عصر تهاجم فرهنگی

عصر امام باقر و امام صادق (ع) را می توان به حق عصر تهاجم فرهنگی نامید که هویت جامعه اسلامی و تمدن اسلامی را در معرض نیستی و نابودی قرارداده بود. هر چند که در عصر پیامبر (ص) تا عصر امام سجاد (ع) تنوع فرهنگی با فتح سرزمین های دیگر و یا روی آوری مردم به اسلام، خود را به خوبی نشان داده بود و افزون بر فرهنگ تمدنی مجوسی و مسیحی، فرهنگ های کلان و عمده دیگری چون فرهنگ مشرکان و یهودیان و نیز خرده فرهنگ های جزیی و علمی و روشی دیگر نیز وجود داشت بطوری که برخی از آن ها حتی انتسابی به آسمان نداشته و تنها متأثر از دانشمندی و یا فیلسوفی بوده است مانند اندیشه های فلاسفه اسکندریه در مصر و پهلویان ایرانی و بوداییان هندی و کنفسوسیان چینی، اما با این همه حضور سریع و رشد و شکوفایی ناگهانی اسلام به فرهنگ ها و تمدن های دیگر این فرصت را نداده بود تا خود را برای مقابله مهیا کنند.
موج اسلام چنان قاره کهن را در نوردید که حتی شعاع آن بخشهایی از اروپا را نیز فراگرفت حضور این فرهنگ تازه نفس و مردم مؤمن و قوی و با اراده در کنار رشد تمدنی و شکوفایی اقتصادی و صنعتی موجب شده بود تا دشمنان، غافل گیر شوند و بسیاری از فرهنگ ها چون فرهنگ مصری و شمال آفریقایی به طور کلی در برابر تمدن اسلام مضمحل شوند.
اما آرام گرفتن امواج پیاپی فرهنگی اسلام در دوره امویان، موجب شد تا فرهنگ های پیرامونی فرهنگ مرکزی اسلام، خود را بیابند و برخی از جوانه های آن در گوشه و کنار جامعه اسلامی و جهانی آن روز خود را آشکار سازند. در این میان نمی توان از نقش منفی امویان در برابر اسلام نیز غافل ماند. امویان که خود را از زمان ابوسفیان رقیب جدی اسلام و فرهنگ اسلامی می دیدند و هرگز به اسلام و فرهنگ اسلامی و هویت مستقل آن ایمان نیاورده بودند، با سربرآوردن فرهنگ های رقیبی که بتواند دست کم چالشی مهم در برابر اسلام ایجاد کند، خوشحال می شدند و حتی با کمک های مالی به برخی از نخبگان فرهنگی دیگر می کوشیدند تا این اتفاق، زودتر رخ دهد؛ به ویژه که فرهنگ تمدنی اسلام با بسیاری از رفتارهای آنان مخالفت و آن را بیرون از دایره اسلام قلمداد می کرد.
کاخ نشینی و ظلم و بیداد بی حد و اندازه دولت و دولتمردان و تقویت تبعیض میان اعراب و دیگر اقوام و نژادها، امری نبود که اسلام با آن موافق باشد؛ هرازگاهی ابوذری و عدی بن حاتمی و یا امام حسینی (ع) در برابر ایشان قد علم می کرد و خلافت اسلامی ایشان را به خلافت کسری و قیصر تشبیه و آنان را متهم، به کفر و ارتداد می کرد. از این رو امویان کوشیدند تا با ایجاد چیزی به نام نهضت ترجمه زمینه های تهاجم فرهنگی به اسلام و تمدن اسلامی را فراهم کنند و اسلام را در برابر این دیدگاه و فرهنگ ها قراردهند.
حمایت بی چون و چرا از سردمداران فرهنگ های دیگر و به کاخ کشاندن آنان و اجازه دادن به تدریس و آموزش و حتی دادن مجوز ورود به مسجد به آنان، عاملی مهم در برداشت های نادرست مردم شد.
مردم با توجه به گرایش نخبگان سیاسی جامعه که به عنوان خلیفه رسول الله (ص) فعالیت می کردند بر این باور شدند که فرهنگ های دیگر دارای برتری های ذاتی هستند و آن چه که می تواند تمدنی را ایجاد کند روش تمدنی دیگر فرهنگ ها به ویژه فرهنگ های کسرایی و قیصر است.

واکنش جامعه عرب در برابر تمدنهای غربی

دولت اموی کوشید تا با بهره گیری از دیوان سالاران ایرانی، نظام مالیاتی کسرایی را زنده کند و با استفاده از معماران به نام ایرانی و رومی، کاخ بزرگی را بسازد و مساجدی را به عظمت کلیساها بنا گذارد. اعراب چادرنشین از این تحولات تمدنی، بسیار خشنود بودند و توانایی فرهنگ های غربی را برای ایجاد چنین تمدن هایی پذیرفتند. مباحث فلسفی که برای عرب ها گیج کننده بود موجب شد عظمتی در اندیشمندان فرهنگ های یونانی و ایرانی و رومی بیابند که غیرقابل توصیف است. عربهای عصر اموی به طور ذاتی در محیطی زیست می کردند که عقل فلسفی را برنمی تابید و جزیی نگری، آنان را از کلی یابی باز می داشت.

ضرورت جهاد فرهنگی در برابر تهاجم امویان

این گونه است که تهاجم فرهنگی مدیریت شده از سوی امویان، هویت فرهنگی اسلام را در معرض تهدید و نابودی قرار داد. دیگر مشکل نظامی نبود که اسلام را تهدید می کرد. اگر در زمانی جهاد نظامی فرض عینی بود، اکنون جهاد فرهنگی لازم و ضروری بود؛ زیرا تمامی دشمنان فرهنگی اسلام شمشیر را به کناری نهاده بودند و به سبب شکست هایی که در بیش از یک سده با آن رو به رو بودند کوشیدند از راه های دیگر خود را بیازمایند تا حریف تازه نفس را به زانو درآورند. اکنون فرهنگ های تمدنی چندی در کنار هم قرار گرفته بودند و می خواستند این فرهنگ تازه اسلامی را به شکست بکشانند و در این میان خلافت سلطنتی اموی نیز آنان را یار و یاور بود.

نحوه برخورد امام باقر (ع) با فلسفه ایرانی و یونانی

تفکر پیچیده فلسفی درباره اصول اعتقادی و بینشی که ناظر به هستی شناسی بود، عرب های مؤمن را سرگردان می کرد. از اینرو علم کلام اسلامی در برابر تهدید اصول فلسفی ایرانی و یونانی ایجاد می شود و امام باقر (ع) می کوشد تا مبانی فلسفی ایرانی و یونانی را که به هستی شناسی و وجودشناسی می پردازد مورد نقد و تحلیل قرار دهد. وی با همان ادبیات فلسفی به مقابله با فلسفه ایرانی و یونانی می رود. با این تفاوت که عناصر مثبت آن را می پذیرد و عناصر منفی را کنار گذاشته و با نقد علمی، نخبگان فرهنگی آنان را به زانو درمی آورد. شاگردانی بزرگ تربیت می کند که هر یک در برابر چند عالم فیلسوف ایرانی و یونانی و مسیحی و یهودی می تواند به دفاع از آموزه های فلسفی اسلام بپردازد.
هشام بن حکم کلامی شیعی و دیگرانی می توانند در برابر تهاجم فرهنگی به مقابله بپردازند و هویت کلامی شیعی و اسلامی را حفظ کنند. اگر دشمن می کوشید تا با نظام فلسفی، جبرگرایی را در جامعه حاکم کند و جریان جبرگرایی را به شکل گفتمان غالب درآورد و اندیشه های رواقیون را به عنوان بخش فرهنگی غالب بر جامعه تحمیل نماید تا در استبدادگرایی و خلافت سلطنتی تبعیض گرایانه از آن سود برد، امام باقر (ع) نیز کوشید تا با بهره گیری از همان نظام و ادبیات فرهنگی فلسفی به مقابله با جبرگرایی برخیزد از سوی دیگر می بایست با اندیشه فلسفی پهلویانی که اختیارگرایی افراطی را دامن می زدند و اصول عقلی و عقلایی را به عنوان اصول کامل که جامعه را از اصول وحیانی بی نیاز می کند بشناساند به مبارزه برمی خاست. پهلوی های ایرانی براساس مجوسیت تحریف شده، بر این باور بودند که انسان به طور کامل مختار آفریده شده است و هیچ گونه قانون و سنتی آدمی را به امری وادار نمی سازد. این اندیشه با خداوند و آفریدگاری سازگار بود که آفریده هائی را خلق و آنان را رها ساخته است و نظام طبیعی جهان را به گونه ای آفریده است که انسان به تنهایی می تواند آن را با عقل، مدیریت کند.
هر دو اندیشه فلسفی یونانی با عناصر جبرگرایی آن و اندیشه فلسفی ایرانی پهلوی با عناصر اختیارگرایی آن، دارای عناصر مثبت فلسفی بودند ولی هیچ یک از جامعیتی که اسلام بیان می داشت همراه نبودند. عقل گرایی در میان بخشی از امت به نام معتزلیان نفوذ کرد که به نوعی در مقابل جریان سیاسی اموی قرار داشتند. در حقیقت گرایش به اعتزال و عقل گرایی فلسفی را می بایست در گروهی از امت یافت که مخالف سیاست های اموی بودند. بنابراین ریشه گرایش فلسفی اعتزال که به شکل فرهنگی خود را نشان می دهد عناصر سیاسی و ظلم و بیدادهای اموی بود که براساس جبرگرایی فلسفی رواقی شکل یافته بود. آن چه جنگ فرهنگی را دامن می زد جنگ سیاسی و قدرت بود. دولت مردان در نهایت، اندیشه فلسفی اشعری را که جبرگرایی را تقویت می کرد مورد حمایت قرار دادند و در مقابل، معتزلیان را در تنگنا گذاشته و وجوهات و کمک های نقدی را از آنان دریغ داشته و حتی برخی را کشته و برخی را به زندان افکندند.

