیه را بر لب داشت: «اِنّ الصّفا والمروهَ مِن شعائِرِاللّه‏». میان این دو کوه سعى کرد، در حرکتى که به یاد مادر اسماعیل بود، روزى که در پى قطره‏اى آب براى فرزندش اسماعیل بود. بالاى صفا رفت. از آنجا به کعبه بزرگ نگریست و پایان دوره بت‏پرستى را چنین اعلان کرد:
«لا اِلهَ اِلاّاللّه‏ُ وَحْدَهُ، لا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَىْ‏ءٍ قَدِیر ... لااِلهَ اِلاّاللّه‏ُ، اَنْجَزَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ هَزَمَ الأَحْزابَ وَحْدَه»
در عرفات، به خطابه ایستاد و فرهنگ اسلام را براى مسلمانان تبیین کرد و فرارسیدن دوره اسلام را نوید داد:
«اى مردم! از من بشنوید، تا برایتان بیان کنم. نمى‏دانم، شاید پس از این سال، دیگر شما را در این محلّ نبینم.
خونها و اموال شما بر شما حرام است تا آنکه پروردگارتان را دیدار کنید. همچنانکه این روز و این ماه و این شهر، حرام (و محترم) است.»
سپس، پایان دوره تبعیض نژادى و فرارسیدن فصل کرامت انسان را چنین اعلام کرد:
«اى مردم! پروردگار همه‏تان یکى است و پدرتان هم یکى است. همه شما از آدمید و آدم از خاک است. گرامى‏ترین شما نزد پروردگار، باتقواترین شماست، عرب را بر عجم فضیلتى نیست، مگر به تقوا.»
سپس در پى بنیانگذارى دوران جدیدى بر اساس صلح و محبّت و همزیستى فرمود:
«نزد هرکس امانتى است، آن را به صاحبش باز گرداند. رباى جاهلیت برداشته شده است و نخستین ربایى که از آن شروع مى‏کنم، رباى عمویم عباس بن عبدالمطلب است. سرمایه‏هایتان از آن خودتان است، نه ستم مى‏کنید و نه ستم مى‏پذیرید. خونهاى جاهلیّت برداشته شده است. اوّلین خونى هم که از آن آغاز مى‏کنم، خون عامر بن ربیعه است.»
و گفتار خویش را چنین به پایان برد:
«آیا رساندم؟ خدایا گواه باش»
پیامبر از یاد نبرد که بصورت کلّى حقیقتى بزرگ را که روش و سلوک مسلمانان پس از غیبت آخرین رشته نبوّتها در تاریخ را ترسیم کند، باز گوید:
«اى مردم! مؤمنان برادرند. مال هیچ‏کس براى برادرش جز با رضایت و طیب خاطر، حلال نیست. پس از من به عقب باز نگردید که گردن یکدیگر را بزنید! من در میان شما چیزى وامى‏گذارم که اگر به آن چنگ بزنید، هرگز پس از من گمراه نخواهید شد: «کتاب خدا»، و «عترت» و خاندانم.»
پیام آشکار
روزهاى حج سپرى شد. وقت آن بود که حجّاج به سرزمینهاى خویش باز گردند. مکّیان نیز با شگفتى و آرزومندى مراقب گروههایى بودند که این سرزمین مقدس و مهبط جبرئیل ـ پیام‏آور آخرین رسالتهاى آسمان ـ را ترک مى‏کردند. پیامبر اسلام صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مکّه را در حالى ترک کرد که دلش از گسترش اسلام در این مدّت کوتاه در بخش گسترده‏اى از جهان آرام بود.
کاروانها به منطقه جحفه رسیدند، آنجا که راهها از هم جدا مى‏شد. خورشید وسط آسمان بود و حرارت خود را بر ریگزار صحرا فرو مى‏ریخت و آن را مى‏گداخت. در آن منطقه ملتهب از دنیاى خدا، جبرئیل با آخرین پیام، فرود آمد:
یَا أَیُّهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ مَاأُنزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّه‏ُ یَعْصِمُکَ مِنْ‏النَّاسِ.(11)
«اى پیامبر! آنچه را از سوى پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر انجام ندهى، رسالت الهى را نرسانده‏اى و خداوند تو را از مردم نگاه مى‏دارد.»