پیدایش علم کلام اسلامی

این گونه است که علم کلام در عصر امام باقر (ع) به شکلی جدید از درون آموزه های اسلامی پدید می آید. امام (ع) می کوشد تا در برابر عقل گرایی و اختیارگرایی محض فلسفی معتزلیان که از نظر سیاسی در کنار امام (ع) قرار داشتند واکنش هائی برپایه اصول اسلامی انجام دهد. از این رو به نقد علمی فلسفی اندیشه های اعتزالی و اشعری می پردازد که بومی سازی شده، اندیشه های جبرگرایی رواقی یونانی و اختیارگرایی ایرانی مجوسی بود.
بی گمان علم کلام از بنیانهای امام باقر (ع) است؛ زیرا دو گروه مقابل یعنی آن چه که بعدها به نام معتزلیان و اشاعره شناخته می شوند چیزی جز واگویان اندیشه های فلسفی یونانی و ایرانی نبودند. امام (ع) با علم امامت خویش توانست براساس گزاره های شناختی قرآن و اسلام و آموزه ها و اصول و حیانی، بینش و نگرش فلسفی اسلام نسبت به جهان را براساس آیات قرآنی و آموزه های وحیانی امامان پیش از خود، به شکل علمی و آکادمیک در اختیار جامعه قرار دهد. نخستین کتاب های کلامی فلسفی مبتنی بر اسلام و آموزه های آن، توسط پرورش یافتگان مکتب امام باقر (ع) نوشته شد و نخستین دانشمندان کلامی که از آن ها به نام متکلمین یاد می شود به دست امام (ع) به جهان معرفی شدند.

تلاش امویان برای لغو قوانین اسلامی

دومین بخشی که مورد توجه دولتمردان قرار گرفت و برای نابودی فرهنگی تمدن اسلامی به آن توجه یافتند حوزه قوانین است. دولت و خلافت سلطنتی اموی برای دست یابی به قدرت و ثروت می بایست نظام حقوقی و قانونی خاصی را ایجاد می کرد تا آنان را در مسیر غارت قانونی و استعمار و استثمار مردم به ویژه غیرعرب و غیرمسلمان یاری کند. در این میان قوانین دو دولت ایرانی و رومی بسیار می توانست برای آنان کارگشا باشد. قوانین اداری ایرانی و دیوان محاسبات آن بسیار پیچیده و براساس نظام ریاضی خاص و پیشرفته ای تدوین شده بود. دانشمندان بزرگی چون بزرگمهر حکیم و غیر او در طول بیش از دو هزار سال نظامی را پی افکنده بودند که شاهنشاهی بزرگی چون هخامنشی و ساسانی را یاری می رساند. این نظام حقوقی و مدیریت کشور از هر نظر پیچیده و علمی بود که بیش از دو هزار سال دوام آورد و ملت های بزرگی را از شرق دور تا غرب را در مدیریت نظام شاهنشاهی حفظ کرد.
انبوه نوشته هائی که بسیاری از آنان در اختیار بود، بهترین ابزار خلافت سلطنتی اموی شد.
دانشمندان ایرانی و رومی به کار گرفته شدند. قوانین ایرانی و رومی ترجمه شدند و دانشمندان اسلامی روی آنان کار کردند تا برخی از مظاهر روشن و صریح مخالف با قرآن را حذف کنند و یا تعدیل نمایند. بدین ترتیب نظام حقوقی و قانونی اسلام که در دوره های نخست و عصر پیامبر (ص) عمل می شد به کناری نهاده شد.
تهاجم به حوزه حقوق و قوانین به معنای آن بود که روش مدیریت سیاسی و اقتصادی و آموزشی و تربیتی جامعه که اسلامی و ارزشی بود به کناری نهاده می شد و به جای آن روش و شیوه های ایرانی و رومی به کار می رفت. بی گمان روش ها و شیوه های غربی و شرقی نمی توانست آرمان های اسلامی را تحقق بخشد چنان که هویت مستقل فرهنگ اسلامی را نیز تهدید می کرد و به نابودی می کشاند.

تدوین مکتب حقوقی اسلامی

امام باقر (ع) و سپس به پیروی ایشان امام صادق (ع) درمقابل این تهاجم فرهنگی نیز قیام کردند و مکتب حقوقی اسلامی را تبیین و به شکل علمی آن روز ارایه دادند. حقوق اسلامی به شکلی بازسازی و در قالب جدید عرضه شد. به گونه ای که دولت بزرگ اسلامی را به راحتی می توانست برای رسیدن به اهداف خود یاری رساند. کاری که آن حضرت (ع) انجام داد می تواند از نظری همانند نگارش قانون اساسی و قوانین حقوقی و مدنی به شکل جدید در دوره معاصر باشد، هر چند که به جهاتی عمیق تر و علمی تر بود. اگر دولت مردان اموی مدعی این بودند که قوانین اسلامی به گونه ای است که نمی توان جامعه چند فرهنگی و چند ملیتی و قومی را مدیریت کرد اکنون با نگارش کتب مختلف فقهی این کار فراهم شد و اسلام به شکل جدیدی برای مدیریت دولت بزرگ خلافت جهانی آماده گردید. امام باقر و امام صادق (ع) توانستند دانشمندانی را تربیت کنند که توان نگارش حقوق اسلامی در شکل دولتی آن را مهیا کرده بودند. از این رو نخستین کتاب اصولی یعنی روش استنباط حقوق و فقه و مبانی استخراجی توسط شاگردان امام باقر و امام صادق (ع) نوشته می شود و نخستین کتب فقهی تألیف می گردد. حتی برخی از شاگردان ایشان از مکتب اسلامی همراه دولت مردان می شوند و یا گروههای مخالف شیعه و اندیشه امامت، برای بهره گیری به مکتب امام باقر و امام صادق (ع) می آیند و این گونه است که حتی فقه اصل سنت و اصول ایشان توسط کسانی نوشته می شود که شاگردان مستقیم و یا غیرمستقیم آن بزرگواران بوده اند که از مشهورترین آنان ابوحنیفه صاحب مکتب فقهی حنفی است.
بعدها دانشمند شیعی معروف یعنی شیخ طوسی با توجه به نیازهای زمان خویش با بهره گیری از اصول و روش های امامان (ع) خود روش دیگری پی می ریزد که در کتاب فقهی مبسوط خود آن را به شکل کامل نشان می دهد این روش ابتکاری طوسی تا زمان حال ادامه یافت. البته در سالهای اخیر با توجه به تغییرات مهم و قدرت یافتن دولت شیعی، اندیشه بازسازی روشی به ویژه در طلاب جوان تقویت شده است تا قوانین، کلام و دیگر علوم اسلامی با توجه به جهانی شدن نظریات شیعی و اسلامی مجددا تدوین شود. این اندیشه هر چند که نوپاست ولی امید است با توجه به راهکارهای امامان معصوم (ع) و تفکر روشی شیخ طوسی ها تقویت شود و دانشمندانی با این تفکر، امور علمی و فرهنگی حوزه ها و سپس جامعه جهانی را به دست گیرند.

توجه امام باقر (ع) به حوزه تمدنی

از آن جایی که بینش و نگرش اسلام برپایه فرهنگ تمدنی است، امام باقر (ع) به حوزه تمدنی نیز توجه داشت و شاگردانی بسیار در حوزه های دیگر چون شیمی و مانند آن تربیت کرد. البته موقعیت و زمان امام باقر (ع) اقتضا می کرد که بیش تر به حوزه های کلامی و فقهی و اصولی توجه کند و امام صادق (ع) این فرصت را یافت که پس از تثبیت این بخش به بخش های دیگر بپردازد. این بدان معناست که توجه عموم شیعیان به همه حوزه های فرهنگی و تمدنی لازم و ضروری است و نمی بایست حوزه های تمدنی چون علم و صنعت مورد غفلت و بی توجهی و یا کم توجهی قرار گیرد. تخصصی شدن امور ضروری است و می بایست برای هر حوزه فرهنگی و تمدنی دانشمندانی را نه برای ایران و مدیریت ملی و یا منطقه ای بلکه جهانی آماده ساخت؛ زیرا آینده از آن فرهنگ تمدنی اسلام در همه جهان است.
منبع: روزنامه کیهان

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  3:0 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

تربیت و ربانی نمودن انسان ها از وظایف پیامبران و اولیای الهی است. خداوند در آیاتی تربیت تمامی انسان ها را هدف بعثت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) برمی شمارد. بنابراین همه کسانی که در چارچوب آموزه های وحیانی، اهداف زندگی خویش راسامان می دهند، تلاش می کنند تا افزون بر عروج ملکوتی، دستگیر دیگران در این سیر الی الله باشند و خدایی شدن را چنان که خود آزموده اند، به دیگران نیز بیاموزند و شهد شیرین مظهریت یافتن و ربانی شدن را به دیگران بچشانند.
یکی از انسان های کاملی که از سوی خداوند ماموریت می یابد تا نه تنها دستگیر شیعیان و امت اسلام باشد بلکه در مقام هدایت و ارائه طریق و ایصال الی المطلوب قرار گیرد، امام باقرالعلوم(ع) است که تمامی علوم اولین و آخرین را شکافته و به سر منزل دانش مطلق رسیده و در مقام روح القدسی، همه بشریت را از علوم سرچشمه هستی بهره مند ساخته است.
نویسنده در این نوشتار تنها به گوشه ای از زندگی عالم آل محمد(ص) اشاره کرده و شیوه و سیره تربیتی آن امام همام را براساس آموزه های قرآنی و روایی تحلیل و تبیین نموده است. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