از لحن خطاب قرآنى که حالتِ هشدار دارد، برمى‏آید که موضوعى مهمّ بوده که ابلاغ آن به امّتى که چند سال است متولّد شده، واجب گشته است. کاروانها ناگهان با دعوت پیامبر به توقّف در سرزمین خشک و عریان و بى‏درخت و چشمه و سایه‏بان مواجه شدند. نشانه‏هاى شگفتى و سؤال از انگیزه‏هاى فرمان پیامبر آشکارا بود. انسان نمى‏تواند خیالات و خاطرات پیامبر را از سرنوشت رسالت اسلام پس از خودش نفى کند، بخصوص که آن حضرت احساس مى‏کند زمان کوچ نزدیک شده و جز زمانى اندک، در این دنیا نخواهد ماند و آخرین پیامبر نیز باید چشمانش را از این جهان فروبندد.
مسلمانان، پیامبر را دیدند که بر فراز جایگاهى که اصحاب برایش فراهم آورده‏اند بالا رفت و به دهها هزار از آنان که به او و رسالتش ایمان آورده‏اند نگریست، در حالى که دیدگانش را به آفاق دورترى دوخته بود، به فردایى سرشار از اسرار و حوادثى که جز خدا کسى نمى‏داند. سخنان رسول خدا، آرام و نافذ این‏گونه جوشید:
ـ «گویا مرا خوانده‏اند و من اجابت کرده‏ام. من در میان شما دو امانت سنگین بر جاى مى‏گذارم: کتاب خدا و عترتم را. بنگرید که پس از من با این دو ودیعه چه مى‏کنید. این دو از هم جدا نخواهند گشت، تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.»
على بن ابى‏طالب نزدیک آن حضرت بود. على علیه‏السلام را فراخواند و دست او را گرفت و او را به همه جهانیان تقدیم کرد، در حالى که مى‏فرمود:
ـ آیا من از مؤمنان بر خودشان سزاوارتر نیستم و همسرانم مادران مسلمین نیستند؟
صداها به تأیید برخاست. از اینجا و آنجا:
ـ آرى! اى پیامبر خدا.
پیامبر، در حالى که دست على را بلند کرده بود، گویا تاریخ و نسلهاى آینده را مخاطب قرار داده، چنین گفت:
ـ هرکه را من مولاى اویم، این على مولاى اوست، خدایا دوستدارش را دوست بدار و با دشمنش دشمن باش.
پیامبر، رسالت خویش را انجام داده بود. جبرئیل، بشارت آسمان را این‏گونه آورد:
الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمْ الاْءِسْلاَمَ دِینا(12)
چشمه‏اى از خوشحالى در آن صحراى داغ جوشید. حسّان بن ثابت از مسرّت و شادى در التهاب بود و آن لحظات آسمانى را این‏گونه به تصویر کشید:(13)
«پیامبرشان در غدیر خم، آنان را ندا داد، و چه منادى شنوایى! و پرسید: مولا و سرپرست شما کیست؟ همه بى‏درنگ گفتند: خدا مولاى ماست و تو سرپرست مایى و هرگز از ما نافرمانى نخواهى یافت.
پس فرمود: یا على! برخیز، که من تو را به پیشوایى و هدایت پس از خویش پسندیدم. هرکه را من مولایش بودم، این على مولاى اوست، پس براى او یاوران صادق و دوستدار باشید. و چنین دعا کرد: خدایا هرکه را دوست او باشد، دوست بدار و با دشمن او دشمن باش.»
در حالى که چشمان پیامبر از شادى مى‏درخشید، این‏گونه زمزمه کرد:
ـ اى حسّان! تا وقتى که با زبانت ما را یارى مى‏کنى، روح‏القدس یاورت باد.
صحابه برخاستند و على را بر این منصب تهنیت گفتند و سخنشان چنین بود:
«به‏به یا على بر تو، که مولاى من و مولاى هر زن و مرد مؤمن شدى.»
و روز 18 ذى‏حجّه، روز شادى و عید بود. دین کامل شده و نعمت تمام گشته بود.
صحنه دوّم
پیامبر خدا روز عید قربان در حجه‏الوداع به خطبه ایستاد:
«اما بعد! اى مردم، از من چیزى بشنوید که برایتان آشکار مى‏کنم. نمى‏دانم، شاید پس از امسال، دیگر شما را اینجا نبینم. خونها و اموالتان بر شما حرام است، تا پروردگارتان را ملاقات کنید، مثل حرمت و احترام این روز و این ماه و این شهر.