تربیت ربانی

تربیت هرچند که از واژه ربو به معنای فزونی و نمو آمده (لسان العرب، ابن منظور، ج 5، ص 126 ذیل واژه ربا و مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب اصفهانی، ص 340 ذیل واژه ربو) اما ارتباط تنگاتنگی با رب و ربوبیت دارد، چرا که ربوبیت نیز به معنای تربیت و ایجاد چیزی به صورت تدریجی تا رسیدن آن به کمال آمده است (همان، ص 336 ذیل واژه رب) بر این اساس، تربیت، پرورش دادن استعدادهای درونی و به فعلیت رسیدن قوا می باشد (تعلیم و تربیت در اسلام، شهید مطهری، ص 57) و این جز در مورد چیزهایی که قابل رشد و نمو کمی و کیفی باشند نمی تواند اتفاق افتد. از این رو ربوبیت و تربیت تنها در اموری چون زراعت و فرزند و مانند آن اتفاق می افتد که از چنین استعداد و قوه ای برخوردار هستند. (لسان العرب، ج 5، ص 128)
تربیت و ربوبیت از مهم ترین مقوله های آموزه های وحیانی است، چرا که هدف از استقرار انسان در زمین، دست یابی او به این مهم می باشد تا در یک فرآیندی، استعدادهای خویش را آشکار ساخته و پس از متاله و خدایی شدن، خود نیز در مقام مظهریت ربوبیت مطلق الهی قرار گیرد و به تربیت ما سوی الله پرداخته و ربوبیت آنها را به عهده گیرد.
از آیاتی از جمله 21 و 49 و 76 و 105 و 139 سوره بقره و 49 و 50 سوره آل عمران و ده ها آیه دیگر چنین برمی آید که خداوند نخستین مربی انسان هاست چنان که خدا سرچشمه و منشأ همه تربیت ها و ربوبیت ها می باشد.
خداوند هم چنین به عللی خود تربیت برخی از افراد انسانی را به طور مستقیم به عهده می گیرد و تحت کفالت خویش آنان را چنان که خود می خواهد می سازد و مصنوع خود قرار می دهد. (اسراء، آیه 65 و زمر، آیه 10 و آیات دیگر) از جمله کسانی که تحت تربیت مستقیم خداوندی قرار می گیرند پیامبران الهی هستند. (بقره، آیه 136 و آل عمران، آیه 84 و ابراهیم، آیات 12 و 13) از این رو خداوند از انتخاب حضرت آدم و تربیت ویژه او از سوی خود در آیاتی از جمله 122 سوره طه و 37 سوره بقره سخن به میان می آورد؛ چرا که حتی پذیرش توبه حضرت آدم(ع) به خاطر ارتکاب نهی تنزیهی و ارشادی و راهنمایی او برای حرکت به سوی خدا، خود بهترین گواه بر این انتخاب و تربیت ویژه است. (بقره، آیه 37)
همچنین تربیت حضرت ابراهیم(علیه السلام) این گونه اتفاق افتاد، چراکه وی به طور مستقیم تحت تربیت و کفالت الهی قرار گرفت و تربیت های ویژه ای یافت که در آیاتی ازجمله آیه 6 سوره یوسف و 51 سوره انبیاء و نیز 126 تا 131 سوره بقره و آیات بسیار دیگر به آن اشاره شده است.
تربیت حضرت اسحاق(علیه السلام) و اسماعیل صادق الوعد(علیه السلام) از دیگر مصادیق تربیت و پرورش خاص پیامبران است که در آیاتی از جمله آیه 6 سوره یوسف و 45 و 46 سوره ص و هم چنین آیات 54 و 55 سوره مریم بدان اشاره کرده است.
البته انسان هایی پاک غیر از پیامبران نیز به عللی تحت کفالت و پرورش خاص الهی قرار می گیرند که از جمله آن ها می توان به اصحاب کهف اشاره کرد. (کهف، آیات 9 تا 11 و نیز همان 14 تا 16).
همچنین گروهی از انسان ها به نام اولوالالباب نیز تحت تربیت خاص الهی قرار می گیرند که در آیاتی از جمله آیه 7 سوره آل عمران و نیز 190 تا 195 همین سوره و 19 تا 22 سوره رعد به این تربیت خاص توجه داده شده است.
اینها بیانگر این معناست که خداوند خود تربیت ربانی برخی از انسان ها را به طور خاص به عهده می گیرد تا در مسیر الهی دستگیر دیگران شوند، چراکه سنت الهی بر این قرار گرفته تا هستی از طریق اسباب، مدیریت و ربوبیت شود و پیامبران و اشخاص تربیت شده الهی همان اسباب الهی هستند تا به عنوان حبل الله و عروه الوثقی عمل کنند.
هریک از انسان ها باید در دایره فعلیت خود دیگران را تربیت کنند و دست کم در محدوده خانواده و خویشان این وظیفه و مأموریت را انجام دهند. خیرخواهی برای اعضای خانواده و تربیت دینی آنان تکلیفی بایسته برعهده مؤمنان است که در آیه 6 سوره تحریم بدان اشاره شده است. هریک در حد توان و استعداد خویش می بایست به تربیت و پرورش نفوس دیگران بپردازد، چنان که پیامبران این گونه عمل می کردند. (بقره، آیات 129 و 151 و آل عمران، آیه 164 و جمعه، آیه 2)

شیوه های تربیتی

انسان های در مقام مظهریت ربوبیت و خلافت الهی باید به گونه ای عمل کنند تا همه موجودات هستی از عمل ایشان بهره برند. تربیت انسان دامنه گسترده ای دارد که شامل تربیت حیوانات (ص، آیات 30 تا 32 و مائده، آیه 4) و گیاهان تا جنیان و فرشتگان می شود، چراکه همه آنها تحت تسخیر انسان به طور تکوینی قرار دارند و سجده ایشان بر انسان نمادی از این تسخیر تکوینی است. (بقره، 34)
تربیت انسان باید از خانواده آغاز و به همه هستی بینجامد (تحریم، آیه 6 و آیات دیگر) این تربیت شامل اموری چون آموزش نماز، پرداخت زکات، اطاعت از خدا، آموزش حجاب، ترغیب به رعایت تقوا، پرهیز از گفتار تحریک آمیز جنسی، ملازم بودن در خانه در مورد زنان، داشتن وقار، پرهیزاز جلوه گری ها و خودنمایی های جاهلی و مانند آن است. (احزاب، آیات 32و 33)
سرپرست خانواده به سبب دارا بودن نقش مؤثر و سازنده در تربیت دینی اعضای خانواده (تحریم، آیه 6) باید همواره مراقبت و پی گیری نماید تا اهل خانواده بر اقامه و برپایی نماز اقدام کرده و در این باره کوتاهی نکنند. (ابراهیم، آیات 37 و 40 و نیز مریم، آیه 55 و طه، آیه 132) در این میان نقش مادر در برهه ای از زمان در حوزه تربیت فرزند پررنگ است و می بایست شرایط به گونه ای فراهم آید تا مادر به این نقش و وظیفه خود به درستی عمل کند (طه، آیه 40) چنان که والدین باید بیش ترین دقت و صبر را در دوره خردسالی کودک به خرج دهند، چرا که بهترین زمان تربیت فرزندان همین سالیان کودکی و نوجوانی است. (اسراء آیه 24) زیرا فرزندان تحت تأثیر عقاید و رفتارهای والدین و سرپرستان خویش قرار دارند. (بقره، آیات 132 و 133 و یوسف، آیه 38 و حج، آیه 78)
نیکوکاری پدر و مادر تأثیر بسیاری در سرنوشت تربیتی کودک به جا می گذارد (مریم، آیات 28 و 29) و پدر و مادر افزون بر نصیحت و اهتمام به آموزش مستقیم فرزندان و اصلاح رفتارهای آنان (بقره، آیات 132 و 133) می بایست از طریق مواعظ گفتاری و عملی (لقمان، آیه 13) و رفتارهای نیک (مریم، آیات 28 و 29) کودکان خویش را تربیت کنند.
این تربیت باید همه حوزه ها و ابعاد زندگی را دربرگیرد. بنابراین آموزش جنسی و بیان تفاوت های زن و مرد و لزوم مراعات حریم خصوصی دیگران به ویژه حریم خصوصی جنسی از مهم ترین وظایف والدین است. کودکان باید دریابند که حریم خصوصی چیست و این حریم خصوصی امری مهم و اساسی است که حتی باید نسبت به والدین نیز مراعات شود، چرا که ایشان نیز دارای حریم خصوصی هستند که فرزندان نمی توانند آن را بشکنند و به آن تجاوز نمایند.
تعلیم آداب ورود به حریم خصوصی پدر و مادر به کودکان می آموزد تا حریم خصوصی دیگران را بشناسند و پای بند مقررات و آداب آن گردند؛ چرا که کودکان نخست به مالکیت عمومی می رسند و سپس به مالکیت خصوصی آگاهی و شناخت می یابند. از این رو لازم است تا محدوده مالکیت های عمومی و خصوصی، این گونه آموزش داده شود و کودکان با آن تربیت شوند.
رحمت و محبت کردن اساس تربیت است و این در فرزندان بیش از دیگر اشخاص بروز و ظهور می کند. (اسراء، آیات 23 و 24 و اسراء، آیه 24) بنابراین اساس تربیت را باید بر محبت و رحمت قرار داد و امید نداشت تا با خشونت و بغض کسی را تربیت کرد و آموزش داد.
در تربیت هم چنین باید از روش هایی بهره جست که بر پایه فطرت و عقلانیت باشد و در بسیاری از موارد ذکر حکمت و علل و فلسفه احکام واجبی و تحریمی و بایدها و نبایدها می تواند در ترغیب و تشویق دیگران به آن موثر باشد. از این رو روش آموزه های قرآنی در حوزه تربیتی بر این قرار گرفته تا آن جایی که امکان دارد، حکمت و فلسفه احکام بیان شود تا انگیزه در مخاطبان برای عمل افزایش یابد. (انعام، آیات 143 و 144 و نیز 148 تا 150 و نیز یونس، آیه 59)
هر کسی می بایست گروهی را برای یاری خود در امر تعلیم و تربیت، پرورش دهد، از این رو پیامبران وظیفه داشتند تا به تربیت و تعلیم ربانی گروهی از مردم به عنوان عالمان ربانی بپردازند تا ایشان را در امر تربیت دینی مردم یاری رسانند. (آل عمران، آیه 79)
این عالمان ربانی تربیت شده توسط پیامبران، خود نیز باید گروه هایی را پرورش و تربیت نمایند که به این عمل تربیتی اقدام کنند. این بدان معناست که هر کسی باید شبکه ای از عالمان و مربیان ربانی را پرورش داده و ایجاد نماید تا این گونه در همه سطوح و لایه های جامعه افراد تربیت شده حضور داشته باشند و اجازه ندهند تا کسانی به نام عالمان ربانی به سوءاستفاده بپردازند و یا مردم را از مسیر الهی و تربیت دینی دور سازند.
خداوند در آیه 63 سوره مائده و نیز 44 همین سوره، از وظایف عالمان تربیت شده دینی و ربانیون، تربیت مردم دانسته و از ایشان خواسته تا با امر به معروف و نهی از منکر مردم را در مسیر هدایت قرار دهند تا این گونه رسالت پیامبران در جامعه عمل شود. ایشان نیز همانند پیامبران نمی توانند اجرتی برای کار تربیت دینی خویش بخواهند و دین فروشی کنند.
آسان گیری (بقره، آیه 178)، ارایه الگوهای پسندیده (آل عمران، آیات 146 و 147) اعتدال و دوری از افراط و تفریط (فرقان، آیه 60 و لقمان، آیات 17 و 19)، تبیین علت رفتارها (لقمان، آیات 13 تا 19)، مراقبت و مواظبت نفس از ناپاکی ها (مائده، آیه 105) نمونه هائی از روش های قرآنی برای تربیت است.

سیره تربیتی امام باقر(علیه السلام)

امام باقر(ع) که قرآن مجسم و ناطق است، براساس همین روش قرآنی به تربیت دیگران پرداخت. وی که خود از صنایع و سازه های الهی بود، می بایست دیگران را در مسیر الهی هدایت ایصالی قرار می داد. در روایت از معصوم(ع) آمده است: «نحن صنایع الله و الناس بعد صنایع لنا» یا «نحن صنایع الله و الخلق صنایع لنا»؛ بنابراین آن حضرت نیز به تربیت مردمان اقدام می کرد تا سازه های الهی و ربانی تحقق یابد.

تربیت قرآنی

آن حضرت در مقام عمل به شیوه آموزشی و تربیتی قرآنی، به آموزش و تربیت عالمان ربانی پرداخت تا در عالم به مسئولیت تربیتی اقدام کنند.
در تربیت فرزندان نیز براساس الگوهای قرآنی عمل می کرد و آن را تجسم می بخشید. محمدبن مسلم از اصحاب بزرگ آن حضرت نقل می کند که من در خدمت امام باقر(علیه السلام) بودم. در این هنگام فرزند خردسالش، جعفر(علیه السلام) وارد شد و در دستش عصایی بود که با آن بازی می کرد. امام باقر(علیه السلام) او را به گرمی در آغوش گرفت و به سینه خود فشرد و خطاب به او فرمود: «پدر و مادرم به فدایت باد) با این چوب) کار لهو انجام مده و بازی مکن، سپس فرمود: «ای محمد، پس از من او امام توست. از او پیروی کن و از دانش او استفاده نما، به خدا سوگند او همان صادقی است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) او را توصیف نمود که شیعیان او در دنیا و آخرت پیروزند و دشمنانش در زمان هر پیامبری ملعون هستند. در (این هنگام) جعفر(علیه السلام) خندید و صورتش قرمز شد، آنگاه امام باقر(علیه السلام) به من فرمود: از او سؤال کن، من از او پرسیدم ای پسر رسول خدا، خنده از کدام عضو بدن منشأ می گیرد. جعفر(ع) فرمود: ای محمد، عقل از قلب، اندوه از کبد و نفس از ریه و خنده از طحال منشأ می گیرد. (وقتی این پاسخ را از او شنیدم) از جایم برخاستم و او را بوسیدم.» (بحارالانوار، ج47، ص15، ح12؛ به نقل از کفایه الاثر، ص.321)

تربیت بر پایه اعتدال

امام باقر(علیه السلام) در هر کاری از جمله تربیت و محبت بر پایه اعتدال عمل می کرد و هرگز از آن بیرون نمی رفت، چنان که خود در این باره می فرماید: «شرالآباء من دعاه البر الی الافراط، بدترین پدران آن هایی هستند که در نیکی و محبت نسبت به فرزندان خود زیاده روی نمایند.» (تفسیر نورالثقلین، ج2، ص408؛ و نیز مستدرک الوسائل، ج15، ص172)
هرچند تفاوت های گاه بسیار مهم و اساسی میان فرزندان وجود دارد، ولی کسی که در مقام تربیت است می بایست به گونه ای رفتار کند که حسادت فرزندان برانگیخته نشود و بلکه حتی گاه لازم است تا کودکی که شرایطی خاص دارد و آسیب پذیرتر است موردتوجه قرار گیرد تا به دیگران آسیب نرساند. امام صادق(علیه السلام) به نقل از پدر گرامی اش می فرماید: به خدا قسم، رفتار من با بعضی از فرزندانم از روی تکلف و بی میلی است. او را روی زانوی خود می نشانم، محبت بسیار می کنم، از وی شکرگزاری و قدردانی می نمایم، درحالی که این همه احترام و محبت، شایسته فرزند دیگر من است. به این تکلف تن می دهم تا آنکه فرزند شایسته ام از شر آنان مصون باشد و آنان رفتاری را که برادران یوسف با یوسف انجام دادند مرتکب نشوند. خداوند سوره یوسف را نفرستاد مگر به عنوان مثال که بعضی از ما نسبت به بعضی دیگر حسد نورزیم چنانکه برادران یوسف به او حسد کرده و ستم نمودند.

صحبت و نصیحت با فرزندان

امام باقر(علیه السلام) در فرصت های مناسب با فرزندان خود صحبت می کردند و گاهی به شکل گروهی و عمدتاً به شکل فردی به نصیحت آنها می پرداختند. اسماعیل بن خالد نقل می کند از امام صادق(علیه السلام) شنیدم که فرمود: پدرم ما (فرزندان) را جمع می کرد و به ما می فرمود: ای فرزندان از تعرض نسبت به حقوق دیگران بپرهیزید، بر مشکلات و سختی ها صبر پیشه کنید و اگر خویشان، شما را به کاری که ضررش برای شما بیش از نفعش باشد دعوت کردند اجابت نکنید.» (حلیه الابرار، ج 2، ص 126)
از جمله سفارش های آن حضرت به فرزندش امام صادق(علیه السلام) این جملات است: «خداوند سه چیز را در سه چیز دیگر پنهان کرده است، رضایش را در اطاعت مخفی کرد، پس هیچ طاعتی را کوچک نشمار، شاید که رضایتش در همان طاعت باشد، خشم و غضبش را در معصیت پنهان نمود، پس هیچ نوع معصیتی را کوچک نپندار، شاید که غضبش در همان باشد و اولیاء خود را در میان بندگانش پنهان کرد، پس احدی از بندگان او را حقیر مدان که شاید همان بنده، ولی او باشد.» (کشف الغمه، ج2، ص 360، سیره الائمه الاثنی عشر، ج2، ص 230-229).
آن حضرت به فرزندش فرمود: «فرزندم از کسالت و اندوه بپرهیز که این دو، کلید هر شری هستند، زیرا اگر سست و تنبل باشی به ادای حق نخواهی پرداخت و اگر محزون و اندوهناک باشی، برحق، صبر پیشه نخواهی کرد.» (همان، ص 344)
سفیان ثوری نقل می کند که امام صادق(علیه السلام) را ملاقات کردم و از او خواستم مرا نصیحت کند.. .آن حضرت فرمود: ای سفیان! پدرم مرا به سه چیز سفارش و از سه چیز برحذر داشت، از جمله آن سفارشات این بود که فرزندم، هرکه با رفیق بد همراه شود سالم نمی ماند و هرکه در موضع اتهام رود مورد اتهام قرار می گیرد و هرکه بر زبان خود کنترل نداشته باشد پشیمان می شود.» (الخصال، صدوق، ص 169).