اى مردم! مؤمنان برادرند. مال هیچ‏کس براى برادرش حلال نیست مگر از روى رضایت خاطر. پس از من به کفر باز نگردید که گردن یکدیگر را بزنید. همانا میان شما چیزى گذاشته‏ام که اگر به آن تمسّک جویید، پس از من هرگز گمراه نخواهید شد: کتاب خدا و عترتم اهل بیتم ...»
موسم حج پایان یافت. سرورمان حضرت محمد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مکه را پشت سر نهاد، در حالى که صد هزار نفر یا بیشتر همراهش بودند. تاریخ، به روز 18 ذى‏حجّه سال دهم هجرى اشاره مى‏کند. کاروانهاى حجّاج، در دل دشتها روان‏اند. خورشید در دل آسمان گویا شعله مى‏ریزد. کاروانها به جایى نزدیک جحفه مى‏رسد که محلّ جدا شدن راههاست، غدیر خم. پیامبر را، در حالى که بر ناقه «قُصوى» سوار است، تب رسالتها فرا مى‏گیرد. جبرئیل نازل شده و پیام آسمان را آورده است. پیامبر مى‏ایستد و نیوشاى این انذار آسمانى مى‏گردد:
یَا أَیُّهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ مَاأُنزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ...
و دهها هزار نفر مى‏ایستند و همه از راز ایستادن پیامبر در این قطعه گدازان از دنیاى خدا مى‏پرسند. برخى از اصحاب، جایگاه بلندى براى رسول خدا مى‏سازند. پیامبر را سخنانى است که مى‏خواهد به دهها هزار از صحابه و به نسلهاى آینده و به تاریخ بگوید. حمد و ثناى الهى از میان لبهاى این آخرین رسول مى‏تراود. على نزدیک کسى ایستاده است که او را از خردسالى بزرگ کرده و به او شیوه زیستن آموخته است. در حالى که دهها هزار نفر به سوى پیامبر سر مى‏کشیدند، فرمود:
ـ آیا من از مؤمنان به خودشان سزاوارتر نیستم؟
از دهها حنجره بانگ برآمد:
ـ آرى، اى رسول خدا.
پیامبر، دست على را گرفت و بالا برد و فرمود:
ـ هرکه را من مولى بودم، این على مولاى اوست.
آخرین رسول، دستان خویش را به سوى آسمان برد و چنین دعا کرد:
ـ خدایا هرکه با او دوستى کند، دوستش بدار و با دشمنش دشمنى کن. یاورش را یاور باش و خوارکننده‏اش را خوار ساز.
جبرئیل فرود آمد تا به پیامبر مژده دهد که رسالت را به انجام رسانده است و اکنون لحظه استراحت است. دین، کامل گشته و نعمت تمام شده و چنین گفته شده است: «الحمدللّه‏ ربّ العالمین».
پیشانى درخشان او از دانه‏هاى عرق، مى‏درخشید. قطرات عرق همچون دانه‏هاى شبنم مى‏تابید. سخنان آسمانى بر فراز عمق قلبى که دنیا و تاریخ را پر کرده است، چنین نقش بست:
الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمْ الاْءِسْلاَمَ دِینا.
صحنه سوّم
روزها مى‏گذرد. پیام‏آور آسمان به حج خانه خدا مى‏رود. آسمان، «غدیر خم» را در راه بازگشت، برگزیده است. جبرئیل فرود مى‏آید:
ـ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ یا ایّها الرسول بَلّغ ما انزل الیک مِن ربّکَ....
ـ و مردم؟ ...
ـ «و خدا تو را از گزند مردم نگاه مى‏دارد.»
ریگها، داغ و توان‏سوز است. پیامبر مى‏ایستد. صد هزار یا بیشتر نیز همراه او مى‏ایستند. علامت سؤال بر چهره‏ها نقش مى‏بندد. تاریخ مى‏ایستد، تا به سخن آخرین پیامبر گوش دهد:
ـ آیا من از مؤمنان به خودشان سزاوارتر نیستم؟
ـ چرا اى رسول خدا.
ـ هرکه را من مولاى او بودم، این على مولاى اوست. اى مردم! بزودى کنار حوض کوثر بر من وارد خواهید شد و من از شما درباره دو امانت سنگین خواهم پرسید.