ضرورت تربیت با کردار

مربیان موفق در جهاد مقدس تربیت بیش از آن که به گفتار، دعوت به نیکی کنند با عمل صالح دعوت کرده اند، پیش از آنکه سخن بگویند عمل نمودند، پیش از آن که به تربیت دیگران اقدام کنند به اصلاح خویش پرداختند، بنابراین والدین که خود اولین مربیان فرزندان هستند می بایست با زبان عمل با فرزندانشان سخن بگویند، فرزندان باید در عمل ببینند که والدین به آنچه می گویند پای بند هستند و خود عمل می کنند و گفتارشان با عملشان مطابقت دارد.
اصولاً اساسی ترین عامل تربیتی معصومان (ع) و درواقع مهمترین راز موفقیتشان در تربیت فرزندان همان تربیت با عمل و پای بندیشان به آنچه می گفتند بوده است و این شیوه در سیره تربیتی امام باقر(ع) نیز کاملاً آشکار است، فرزندان آن حضرت با دیدن اعمال پدر برای انجام اعمال صالح و رفتار درست الگو می گرفته و به راز بندگی خداوند دست می یافتند.
از فرزند بزرگوار امام باقر(ع) نقل شده که روزی بر پدرم وارد شدم و دیدم که در آن روز پدرم هشت هزار دینار به تهی دستان مدینه صدقه داده و اهل خانه ای را که تعداد آنها به یازده نفر می رسید آزاد کرده است.» (بحار الانوار، ج 46، ص 290)
اسحاق بن عمار از امام صادق(ع) نقل کرده است: من پیوسته رختخواب پدرم را پهن می کردم و منتظر می ماندم تا ایشان به رختخواب بروند و بخوابند، سپس برمی خاستم و به رختخواب خود می رفتم، شبی آن حضرت تأخیر کردند و من در طلب او به مسجد رفتم، درحالی که مردم خواب بودند، او را در حال سجده دیدم و غیر او کسی در مسجد نبود. من صدای او را می شنیدم که می گفت: «سبحانک اللهم انت ربی حقا حقا، سجدت لک یا رب تعبدا و رقا، اللهم ان عملی ضعیف فضاعفه لی، اللهم قنی عذابک یوم تبعث عبادک و تب علی انک انت التواب الرحیم.» (حلیه الابرار، ج 2، ص 112)
ابن قداح از امام صادق(ع) نقل کرده که: «پدرم (امام باقر(ع)) بسیار یاد خدا می کرد، همراه او راه می رفتم، او را در حال ذکر می دیدم، با او غذا می خوردم، او را در حال یاد خداوند می دیدم، با مردم سخن می گفت و این کار، او را از یاد خدا غافل نمی کرد. من مشاهده می کردم که زبان او مدام درحال گفتن ذکر لااله الاالله بود. پدرم ما را جمع می کرد و ما را به ذکر و یاد خدا امر می فرمود و این کار تا طلوع خورشید ادامه داشت، هر کدام از ما را که قرائت قرآن آموخته بود به خواندن قرآن و هر کدام که قرآن نیاموخته بود به گفتن ذکر امر می کرد.» (الکافی، ج 2، ص 299؛ بحار الانوار، ج 46، ص 8- 297؛ جلیه الابرار، ج 2، ص 111- 110)
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «هرگاه مسئله ای پدرم را محزون می ساخت، ایشان زنان و فرزندان را جمع می کرد. آنگاه خود دعا می کردند و آنها آمین می گفتند.» (بحار الانوار، به نقل از الکافی، ج 2، ص 487) همچنین بریدبن معاویه عجلی نقل می کند: «هرگاه امام باقر(علیه السلام) قصد مسافرت داشتند خانواده خود را در منزلی جمع می نمودند و این چنین دعا می کردند: «اللهم انی استودعک نفسی و اهلی و مالی و ولدی، الشاهد منا و الغائب، اللهم احفظنا و احفظ علینا، اللهم اجعلنا فی جوارک، اللهم لا تسلبنانعمتک و لاتغیر ما بنا من عافیتک و فضلک». پروردگارا خود و اهلم و مالم و فرزندانم، حاضر و غایب آنها را به تو سپرده ام، پروردگارا ما را حفظ کن و سلامتی ما را مستدام دار، پروردگار ما را در جوار خودت جای ده و نعمتت را از ما مگیر و عافیت و فضلت را نسبت به ما تغییر مده.» (حلیه الابرار، ج 2، ص .134)
این ها تنها نمونه هایی از سیره تربیتی امام باقر(علیه السلام) است که برگرفته از آموزه های قرآنی است. از این روست که اهل بیت(ع) را تجسم و ناطق قرآن گفته اند، چرا که قرآن، بخشی از وجود ذاتی و نوری ایشان است.
هر چند بیان همه آن چه از قرآن در حوزه تربیت بیان شده و حضرت امام باقر(علیه السلام) آن را در زندگی خویش به نمایش گذاشته را نمی توان در این مقاله کوتاه بیان کرد ولی همین اندازه خود به تنهایی می تواند حقیقت وجودی آن نور پاک الهی را به تصویر بکشد. باشد با پیروی از ایشان تحت ربوبیت وی قرار گرفته و ربانی شویم.
منبع:روزنامه کیهان

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:57 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

نصیحتی از حضرت امام باقر علیه السلام

حضرت سه بار تکرار کردند که برای دیگران، پشت سرشان دعا کن تا روزی برایتان سرازیر شود!

مقدمه:

از ماندگارترین و مفیدترین و هدایتگرترین گنجینه‌های معنوی تشیّع، وصیّت ها و نصیحت هایی است که از امامان معصوم علیه‌السلام به یادگار مانده است، این وصیّت ها، وصیّت های اصطلاحی که درباره مال و اموال باشد، نیست، بلکه وصیّت های معنوی و اخلاقی است که جنبه موعظه و هدایتگری دارد، و این هدایتگری می‌تواند در طول تاریخ ادامه داشته باشد.
این وصیّت ها از تک تک معصومان و امامان، از پیامبر گرفته تا علی و امامان به دست ما رسیده است آنچه در این مقال به دنبال ارائه آن هستیم، گوشه‌هایی از وصیّت های حضرت باقر علیه‌السلام است که نسبت به برخی افراد داشته. امید که بتواند مفید و راهنما و راهگشا باشد.
یک
از ارزشمندترین سفارشاتی که از امام محمد باقر علیه السلام رسیده است وصیّتی است که به درخواست یکی از دوستان ایشان ارائه شده است. امام در پاسخ آن مرد فهیم تنها به گفتن سه جمله اکتفا کرده است. اما سه جمله‌ای که یک دریا سخن در آن و یک زندگی سعادت در آن نهفته است.
1ـ «اوصیک بتقوی اللّه؛ تو را به تق
این جمله هر چند کوتاه است ولی اگر نگاه و نظری به قرآن داشته باشیم به خوبی می‌فهمیم که از جایگاه با عظمت و با اهمیّت برخوردار است. در یک نگاه اجمالی به قرآن به این نکات درباره تقوا برمی خوریم:
تقوا، ملاک برتری فرد بر انسانهای دیگر: «انّ اکرمکم عند اللّه اتقیکم»(1تقوا، زمینه پذیرش هدایت الهی را فراهم می‌کند: «هدی للمتّقین»(2)
تقوا، وسیله برای دریافت علم الهی و ویژه است: «اتقواللّه و یعلّمکم اللّه»(3)
تقوا، وسیله دریافت رحمت الهی است: «اتقوا لعلّکم ترحمون»(4)
تقوا، معیار قبولی اعمال و طاعات: «انّما یتقبل اللّه من المتّقین»(5)
تقوا، وسیله دریافت رزق از طرق غیر منتظره: «و یرزقه من حیث لا یحتسب»(6)
تقوا، وسیله برای در بن بست قرار نگرفتن: «و من یتّق اللّه یجعل له مخرجاً»(7)
تقوا، عامل توجه و حمایت و همراهی خاص خداوند: «ان اللّه مع المتّقین»(8)
تقوا، عامل عاقبت به خیری است: «والعاقبة للمتّقین»(9)

تقوا، فلسفه عبادت(10) و بسیاری از دستورات اسلامی چون روزه(11) و... می‌باشد.
2ـ «وَ اِیّاکَ وَ المِزاح فَاِنَّه یُذهِب هَیبةَ الرّجُل وَ ماءَ وَجهِه؛ از شوخی بپرهیز، زیرا شوخی هیبت مرد و آبروی او را می‌برد.»
البته باید به نکاتی درباره "شوخی" توجّه داشت:
یک: شوخی اگر از دائره حق خارج نشود ممدوح است. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه ‌و‌آله فرمود: «انّی امزح ولا اقول الّا حقّاً؛ من مزاح می‌کنم ولی جز حق نمی‌گویم»(12). باید توجه داشت که در شوخی دروغ گفته نشود، غیبت کسی نشده و موجب آزار و تمسخر کسی نگردد و...
دو: اصل شوخی و مزاح نمودن ممدوح است حضرت صادق علیه‌السلام فرمود: هیچ مؤمنی نیست مگر این که در او از "دَعابه" وجود دارد، عرض کردم: دعابة چیست؟ فرمود: «المزاح».(13) این مطلب بیانگر این است که مومن باید در روابط اجتماعی خود بشاش و اهل بگو و بخند باشد.
سه: مزاح ممدوح نیز نباید از حَد و مرز عبور کند و زیاد شود و گرنه مذموم می‌شود، پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: «کَثرَةُ المِزاح یُذهب بماءِ الوجه؛ زیاد مزاح کردن آبروی انسان را می‌برد.»(14)
با این نکات روشن شد که در کلام حضرت باقر علیه‌السلام نیز مقصود زیاد شوخی کردن و از حق و اندازه خارج شدن است.
3ـ «و علیک بالدّعاء لاخوانک بظهر الغیب فانّه یهیل الرّزق، بقولها ثلاثاً؛(15) بر تو باد به دعا کردن برای برادرانت (از اهل ایمان) در غیاب آنها، زیرا که این کار روزی را سرازیر می‌کند، حضرت این جمله را سه بار فرمود».
دعا گاه برای مسائل دنیوی است و گاه مسائل معنوی و آخرتی، دعا برای دنیا گاه برای خود انسان است و گاه برای دیگران، و همین طور دعا در مسائل معنوی یا برای خود شخص است و یا دیگران.
از بین اقسام دعا، بهترین دعا آن است که در حق برادران دینی و دیگران باشد. در این باره زیاد شنیده‌اید. یکی از معروف ترین آنها ماجرایی است که امام حسن و امام حسین علیهماالسلام از حضرت زهرا سلام الله علیها نقل می‌کنند.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: «اذا دعا احدٌ فلیعمّ فانّه اوجب للدّعاء و من قدّم اربعین رجلاً من اخوانه قبل ان یدعوا لنفسه استجیب له فیهم و فی نفسه؛(16) هرگاه کسی خواست دعا کند دعای خود را عمومیّت دهد (و برای دیگران نیز دعا کند) زیرا فراگیری لازمتر است برای دعا نمودن، و کسی که جلو اندازد چهل نفر نفر از برادران (مؤمن) خود را قبل از دعا کردن برای خودش، دعایش در حق آنان و خودش مستجاب می‌شود.»

پی‌نوشت‌ها:

1. سوره حجرات، آیه 13.
2. سوره بقره، آیه 2.
3. سوره بقره، آیه 282.
4. سوره انعام، آیه 155.
5. سوره مائده، آیه 27.
6. سوره طلاق، آیه 3.
7. سوره طلاق، آیه 2.
8. سوره توبه، آیه 36.
9. سوره اعراف، آیه 128.
10. سوره بقره، آیه 21.
11. سوره بقره، آیه 183.
12. منتخب میزان الحکمه، ص 464، ش 5797.
13. همان، ش 5801.
14. همان، ش 5804.
15. میزان الحکمه محمدی ری شهری، ترجمه حمید رضا شیخی، دارالحدیث، اوّل، 1377، ج 14، ص 6820.
16. بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، داراحیاء التراث، ج 93، ص 313، ح 17، منتخب میزان الحکمه، همان، ص 184، ج 1، حدیث 2143

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:54 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

در دایره یی محدودتر و مطمئن تر، روابط امام با شیعیان از ویژگی های دیگر برخوردار است. در این ارتباطات، امام را آنسان مشاهده می کنیم که در پیکره ی زنده، مغز متفکری را در رابطه ی با اعضا و جوارح، و قلب تپنده ای را در کار تغذیه ی اندام ها و بدنه ها.
نمودارهایی که از ارتباطات امام با این جمع، در دسترس اطلاع ماست، از یک سو نمایشگر صراحتی در زمینه ی آموزش های فکری است، و از سوی دیگر نشان دهنده ی پیوستگی و تشکل محاسبه شده میان آنان با امام.
فضیل بن یسار  از نزدیکترین یاران راز دار امام، در مراسم حج با آن حضرت همراه شد. امام به حاجیانی که پیرامون کعبه می گردند، می نگرد و می گوید: در جاهلیت نیز بدین گونه می گردیدند! فرمان، آن است که به سوی ما کوچ کنند و پیوستگی و دوستی خود را به ما بگویند و یاری خویش را بر ما عرضه کنند. قرآن (از قول ابراهیم) می گوید: «بار الها! دل هایی از مردم را مشتاق ایشان کن». به جابر جعفی در نخستین دیدارش با امام سفارش می کند که به کسی نگوید از کوفه است؛ وانمود کند از مردم مدینه است. و بدین گونه به این شاگرد نوآموز که گویا قابلیت فراوان او برای تحمل اسرار امامت و تشیع، از آغاز نمایان بوده است، درس رازداری و کتمان می آموزد. . . و همین شاگرد مستعد است که بعدها به عنوان صاحب راز امام معرفی می شود و کار او با دستگاه خلافت به این جا می رسد.
نعمان بن بشیر می گوید: من در سفر حج با جابر بودم. در مدینه بر ابی جعفر امام باقر علیه السلام در آمد و در روز آخر با آن حضرت خداحافظی کرد و شادمانه از نزد او بیرون آمد. رهسپار کوفه شدیم. در یکی از منازل بین راه، شخصی به ما رسید (نعمان نشانه های آن شخص و گفتگوی کوتاه او با جابر را نقل می کند) و نامه ای به جابر داد. جابرنامه را بوسید و بر چشم نهاد و سپس باز کرد و خواند. دیدم هر چه نامه را می خواند، چهره اش گرفته و گرفته تر می شود. نامه را به آخر رسانید و پیچید و ما در ادامه ی راه به کوفه رسیدیم؛ اما جابر را شادمان ندیدم. روز بعد از ورود به کوفه، به ملاحظه ی احترام جابر، به دیدارش شتافتم. ناگهان با منظره ی شگفت آوری روبه رو شدم. جابر در حالی که مانند کودکان بر نی سوار شده و گردنبندی از کعب گوسفند بر گردن افکنده بود و شعرهای بی سر و تهی می خواند، از خانه بیرون آمد؛ نگاهی به من افکند و هیچ نگفت. من نیز سخنی نگفتم، ولی از این وضع بی اختیار گریه ام گرفت. کودکان گرد من و او جمع شدند و او بی خیال به راه افتاد و می رفت تا به رحبه رسید و کودکان همه جا او را دنبال می کردند. . . مردم به همدیگر می گفتند جابر بن یزید دیوانه شده است. چند روزی بیش نگذشته بود که نامه ی خلیفه - هشام بن عبدالملک - به حاکم کوفه رسید که نوشته بود: تحقیق کن مردی به نام جابر بن یزید جعفی کیست؛ دستگیرش کن و گردنش را بزن و سر او را نزد من بفرست. حاکم از حاشیه نشینان سراغ جابر را گرفت. گفتند: امیر به سلامت باد! او مردی است که از فضل و دانش و حدیث برخوردار بود؛ امسال حج کرد و دیوانه شد و هم اکنون در رحبه بر نی سوار است و با کودکان به بازی سرگرم. نعمان گوید: حاکم برای اطمینان برسر جابر و کودکان رفت و او را سوار بر نی در حال بازی دید؛ پس گفت: خدا را شکر که از قتل او معافم ساخت.
این نمونه ای از چگونگی ارتباط امام با یاران نزدیک است و نمایانگر وجود پیوستگی و رابطه ای محاسبه شده و تشکیلاتی؛ و نیز نمونه ای است از موضع گیری حکومت در برابر این یاران. پیداست که ایادی خلافت - که بیش از هر چیز به حفظ قدرت و استحکام بخشیدن به موقعیت خود می اندیشند- از روابط امام با یاران نزدیک و فعالیت های جمع آنان یکسره بی خبر نمی مانند و کم و بیش بویی از این موضوع می برند و در صدد کشف و مقابله با آن برمی آیند.
به تدریج نمای متعرّضانه در زندگی آن حضرت و نیز در جوّ عمومی تشیع پدید می آید و آغاز فصل دیگری را در تاریخ زندگی امامان شیعه نوید می دهد.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:51 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

ولادت

ولادت با سعادت آن حضرت روز دوشنبه سیم صفر و یا به روایتی در رجب سال پنجاه و هفت در مدینه منوره واقع شده و آن حضرت در واقعه کربلا حضور داشت و در آن چهار سال از سن مبارکش گذشته بود. والده ماجده اش حضرت فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع) بود که چون مادر عبدالله باهر بود او را ام عبدالله می گفتند او از بطن هاشمین، علویین و فاطمیین به وجود آمده و این دو بزرگوار از سادات حسینی و حسنی نیز می باشند و این بزرگترین افتخار و شرافتمندترین نسب است. امام پنجم نام مبارکش محمد است چون شبیه به جدش رسول خدا (ص) بوده نامش را به نام جدش گذاشتند. کنیه، جعفر، لقبش باقر است زیرا او علم و دانش را شکافت و اسرار آن را آشکار ساخت و پرده از روی آن برداشت. پدرش حضرت علی بن الحسین زین العابدین و سید ساجدین است. امام پنجم دائم الحزن بود زیرا چهار سال داشت که واقعه کربلا را دید.

شخصیت حضرت امام محمد باقر(ع)

حضرت امام محمد باقر(ع) نوزده سال و ده ماه پس از شهادت پدرش علی بن حسین السجاد زندگی کرد که مدت امامت آن حضرت بوده. در این دوره که بنی امیه و بنی عباس درجنگ بودند، امام باقر (ع) کمال استفاده را در جهت تربیت شاگرد و پی ریزی اساس تشیع و انقلاب فرهنگی نموده، در سن پنجاه و هفت سالگی در مدینه به زهر هشام بن عبدالملک مروان در سال یکصد و چهارده هجری در مدینه شهید گشت. روزی جابربن عبدالله انصاری که آخر عمرش بود و نابینا شده بود، منزل حضرت سجاد(ع) شرفیاب شد، کودکی را دید پرسید کیستی؟ فرمود محمد بن علی بن الحسین. جابر گفت: نزدیک آی، دست او را گرفت و بوسید. عرض کرد روزی خدمت جدت رسول خدا بودم، فرمود این جابر شاید باقی بمانی و محمد بن علی بن الحسین که یکی از اولاد منست ملاقات کنی، سلام مرا به او برسان و بگو خدا به تو نور حکمت دهد، علم و دین را نشر ده. امام پنجم به امر جدش قیام کرد و به نشر علم و دین پرداخت.

مدت عمر

مدت عمر امام پنجم (ع) اصحح اقوال پنجاه و هفت سال است.