ـ کدام دو امانت، اى پیامبر خدا؟
ـ کتاب خدا و عترتم، اهل بیتم.
و تاریخ مى‏گذرد، بى‏آنکه به چیزى توجّه کند. کاروانهاى حجّ، راه بازگشت به سرزمینهاى خود را پیش گرفته‏اند. مردم همه، گروه گروه وارد دین خدا گشته‏اند. جبرئیل فرود مى‏آید تا آخرین آیات آسمان را بر پیامبر بخواند:
ـ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ....
و پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله احساس مى‏کند که رسالتش در زمین پایان یافته است و وقت آن است که استراحت کند. ولى ...

____________________________________________________
1 ـ معجم البکرى، ج2، ص368
2 ـ معجم البلدان، ج2، ص389
3 ـ جواهر، ج20، ص75
4 ـ رحله ابن‏بطوطه.
5 ـ مجله تراثنا، شماره 25، سال 11، ص26
6 ـ الینابیع الفقهیّه، الحج، 220، 353، 558 و 610
7 ـ الغدیر، ج1، ص10 و 11
8 ـ آیه و منَ النّاسِ مَنْ یشرى نفسه ابتغاءِ مرضاه‏اللّه‏ در این مورد نازل شد.
9 ـ تاریخ یعقوبى، ج2، ص39 و اسدالغابه، ج4، ص103
10 ـ آل عمران: 191
11 ـ مائده: 67
12 ـ مائده:3
13 ـ ینادیهم یوم الغدیر نبیّهم ...

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  12:47 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

بر طبق تواریخ اسلامی و کتب دینی گذشتگان  تمامی پیامبران الهی  از آدم تا به خاتم دارای وصی بوده اند. نام وصی آدم، "هبه الله" بود که به زبان عبرانی، "شیث" است. وصی ابراهیم "اسماعیل"، وصی یعقوب "یوسف"، و وصی موسی "یوشع بن نون بن افرائیم بن یوسف" می باشد که همسر موسی بر ضد او شورش نمود. وصی عیسی نیز"شمعون" نام داشت. ما در اینجا تنها به یادآوری داستان 3 تن از اوصیاء مذکور، بسنده می کنیم.
یعقوبی (یکی از مورخین بزرگ اسلامی)، درباره وصیت آدم به شیث می گوید: "هنگامی که مرگ آدم فرارسید، "شیث" را وصی خود گردانید."(1) طبری (صاحب تاریخ الرسل و الملوک) نیز می گوید: "هبه الله یا به زبان عبرانی "شیث"،  وصی آدم بود  و وصیت او را نوشت و او در آنچه گذشت، وصی پدرش آدم بود".(2) ابن اثیر و ابن کثیر نیز در عباراتی مجزا می گویند: "تفسیر شیث، هبه الله است که وصی آدم بود و چون وفات آدم فرا رسید، شیث را وصی خود قرار داد ".(3)
همانگونه که ذکر گردید، وصی عیسی، "شمعون" نام داشت. شمعون در تورات با نام "سمعون" آمده و در انجیل متی، باب 10، درباره او می گوید: "سپس 12 شاگرد خود را طلبید و ایشان را بر ارواح پلید، قدرت داد که آنها را بیرون کنند و هر بیماری و رنجی را شفا دهند. نامهای 12 رسول چنین اند: اول شمعون معروف به پطرس . . . "
در انجیل یوحنا، باب 21، شماره 18 – 15، آمده است که عیسی او را وصی خود قرار داد و به وی گفت: "گوسفندانم را شبانی کن"، کنایه از اینکه مؤمنان به مرا، سرپرستی نما.
و در قاموس کتاب مقدس نیز آمده که : "مسیح او را برای هدایت کنیسه (عبادتگاه مسیحیان)، تعیین نمود."