زوجات آن حضرت

دو زن غیر از کنیزکان بوده اند، اول ام فروه دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر که مادر امام جعفر (ع) است، دوم ام حکیم دختر اسد بن مغیره تقفی مادر ابراهیم و عبیدالله و کنیزی به نام ام ولد، مادر علی، زینب و ام سلمه بوده. (1)

 

اولاد

فرزندان حضرت باقر (ع) هفت نفر بودند بدین ترتیب: ابوعبدالله جعفر بن محمد صادق(ع) عبدالله افطح، ابراهیم، عبیدالله، علی، زینب و ام سلمه. امام پنجم در کنار پدر و عمویش در بقیع در قبه ای که به نام عباس بن عبدالمطلب ساخته اند مدفون گردید و این قبه و بارگاه درسال پنجاه و نه هجری بنا شده. تاج الدین زهره حسینی در غایه الاختصار فی اخبار البیوتات العلویه گفته: که علی پسر امام محمد باقر (ع) دختری داشت فاطمه نام، تزویج کرد او را حضرت امام موسی کاظم(ع). مؤلف گوید: آنچه مشهور است در این زمان قبرعلی بن محمد الباقر(ع) در ناحیه کاشان در مشهد اردهال و معروف است به شاهزاده سلطانعلی و تأئید می کند بودنش را در مشهد، آنچه در بحرالانساب است که فرمود: علی بن محمد الباقر (ع) لم یعقب سوی بنت و دفن فی ناحیة کاشان بقریة یقال لها بارکو سب فی مشهد انتهی و از فاضل خبیرآمیرزا عبدالله صاحب ریاض العلماء نقل شده که فرمود: قبر علی بن محمد الباقر (ع) در حوالی بلده کاشان است و بر اوست قبه رفیعه و از برای او است کرامات ظاهره و در اصفهان نزدیک مسجد شاه بقعه و مزاریست به نام احمد بن علی بن امام محمد الباقر(ع) و سنگی در آنجاست به خط کوفی بر آن نوشته است: بسم الله الرحمن الرحیم کل نفس بما کسبت رهینه. هذا قبر احمد بن علی بن محمد الباقر (ع) و تجاوز عن سیئاته و الحقة بالصالحین.

پی‌نوشت‌ها:

1.شیخ عباس، قمی، منتهی الامال، جلد دوم، ص 79.
 

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:50 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

مرحوم کلینى در کتاب شریف خود به نقل از امام صادق علیه السلام آورده است ، که آن حضرت حکایت نمود:
در آن روزهائى که پدرم حضرت امام محمّد باقر علیه السلام مریض احوال و در بستر بود، روزى مرا به نزد خویش فرا خواند و اظهار داشت :
اى پسرم ! عدّه اى از مردم قریش را دعوت نما تا امروز در این جا گرد هم حضور یابند و من ضمن توصیه هائى ، آن ها را بر مطالبى شاهد و گواه قرار دهم .
بنابر این ، طبق دستور پدرم ، چند نفر از قریش را دعوت کردم و ایشان را به منزل آوردم ، همین که همگى به محضر پدرم آمده و در کنار بسترش گرد آمدیم ، به من خطاب نمود و فرمود:
اى جعفر! هنگامى که من وفات یافتم و از این دنیا رحلت کردم ، خودت مرا غسل مى دهى و کفن مى کنى و سپس بر من نماز مى خوانى .
و پس از آن که مرا به خاک سپردى ، قبر مرا بیش از چهار انگشت (حدود 10 سانتیمتر) از زمین بلندتر مگردان ؛ و در پایان نیز مقدارى آب روى خاکهاى قبرم بپاش .
حضرت صادق آل محمّد علیهم السلام افزود: چون وصایا و سفارشات پدرم پایان یافت و جمعیّت از منزل خارج شدند، به پدرم گفتم : اى پدرجان ! نیازى به حضور این افراد نبود و چنانچه مرا به تنهائى وصیّت مى فرمودى به آن عمل مى کردم .
پدرم در پاسخ اظهار نمود: خواستم آن افراد را شاهد و گواه قرار دهم تا بعد از من درباره امامت تو منازعه و مشاجره اى نداشته باشند.
همچنین آن حضرت حکایت فرماید:
پدرم حضرت باقرالعلوم علیه السلام به من وصیّت نمود تا جسد مطهّرش را در سه نوع پارچه بپوشانم و کفن کنم ، یکى از آن ها، رداء و پارچه اى بود که پدرم روزهاى جمعه آن را روى دوش خود مى انداخت و در آن نماز مى خواند؛ و امّا دو پارچه دیگرى را پدرم آنها را معرّفى نمود.
و نیز حکایت فرماید:
در آن شب آخرى که پدرم سلام اللّه علیه ، به شهادت رسید و به درجات أ على علّیین عروج نمود، لحظاتى قبل از رحلتش نزدیک وى رفتم ، دیدم مشغول مناجات و راز و نیاز به درگاه خداوند متعال مى باشد؛ و چون مناجات و زمزمه اش پایان یافت به من فرمود:
اى فرزندم ! امشب وعده الهى فرا مى رسد و من لحظاتى دیگر به سوى او خواهم رفت ، و امشب همان شبى است که جدّم ، رسول خدا صلى الله علیه و آله رحلت نمود.
مرحوم إ ربلى و ابن شهرآشوب و دیگر بزرگان و مورّخین گفته اند:
امام محمّد باقر علیه السلام در اثر زهر و سمّى که ابراهیم بن ولید به دستور هشام بن عبدالملک ملعون به آن حضرت خورانیده بود، به شهادت رسید.
و پس از انجام غسل و کفن و اقامه نماز بر جنازه مطهّرش ، توسّط فرزندش امام جعفر صادق علیه السلام ، در قبرستان بقیع ، در جوار مرقد شریف عمویش ، امام حسن مجتبى و پدرش ، امام زین العابدین علیهماالسلام ، به خاک سپرده شد.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:44 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

در یکى از سال ها هشام بن عبدالملک جهت انجام مراسم حجّ به مکّه معظّمه رفته بود، در همان سال نیز امام محمّد باقر علیه السلام به همراه فرزندش ، حضرت صادق علیه السلام تشرّف یافته بود.

پس از انجام مراسم حجّ، هشام به سوى دمشق و امام باقر علیه السلام به سمت مدینه منوّره رهسپار شدند.
و بعد از گذشت چند روزى ، هشام نامه اى به والى و استاندار مدینه فرستاد مبنى بر این که ابوجعفر، امام محمّد باقر را به همراه حضرت صادق علیهماالسلام روانه دمشق سازد.
در ادامه روایت ، امام صادق علیه السلام حکایت فرماید:
چون وارد دمشق شدیم ، دربان هشام به مدّت سه روز مانع از دخول ما بر هشام گردید.
و چون روز چهارم داخل کاخ شدیم ، هشام بر تخت سلطنتى نشسته و افسران و وزیران و دیگر اطرافیان با حالت خاصّى در مقابلش سرپا و دست به سینه ایستاده بودند و نیز سربازان مسلّح در اطراف حضور داشتند.
همچنین در گوشه اى ، شاخصى نصب کرده بودند و تیراندازان ماهر به آن تیراندازى مى کردند.
همین که چشم هشام بر پدرم ، حضرت باقرالعلوم علیه السلام افتاد، گفت : تو هم مانند دیگر تیراندازان ، کمان را به دست بگیر و تیراندازى کن .
امام باقر علیه السلام تقاضاى عفو نمود، ولى هشام اصرار کرد و به ناچار پدرم پیشنهاد او را پذیرفت ، پس آن گاه ، کمانى را گرفت و تیر را رها نمود، که در مقابل چشمان بُهت زده حاضران ، تیر به وسط خال اصابت کرد و تا 9 مرتبه تیر انداخت و هر بار تیرها در همان جاى اوّل وارد و اصابت مى کرد.
هشام از دیدن چنین صحنه شگفت آور، مضطرب شد؛ و بى اختیار گفت : عجب تیرانداز ماهرى هستى که در عرب و عجم مثل شما یافت نمى شود و سپس در حالتى که من و پدرم در مقابل او ایستاده بودیم ، سر به زیر انداخت .
و چون مدّتى بدین منوال گذشت ، پدرم عصبانى گردید و نگاهى به آسمان انداخت .
هشام که متوجّه ناراحتى پدرم گشت ، فورا از روى تخت بلند شد و پدرم را سمت راست خود و مرا سمت راست پدرم نشانید؛ و سپس پدرم را مخاطب قرار داد و گفت :
عرب و عجم نسبت به شما حسود هستند، شماها تیراندازى را چه کسى و در چه مدّتى آموخته اید؟
پدرم فرمود: مردم مدینه مرتّب برنامه تیراندازى دارند؛ و من نیز در دوران جوانى در امر با آن ها مشارکت مى کردم .
ولى مدّتى بود که آن را ترک کرده بودم ، ولى چون امروز بر من اصرار کردى ، من نیز پذیرفته و آن را انجام دادم .
هشام گفت : در تمام عمرم تیراندازى ، ماهر مانند تو را ندیده ام و گمان هم نمى کنم روى زمین کسى مثل تو وجود داشته باشد.
پس از آن پرسید: آیا فرزندت ، جعفر مثل خودت به فنون تیراندازى آشنا و آگاه است ؟
پدرم فرمود: آرى ، ما - اهل بیت نبوّت - تمام کمالات و علوم و فنون را همانند پیغمبران از یکدیگر به ارث برده و مى بریم ؛ و هیچ موقع زمین از حجّت خدا خالى نخواهد بود.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:41 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

أ بان بن تغلب و همچنین ابوبصیر - که هر دو از راویان حدیث و از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهماالسلام بوده اند - حکایت کنند: طاووس یمانى با بعضى از دوستان خود مشغول طواف کعبه الهى بود، ناگهان متوجّه شد که جلوتر از او نوجوانى خوش سیما نیز مشغول طواف کعبه الهى مى باشد، و چون در چهره نورانیش خوب دقیق شد، او را شناخت ، که آن نوجوان حضرت ابوجعفر، باقرالعلوم علیه السلام است .
هنگامى که حضرت طواف خود را به پایان رساند و دو رکعت نماز طواف به جاى آورد، در گوشه اى از صحن مطهّر نشست و مردم یک به یک مى آمدند و سؤ الات خود را در حضور آن حضرت مطرح مى کردند و جواب مى گرفتند و مى رفتند.
آن گاه طاووس یمانى به دوستان خود گفت : ما نزد این دانشمند برویم و از او سؤ الى کنیم ، شاید جواب آن را نداند.
سپس طاووس یمانى به همراه دوستانش خدمت حضرت رسیدند و سلام کردند.
بعد از آن طاووس گفت : اى ابوجعفر! آیا مى دانى چه زمانى یک سوّم جمعیّت روى زمین هلاک و کشته شد؟
امام محمّد باقر علیه السلام فرمود: اى ابو عبدالرّحمن ! یک سوّم نبود؛ بلکه یک چهارم جمعیّت هلاک و نابود گردید.
طاووس گفت : صحیح مى فرمائى ، حقّ با شما است ، اکنون بفرما که چگونه چنان شد؟
حضرت فرمود: این جریان ، آن زمانى اتّفاق افتاد که تنها جمعیّت روى زمین حضرت آدم ، حواء، قابیل و هابیل بودند؛ و قابیل برادر خود را کشت ، در حالى که هابیل در آن زمان یک چهارم جمعیّت را تشکیل مى داد.
طاووس گفت : کدام یک از هابیل و قابیل پدر تمام مردم بود؟
حضرت فرمود: هیچ کدام ؛ بلکه بعد از حضرت آدم علیه السلام ، شیث پدر آدمیان بود.
طاووس پرسید: چرا حضرت آدم علیه السلام را آدم نامیدند؟
فرمود: چون سرشت و خمیرمایه او را از خاک روى زمین برگرفتند.
پرسید: چرا همسر حضرت آدم را حوّاء گفته اند؟
فرمود: چون او از دنده آدم علیه السلام آفریده شد.
پرسید: چرا شیطان را ابلیس نامیده اند؟
فرمود: چون او از رحمت خداوند محروم و ناامید گشت .
پرسید: چرا جنّ را به این نام گفته اند؟
فرمود: چون که آنها مى توانند از دید انسانها مخفى و نامرئى گردند.
پرسید: اوّلین کسى که حیله بکار برد و دروغ گفت چه کسى بود؟
فرمود: شیطان بود، که به خداوند عزّ و جلّ گفت : من از آدم بهتر و برترم ؛ چون که مرا از آتش و او را از گِل آفریدى .
پرسید: آن گروهى که شهادت به حقّ دادند؛ ولى دروغ مى گفتند، چه کسانى بودند؟
فرمود: منافقین بودند، که در ظاهر شهادت به رسالت و نبوّت رسول خدا صلى الله علیه و آله دادند؛ ولى در باطن دروغ مى گفتند، چون عقیده و ایمان به خداوند نداشتند.
پرسید: آن رسولى را که خداوند براى هدایت انسان فرستاد؛ ولى خودش از جنّ و انسان نبود، که بود؟
فرمود: کلاغى بود، که براى تعلیم قابیل آمد تا او را هدایت کند که چگونه جسد برادرش هابیل را دفن نماید.
پرسید: آن که قوم و تبار خود را راهنمائى و انذار کرد، و از زمره جنّ و إ نس نبود، که بود؟
فرمود: مورچه اى بود که در مقابل لشکر عظیم حضرت سلیمان علیه السلام ، به هم نوعان خود گفت : درون لانه هایتان بروید تا توسّط لشکر سلیمان لگدمال نگردید.
طاووس یمانى گفت : آن چه حیوانى بود، که به دروغ مورد تهمت قرار گرفت ؟
فرمود: گرگ بود، که برادران حضرت یوسف علیه السلام آن را متّهم به قتل برادر خویش کردند.
طاووس در آخرین سؤ ال خود از امام امام محمّد باقر صلى الله علیه و آله ، پرسید: آن چیست که کم و زیاد مى گردد؛ و آن دیگرى چیست که زیاد مى شود ولى کم نمى گردد؛ و آن چست که کم مى شود ولى زیاد نمى گردد؟
حضرت باقرالعلوم علیه السلام همچنین در او جواب فرمود: آن که کم و زیاد مى شود، ماه است ؛ و آن که زیاد مى شود ولى کم نمى گردد، آب دریا است ؛ و آن که کم مى شود ولى زیاد نمى گردد، عمر انسان است .

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:40 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

بهترین کلام در آخرین فرصت
مرحوم شیخ طوسى ، راوندى و دیگر بزرگان ، به نقل از ابو بصیر حکایت کند:
روزى به محضر مقدّس امام محمّد باقر علیه السلام شرفیاب شدم و لحظاتى بعد از آن ، حمران نیز به همراه بعضى از افراد وارد شد و به حضرت خطاب کرد و گفت : یاابن رسول اللّه ! عکرمه در سکرات مرگ قرار گرفته است .
ابوبصیر گوید: عکرمه با خوارج هم عقیده بود و خود را از امام محمّد باقر علیه السلام رهانیده بود.
حضرت با شنیدن سخن حمران ، از جاى خود برخاست و فرمود: مرا مهلت دهید تا بروم و بازگردم ؟
گفتیم : مانعى نیست .
لذا امام باقر علیه السلام حرکت نمود و رفت و پس از گذشت لحظاتى دوباره مراجعت نمود و اظهار داشت :
چنانچه پیش از آن که عکرمه ، جان از جسدش مفارقت کند، او را درک مى کردم ، کلماتى را به او تعلیم و تلقین مى نمودم که برایش بسیار سودمند و نجات بخش مى بود؛ ولیکن موقعى بر بالین او رسیدم که تمام کرده و جان از بدنش ‍ خارج گشته بود.
ابوبصیر افزود: به حضرت عرض کردیم : فدایت گردیم ، آن کلمات چیست تا ما از آن ها براى خود و دیگران بهره گیریم ؟
فرمود: همان کلماتى است که شماها بر آن معتقد هستید.
و سپس افزود: هرگاه بر بالین شخصى قرار گرفتید که احتمال مرگ براى او مى دهید، او را بر شهادت و اقرار به ((لااله الاّاللّه ، محمّد رسول اللّه )) و نیز بر ولایت و امامت ما - اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام - تلقین کنید، که از جهاتى براى او سودمند و نجات بخش خواهد بود.⁽⁵⁶⁾
تسلیم در مقابل حوادث
مرحوم شیخ کلینى و دیگر بزرگان آورده اند:
روزى عدّه اى از دوستان و شیعیان حضرت ابوجعفر، امام محمّد باقر علیه السلام به ملاقات آن حضرت شرف حضور یافتند.
چون وارد اتاق شدند و نشستند، متوجّه گشتند که یکى از کودکان امام علیه السلام سخت مریض و ناراحت است و حضرت غمگین و اندوهناک مى باشد؛ به طورى که لحظه اى قرار و آرام ندارد.
با خود گفتند: چنانچه مسئله و حادثه اى براى این کودک بیمار پیش آید، آیا امام علیه السلام با این بى تابى کنونى که دارد، چه خواهد کرد.
پس از گذشت لحظاتى ، صداى ناله و شیون از درون خانه به گوش رسید و حضرت حرکت نمود و از نزد حضّار خارج شده و به درون منزل رفت .
و چون مدّتى کوتاه گذشت ، امام علیه السلام با حالتى رضایت بخش و در ظاهر شادمان ، به داخل اتاق مراجعت نمود.
تمامى افراد حاضر در مجلس ، از این جریان متعجّب شده و گفتند: یاابن رسول اللّه ! همه ما فدایت گردیم ، ما ترسیدیم که مبادا حادثه اى پیش آید و شما بى تاب و اندوهناک گردید!
حضرت فرمود: چنانچه مرض و ناراحتى براى یکى از ما - اهل بیت عصمت و طهارت - پیش آید، دوست داریم که با لطف خداوند مهربان ، مرض برطرف گشته و بیمار شفا یافته و تندرستى خود را باز یابد.
ولى اگر حادثه اى پیش آمد و مقدّرات الهى فرا رسید، تسلیم رضا و تقدیر الهى خواهیم بود.

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:38 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد 

ابو حنیفه - که امام و پیشواى یکى از مذاهب چهارگانه اهل سنّت مى باشد - روزى به مسجد حضرت رسول صلى الله علیه و آله وارد شد و سپس به حضور مبارک حضرت باقرالعلوم علیه السلام شرفیاب گردید؛ و از ایشان اجازه خواست تا مقدارى در کنار آن حضرت بنشیند؟
امام محمّد باقر علیه السلام فرمود: اى ابو حنیفه ! تو را مى شناسند، مصلحت نیست کنار من بنشینى .
ابوحنیفه اعتنائى به فرمایش حضرت نکرد و پهلوى آن حضرت نشست ؛ و در ضمن صحبت هائى پیرامون مسائل مختلف ، از آن بزرگوار سؤ ال کرد: آیا شما امام هستى ؟
حضرت فرمود: خیر.
گفت : بسیارى از مردم کوفه عقیده دارند، که شما امام و پیشواى ایشان مى باشى ؟
حضرت فرمود: من چه کنم ؟! منظورت چیست ؟
ابوحنیفه گفت : پیشنهاد مى دهم که نامه اى براى آن گروه از مردم کوفه بنویسى ؛ و آن ها را از این عقیده باز دارى .
امام محمّد باقر علیه السلام فرمود: ولى آن ها حرف مرا نمى پذیرند، همانطور که خودت حرف مرا نپذیرفتى ؛ چون به تو گفتم که در کنار و پهلوى من منشین .
ولیکن تو سخن مرا گوش نکردى و در کنارم نشستى ؛ و با این که در حضور من بودى مخالفت مرا کردى ؛ پس چه انتظارى از دیگران دارى ؛ با این که بین من و آن ها فاصله است ؟!
و چگونه توقّع دارى که آن ها به حرف من ترتیب اثر دهند؟!
در این لحظه ، ابوحنیفه سرافکنده شد و دیگر حرفى نزد، و سپس از جاى خود برخاست و رفت .

نوشته شده در  سه شنبه 90/8/10ساعت  2:37 صبح  توسط محمدرضا صرافی نژاد