اما "یوشع بن نون"(4)  که وصی موسی است. در ماده "یوشع" قاموس کتاب مقدس به نقل از تورات گوید: "یوشع بن نون با موسی در کوه سینا بود و به عبادت گوساله در عهد هارون(5)  آلوده نگردید." حتی جالبتر آنست که نص داستان تعیین و معرفی او بوسیله موسی در باب 27  سـِفـر اعداد کتاب مقدس این چنین آمده است:
" و موسی به خداوند عرض کرده گفت: ? ملتمس اینکه "یهوه"، خدای ارواح تمامی بشر، کسی را بر این جماعت بگمارد ? که پیش روی ایشان بیرون رود و پیش روی ایشان داخل شود و ایشان را بیرون برد و ایشان را درآورد تا جماعت خداوند، مثل گوسفندان بی شبان نباشند. ? و خداوند به موسی گفت: یوشع بن نون را که مردی صاحب روح است، گرفته، دست خود را بر او بگذار ? و او را به حضور "العازار کاهن"(6) و به حضور تمامی جماعت برپا داشته در نظر ایشان به وی وصیت نما ? و از عزت خود بر او بگذار تا تمامی جماعت بنی اسرائیل او را اطاعت نمایند. ? و او به حضور العازار کاهن بایستد تا از برای او به حکم "اوریم"(7)، به حضور خداوند سؤال نماید و به فرمان وی، او و تمامی بنی اسرائیل با وی و تمامی جماعت بیرون روند و به فرمان وی داخل شوند. ? پس موسی به نوعی که خداوند او را امر فرموده بود، عمل نموده یوشع را گرفت و او را به حضور العازار کاهن و به حضور تمامی جماعت بر پا داشت ? و دستهای خود را بر او گذاشته او را به طوری که خداوند به واسطه موسی گفته بود، وصیت نمود."(8)
داستان قیام و اقدام او به کار بنی اسرائیل و جنگهای وی، در 23 باب "سِفـر یوشع بن نون" آمده است.
خاتم الأنبـیاء (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز پیـامبری نو ظهـور و جدای از پیامبـران پیشیـن نبود(9) تا امت خویـش را بـدون تعییـن "وصی" و "ولی امر" رها سازد. او همان کسی است که جامعه اسلامی کوچک مدینه را به هنگام غیبت خویش، یک لحظه هم بدون رهبر رها ننمود و هر بار که شهر مدینه را حتی برای مدتی کوتاه ترک می نمود، شخصی را به جانشینی خویش منصوب می داشت(10).  آری، محال است که خاتم الأنبیاء (صلی الله علیه و آله و سلم) و دیگر رسولان خدا، جامعه اسلامی را برای همیشه تاریخ رها سازند و "ولی امر" پس از خود را تعیین ننمایند. نه تنها پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) رهبر جامعه و وصی خویش را معین نمود، بلکه از این جهت نیز شباهتهای شگفت انگیزی با پیامبران دیگر دارد.
به عنوان نمونه، همانگونه که ذکر شد، یوشع بن نون با موسی در "طور سینا"(11) بود و به گوساله پرستی آلوده نگردید و خداوند به موسی فرمان داد تا او را وصی پس از خود گرداند تا بندگان خدا همانند گوسفندان بی شبان نباشند.
امام علی (علیه السلام) نیز با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در "غار حرا" بود و هرگز به بت پرستی آلوده نگردید. همانگونه که موسی از جانب پروردگار مأمور گشت تا در حضور مردم، وصی خویش را معرفی کند،  خداوند خاتم الأنبیاء (صلی الله علیه و آله و سلم) را نیز فرمان داد تا در بازگشت از "حجه الوداع"، امام علی (علیه السلام) را فراروی حاجیان، "ولی امر" امت پس از خود تعیین نماید و امت را پس از خویش بدون صاحب رها نسازد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در "غدیر خم" این فرمان را با صدائی رسا اعلام داشت و علی (علیه السلام) را ولی عهد پس از خود قرار داد. بدین طریق آنچه که درباره  همانندی امت با بنی اسرائیل فرموده بود که: "هر چه بر بنی اسرائیل رسید، بر امت من نیز می رسد"(12)، راست و صادق آمد. 
( بر گرفته از کتاب گرانقدر "معالم المدرستین"، تألیف: علامه سید مرتضی عسکری (با اندکی تصرف) )  
____________________________________________________________---
1.       تاریخ یعقوبی، جلد 1، صفحه 11
2.       تاریخ طبری، چاپ اروپا، جلد 1، صفحات 153 – 165 و 166
3.       تاریخ ابن اثیر، جلد 1، صفحه 19 و 20 و 40 و 48 –  تاریخ ابن کثیر، جلد 1، صفحه 98
4.       یوشع در زبان عربی و بر اساس قواعد تعریب، همان کلمه "الیسع " می باشد و نام او در 2 جای قرآن کریم، در سوره انعام، آیه 86 و در سوره ص، آیه 48 ذکر گردیده است.
5.       هارون (علیه السلام) برادر حضرت موسی(علیه السلام) است که از همان آغاز دعوت، در کنار موسی (علیه السلام) و وزیر او بود. هنگامی که موسی (علیه السلام) برای مناجات با پروردگار به کوه طور رفت، او را در میان قوم خویش جانشین خود قرار داد. اما بنی اسرائیل از فرمان او روی برتافتند و در غیبت موسی (علیه السلام) به گوساله پرستی روی آوردند.  هارون (علیه السلام) خود موحد باقی ماند، اما هرچه آنها را از این عمل زشت بازداشت، فایده ای نبخشید و حتی او را تهدید به قتل نمودند. نام او در 20 جای قرآن ذکر گردیده است. قرآن کریم در آیات گوناگون، فرازهای مختلف زندگی هارون (علیه السلام) و قضایای گوساله پرستی بنی اسرائیل را ذکر می کند و در کنار موسی (علیه السلام)، از هارون (علیه السلام) نیز به بزرگی یاد می کند. به عنوان نمونه در آیه 120 سوره صافات، بر او درود می فرستد. هارون (علیه السلام)  اگرچه جانشین حضرت موسی (علیه السلام) بود، اما در زمان حیات موسی (علیه السلام) از دنیا رفت و لذا موسی به امر الهی، یوشع (علیه السلام) را به وصایت خویش برگزید.
6.       العازار کاهن، احتمالا یا پسر دوم موسی و یا رئیس قبیله بنی بنیامین بوده است. (قاموس کتاب مقدس، صفحه 99)
7.       اوریم و تمیم، به معنای نور و کمال است و در اصطلاح سینه بندی بود که کاهنان بر سینه خویش می بستند و این سینه بند را رئیس کاهنان به هنگام دعا و مناجات مورد استفاده قرار می داد و در تورات این دو کلمه مانند تاج مجد و جلال شمرده شده است. (قاموس کتاب مقدس ، صفحه 134)
8.       کتاب مقدس، عهد عتیق (تورات)، ترجمه فارسی برگرفته از عبرانی و کلدانی و یونانی، نسخه چاپ دارالسلطنه لندن، صفحه 254، تاریخ چاپ: 1932
9.       خداوند متعال خود در آیه 9 سوره احقاف به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمان می دهد تا آشکارا بگوید: "قل ما کنت بدعا من الرسل . . ."، "بگو: من پیامبر نوظهورى نیستم . . ."
10.   مورخان در کتب خویش نقل نموده اند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در طول 27 بار که به دلائل مختلف مدینه را ترک نمود و در آن حضور نداشت، فردی را به جانشینی خویش در مدینه منصوب می نمود. برای تحقیق بیشتر و آگاهی از جزئیات، می توانید به جلد دوم کتاب معالم المدرستین، بخش "جانشینان رسول خدا در مدینه به هنگام جنگها"، رجوع کنید.
11.   طور سینا، کوهی است که حضرت موسی (علیه السلام) برای مناجات با پروردگار به آنجا می رفت. نام آن در قرآن کریم نیز ذکر گردیده است. به عنوان نمونه می توان به آیه 29 سوره قصص اشاره نمود.
12.   قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): "یکون فی هذه الأمه کل ما کان فی بنی اسرائیل حذو النعل بالنعل و حذو القذه بالقذه" (من لا یحضره الفقهیه، جلد 1، صفحه 203)
این حدیث در مصادر مختلف اهل تسنن نیز آمده است. به عنوان نمونه در سنن ترمذی، کتاب الایمان به این صورت نقل گشته است: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): "لیأتین علی أمتی ما أتی علی بنی اسرائیل حذو النعل بالنعل . . ."

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  12:44 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

سه دلیل می‏توان بر این مطلب ذکر کرد که در گذشته در محل غدیر خم جمعی از مردم به صورت شهر یا روستای بزرگی سکونت داشته‏اند.
1 . وجود چشمه غدیر؛ زیرا در حجاز، بودنِ یک چشمه مساوی با وجود روستاست.
2 . بعد از شهادت امیرالمؤمنین علیه‏السلام فرزندان صحابه و انصار و قریش در دشت‏های حجاز متفرق شدند و برای خود باغ‏ها و آبادی‏هایی ساختند که به صراحت تاریخ مناطق اطراف غدیر خم از آن مناطق بوده است. بنابراین بعید نیست که در غدیر هم وطن کرده باشند و اطراف آن را آباد ساخته باشند، به خصوص آن‏که سابقه حضور پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم نیز در آن‏جا ثابت بوده است.
3 . زمین‏های اطراف غدیر همه کوهپایه‏ای و دشت‏مانند هستند و اهل منطقه نقل می‏کنند که در گذشته سراسر آن را نخلستان پوشانده بوده است.
این سه دلیل ثابت می‏کند که سرزمین غدیرخم که امروزه فقط چند چادرنشین در این سو و آن سویش خیمه زده‏اند، روزگاری مکان آبادی بوده است.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  12:42 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

هم اکنون غدیر بیابانی است که در آن آبگیری قرار دارد و محل مسجد ـ که اکنون اثری از آن نیست ـ بین چشمه و آبگیر بوده است. این منطقه در حدود دویست کیلومتری مکه، در نزدیکی شهر «رابِغ»، در کنار روستای جحفه ـ که میقات حجاج است ـ قرار دارد و هم اکنون به‏نام «غدیر» شناخته می‏شود و مردم منطقه به خوبی از محل دقیق و نام آن آگاهند و می‏دانند که شیعیان هر از چند گاهی برای زیارت آن به منطقه می‏آیند و پرس‏وجو می‏کنند.
گزارش سفرهای تحقیقاتیِ دو تن از اهل خبره به منطقه غدیر از بهترین تحقیقات جغرافیایی درباره غدیر به حساب می‏آید. این دو نفر «عاتِقِ بنِ غَیْثِ بِلادی» از جغرافی دانان کنونی اهل تسنن عربستان و دیگری «دکتر شیخ عبدالهادی فَضْلی» از علمای شیعه عربستان است.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  12:42 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

براستی غدیر خم چه ارزشی را برای ما انسان ها، به عنوان امت اسلامی، به ارمغان آورده است که نسبت به همه آن وقایع و رخدادهای قبل از اسلام و بعد از بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) افضل می باشد؟
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) 23 سال کوشیدند؛ آنچنان که به فرموده ی خودشان هیچ نبی ای به اندازه ی ایشان اذیت نشده است. (1) با وجود آن که حضرت زکریا را میان تنه ی خالی درخت گذاشتند و با درخت اره کردند، 950 سال نوح پیامبر را آزردند و خون به دلش کردند، حضرت موسی را از دیار خود بیرون نمودند، ابراهیم خلیل الرحمان را در آتش انداختند و... ؛ ولی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرماید هیچ کدام به اندازه ی من اذیت نشدند. مشقاتی که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) تحمل کرده اند با تمامی انبیاء گذشته قابل مقایسه نیست. آنقدر پیامبر برای ابلاغ وحی زحمت می کشیدند که خداوند می فرماید: "طه! ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را به زحمت بیفکنى‏!" (2)
یعنی می فرماید چرا خودت را به مشقت می اندازی؟  تو تنها ابلاغ کن : " پیامبر وظیفه‏اى جز رسانیدن پیام [الهى‏] ندارد؛ [و مسؤول اعمال شما نیست‏]." (3) و بیش از این خودت را اذیت نکن.
با این وجود قرآن در حجه الوداع و در واقعه ی غدیر در مورد وصایت امام علی (علیه السلام) می فرماید: "اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است‏، کاملاً [به مردم‏] برسان‏! و اگر نکنى‏، رسالت او را انجام نداده‏اى‏!" (4) (5)
از نظر قرآن کریم، تمامی زحمات پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) یک طرف و اعلام ولایت علی بن ابیطالب (علیه السلام)  یک طرف است. باید دو کفه ی ترازو را در نظر بگیریم، اگر بیست و سه سال خون دل خوردن های پیامبر، ابلاغ پیامبر، جهاد پیامبر، و عبادت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)؛ در یک کفه ی ترازو قرار بگیرد و اعلام مقام ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) در کفه ی دیگر؛ به نص صریح قرآن این کفه بر همه ی آن کفه می چربد و بلکه با زبان بی زبانی، خداوند پیامبر را تهدید می کند که: اگر این رسالت را عملی نکردی، همه کارهای تو در واقع هیچ است.
حال ممکن است سوال شود پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) که دین را تبلیغ کردند؛  پس عبارت "فما بلغت رسالته" (رسالت را انجام ندادی) چیست؟ پاسخ آن است که اگر ولایت نباشد، رسالت لوث می شود. اگر امامت نباشد، قرآن تحریف معنوی می گردد. اگر امام  از جانب خداوند در کنار کتاب الهی قرار نگیرد ، محتوای آن اجرا نمی شود. پس بالا ترین نعمتی که خدا قرار می دهد و بوسیله آن عمر را ثمر بخش می کند و تلاش را به نتیجه می رساند، قرار دادن هدایت گر الهی است.
اگر تحلیلی تاریخی انجام دهیم، خواهیم دید که قرآن کتابی است، مشتمل بر مجموعه مقرراتی به عنوان فرمان، دستور العمل، تز، باید ونباید، حرام و حلال ، که از طرف پرودگار نازل گردیده است. اما بهره دهی و ثمر دهی این دستور العمل ها، به دو شرط اساسی وابسته است:
1. فهم دقیق دین خدا ونسخه الهی.
2. اجرای دقیق این نسخه.
عقل و نقل و تجربه ی تاریخی ثابت می کند که این دو شرط منهای نظارت و امامت ولی خدا ممکن نیست ؛ قانون خدا، کتاب خدا، حرام و حلال خدا و مکتب پرودگار، در صورتی در این عالم  سعادت، کمال و تعالی الهی ایجاد می کند که با مقام امامت و ولایت و نظارت ولی الله همراه باشد. ما تا زمانی که دین خدا رانفهمیده ایم چگونه می خواهیم از آن برخوردار شویم؟ فرض کنید که به پزشکی مراجعه کرده اید و ایمان دارید که پزشک درد شما را تشخیص داده است و نسخه ای که نوشته است، حساب شده می باشد. اما نمی توانید بفهمید که پزشک چه دستوری داده است. آیا اگر بر اساس فهم خود عمل کنید، نتیجه می گیرید؟
در اجرای دقیق نسخه الهی عوامل زیادی ایجاد مانع نماید؛ پس اگر ولی الله در کنار کتاب خدا قرار نگیرد، فهم دقیق کتاب خدا ممکن نخواهد بود.
همانگونه که خداوند برای ادامه حیات جسمانی ما، قلبی گذاشته است که خون را پمپاژ می کند تا مواد غذایی لازم را به همه ی سلولها برساند و اگر قلب از کار بایستد، بدن خواهد مرد، برای هدایت جامعه نیز قلبی قرار داده است. و او امام و " ولی الله " است. خوراک جان را امام به جامعه پمپاژ می کند. کسانی که امام را نمی پذیرند حتی اگر در بالاترین سطح از علم و دانش و صنعت و تکنولوژی قرار بگیرند از جان سالمی برخوردار نیستند.
ای بشر! اگر دل به امام و ولی خدا ندادی، مثل آن است که قلبت را برداشتی و قلب مصنوعی گذاشتی. قلب مصنوعی به اندازه خودش کارآیی دارد... 
__________________________________________________________

1- "ما اوذی نبی مثل ما اوذیت"، (بحار الانوار، جلد 39، صفحه 56)
2- "طه ! ما انزلنا علیک القرآن لتشقی" ، طه (20): 1و 2
3- "ما علی الرسول الا البلاغ"، المائده (7): 99
4- در بین مفسرین و علمای اهل تسنن به عنوان نمونه، می توان به افرادی نظیر: محمد بن جریر طبری در کتاب الولایه، ابوالحسن واحدی نیشابوری در اسباب النزول، حاکم حسکانی در شواهد التنزیل و... ، و در بین مفسرین شیعی می توان به عنوان نمونه به بزرگانی جون شیخ طوسی در تبیان، ثقه الاسلام طبرسی در مجمع البیان، علامه طباطبائی در المیزان و ... اشاره نمود که شان نزول آیه 67 سوره مائده (آیه تبلیغ) را درباره واقعه غدیر ذکر نموده اند.
5- "یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته"، المائده (6): 67

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/24ساعت  12:40 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد